DALI – een afkorting van Danish Audiophile Loudspeaker Industries – is een in Denemarken gevestigde luidsprekerfabrikant die bestaat sinds 1983. Op een enkele hoofdtelefoon na, bouwt het bedrijf uitsluitend kleine en grote passieve en actieve luidsprekers. De diversiteit aan modellen, uitvoeringen en prijsklassen is groot. In onze luisterruimte staat een paartje van het huidige vlaggenschip van de Deense fabrikant, de Epicon 8, een forse en bijna vijftig kilogram zware passieve vloerstaander. Van vlaggenschepen mag het nodige worden verwacht, zeker als de fabrikant al bijna veertig jaar ervaring heeft met het bouwen van luidsprekers. We gaan de proef op de som nemen en de techniek van de Epicon 8 bekijken. Daarna gaan we muziek luisteren, want de meest interessante vraag is natuurlijk: hoe is de klank van het vlaggenschip van DALI?
Danish Audiophile Loudspeaker Industries (DALI): luidsprekers uit Denemarken
DALI is in 1983 opgericht door Peter Lyngdorf. Lyngdorf is een druk baasje. Hij was immers ook de grondlegger van winkelketen HiFi Klubben die tegenwoordig ook vestigingen in de Benelux heeft. Lyngdorf is ook nog eens de grondlegger van het gelijknamige Lyngdorf Audio dat inmiddels al weer wat jaren samenwerkt met Steinway & Sons. Ja, dat is de beroemde Duitse bouwer van piano’s en vleugels. Deze samenwerking is gebaseerd op de ambitie om onder de naam Lyngdorf Audio audiocomponenten te bouwen die muziek net zo realistisch en goed laten klinken als een piano of vleugel van Steinway & Sons. Maar laten we niet afdwalen van ons onderwerp en dat zijn de luidsprekers van DALI. Lees ook het verslag over ons interview van Peter Lyngdorf.
DALI is een blijvertje in het steeds veranderende landschap van luidsprekers. Natuurlijk evolueert DALI mee met de markt en de vraag van klanten – het bedrijf maakt tegenwoordig bijvoorbeeld ook inbouwluidsprekers en bluetooth-luidsprekers (lees ook onze recensie over de DALI Katch G2) – maar intussen doet DALI nog steeds waar het allemaal mee is begonnen en dat is solide luidsprekers van hoge kwaliteit bouwen. Ooit is DALI begonnen in een achterkamertje van één van de eerste winkels van HiFi Klubben in Aarhus Denemarken (Peter Lyngdorf heeft meegeknutseld). Tegenwoordig heeft DALI een hoofdkwartier van 22.000 vierkante meter in een noordelijke uithoek van Denemarken met een fabriek, magazijn en onderzoeks- en ontwikkelingsfaciliteiten. Bij ontwikkeling en productie combineert DALI automatisering met degelijk handwerk en vakmanschap. Naar eigen zeggen bouwt DALI luidsprekers die twintig à dertig jaar meegaan. Liever duurzame oplossingen dan een wegwerpcultuur zoals bij digitale producten geregeld de norm lijkt te zijn.
In 2018 sloot de luidsprekerfabrikant een overeenkomst met de Amerikaanse distributeur Lenbrook, die ook eigenaar is van NAD en Bluesound. De producten van DALI worden tegenwoordig in circa zeventig landen verkocht. De lijnen naar de consument zijn veelal kort. Door kostbare tussenpersonen over te slaan kunnen lagere prijzen worden berekend aan de klant. “Zo doen we het ook in Frankrijk, Nederland, België en Luxemburg. En in China, waar DALI een soort tussenvorm is tussen HiFi Klubben en een traditionele fabrikant. Hierdoor kunnen we beter concurreren, omdat onze producten door minder handen gaan, wat natuurlijk goedkoper is,” aldus Lars Worre, de CEO van DALI die sinds 1991 bij het bedrijf werkt.
HiFi Klubben of eigenlijk Peter Lyngdorf heeft DALI opgericht en was jarenlang de eigenaar, maar sinds 2004 is de luidsprekerfabrikant een zelfstandige zusteronderneming met een duidelijk en eigen bedrijfsplan.
Luidsprekers van DALI: ontwerpfilosofie
De ontwerpfilosofie van DALI berust grofweg op twee pijlers.
De ene pijler is het feit dat HiFi Klubben in de jaren tachtig en negentig van de vorige eeuw luidsprekers heeft geassembleerd van de Amerikaanse fabrikant Cerwin Vega. De ontwerpfilosofie van Cerwin Vega was dat je luidsprekers zo moet bouwen dat ze de meest extreme situaties moeten kunnen verwerken. De mensen bij DALI waren naar eigen zeggen onder de indruk van deze ruige terreinwagens onder de luidsprekers waarbij de nadruk meer lag op een natuurlijk en realistisch geluid dan op een mooi geluid.
