Noot van de redactie:
Het onderstaande artikel is geschreven door de firma SoundScapeS en maakt deel uit van een serie artikelen over akoestiek. Hoewel deze serie door SoundScapeS geschreven wordt is de geboden informatie universeel toepasbaar en derhalve interessant voor iedereen die serieus bezig is met HiFi in de breedste zin van het woord. Vandaar dat de redactie heeft besloten het bericht in deze rubriek te plaatsen. Het plaatsen van dit bericht wil op geen enkele wijze impliceren dat wij, als HiFi.nl, SoundScapeS aanbevelen of van betere kwaliteit achten dan andere aanbieders van akoestische aanpassingen.


Iedere audiofiel die zich een paar jaar met zijn hobby heeft beziggehouden is tot de ontdekking gekomen dat op verschillende momenten en op verschillende gebieden compromissen moeten worden gesloten. Dat is in nagenoeg alle situaties die ik tot nu toe ben tegengekomen het geval. Om die reden durf ik wel te stellen dat het compromis een integraal deel uitmaakt van de audiofiele hobby.

Het is handig om zich bewust te zijn van de compromissen die worden gesloten en zich er rekenschap van geeft dat ze onvermijdelijk zijn. Immers, het zou jammer zijn als het compromis met een beetje inventiviteit omzeild had kunnen worden.
In dit artikel worden de voorwaarden besproken waaraan een goede – lees: zoveel mogelijk compromisloze – kleinschalige muziekruimte thuis zou moeten voldoen, wil deze zichzelf sonisch weg kunnen cijferen wanneer er muziek in wordt beluisterd. Ik wil zelf de eerste zijn om te erkennen dat het compromis een onvermijdelijk en integraal deel uitmaakt van mijn eigen audiofiele setup. De tekortkomingen in de eigen luisterruimte zijn niet allemaal te omzeilen of te neutraliseren; een compromis is onvermijdelijk. Als ik me niet neer zou (kunnen) leggen bij die tekortkomingen zou ik mijzelf veel van het luisterplezier ontzeggen dat bij een meer berustende houding wel degelijk de boventoon kan voeren.

Het Compromis en “De Grote Drie van Audio”.

De compromissen die in het algemeen gesloten worden hebben te maken met één of meer van “de grote drie van audio”: hardware, akoestiek en opstelling.

De compromissen die in dit artikel aan bod komen hebben niet primair te maken met het persoonlijke budget dat u voor de hobby ter beschikking heeft of had. Vanzelfsprekend mag verwacht worden dat een audioset van 75.000 euro in principe betere prestaties levert dan een audioset van 2.500 euro, maar het plezier dat men ontleend aan de hardware wordt niet primair door de prijs van die hardware bepaalt.

Hoewel een duurdere set een begerenswaardig iets kan zijn, behoort het niet de oorzaak te zijn om dan maar ontevreden te zijn met goedkopere hardware alsof dat een compromis zou zijn. Als alleen het duurste, mooiste of beste