De andere pijler of inspiratiebron is de ervaring van Lars Worre met de gedetailleerde en open weergave van elektrostatische luidsprekers. “Veel hifi is gewoon te perfect, en dus doodsaai om naar te luisteren. Een luidspreker moet spontaan, authentiek en optimistisch klinken! Tijdens een live optreden voel je de echtheid, de dynamiek. En als ik thuis luister, wil ik dat het klinkt alsof ik in de concertzaal sta. Misschien iets minder hard, maar inclusief brommende gitaarkabels en krakende barkrukken. Als ik vergeet dat het geluid uit een luidspreker komt, dan weet ik dat het goed klinkt,” aldus de toelichting van Lars Worre.
Een nieuw ontwerp wordt grondig getest voordat de productie wordt gestart en het naar de markt wordt gebracht. Als bijvoorbeeld een luidspreker tot over de pijngrens wordt gebruikt, gaat vaak hetzelfde onderdeel als eerste kapot. En dat gebeurt dan ook als iemand een feestje met de luidspreker zou geven. Soms kan een zwakke schakel voor een paar euro worden weggenomen waardoor het resultaat een betere constructie en dus een beter product oplevert.
Portfolio van DALI: van kleine monitorluidsprekers tot forse vloerstaanders
DALI heeft een zeer groot portfolio dat is verdeeld over meer tien productlijnen. Om een indruk te geven van het portfolio zullen we een paar van de huidige productlijnen kort beschrijven, zonder overigens de andere productlijnen tekort te willen doen.
De Oberon-productlijn is de goedkoopste productlijn van DALI. Het kleinste lid is monitormodel Oberon 1 die 199 euro per stuk kost. De grootse is de vloerstaande Oberon 9 die 799 euro per stuk kost. Verder is er ook de Oberon 3, 5, 7, Vokal en On-Wall en er zijn enkele actieve Oberon’s in het portfolio opgenomen. Wie een indruk wil hebben van de Oberon-productlijn van DALI, kan onze recensie over de DALI Oberon 7 lezen. Wie meer belangstelling heeft voor een actief model kan onze recensie over de Dali Oberon C lezen.
Een stukje hoger gepositioneerd is de Opticon (Mk2)-productlijn die bestaat uit monitormodellen, vloerstaanders en muurhangers. De kleinste is de Opticon 1, die voor 399 euro per stuk over de toonbank gaat. De vloerstaande Opticon 8 wisselt voor 2.599 euro per stuk van eigenaar. Meer weten over de prestaties van de Opticon-modellen? Lees dan onze recensie over de Dali Opticon 2 Mk2 en onze recensie over de Dali Opticon 8 Mk2.
Nog een stapje hoger vinden we de Rubicon-productlijn. Deze productlijn heeft naast monitormodellen, vloerstaanders en een muurhanger ook een centermodel. De Rubicon-productlijn heeft ook twee actieve leden genaamd Rubicon 2 C en Rubicon 6 C. Lees ook onze recensie over de Rubicon 2 C en onze recensie over de Rubicon 6C.
De vlaggenschip productlijn is de Epicon-productlijn die op dit moment bestaat uit vier leden. De Epicon 2 is een tweeweg monitormodel, de Epicon Vokal is een centermodel en de Epicon 6 is een vloerstaander (lees ook onze recensie over de DALI Epicon 6). Het topmodel van DALI is de Epicon 8. De Epicon 8. die 7.999 euro per stuk kost, is een passieve vloerstaande drieweg luidspreker die bijna vijftig kilogram weegt en hij is het onderwerp van deze recensie. De Epicon-productlijn is de opvolger van de Euphonia en is volgens DALI het resultaat van dertig jaar gecumuleerde kennis en ervaring m.b.t. het ontwikkelen en bouwen van luidsprekers. Zo’n uitspraak schept verwachtingen, hoge verwachtingen, die we in deze recensie gaan toetsen.
DALI bouwt natuurlijk gewoon dynamische luidsprekers, maar onderscheidt zich intussen van andere fabrikanten door de toepassing van techniek die andere fabrikanten niet hebben. We gaan de bijzondere technische keuzes van DALI en de techniek van Epicon-productlijn op een rijtje zetten. Leidt de onderscheidende techniek ook tot een onderscheidend goed geluid? We gaan het zien, nee, horen.
We zullen eerste de techniek van de Epicon-productlijn en m.i.b. de Epicon 8 bekijken, waarna we muziek gaan luisteren.
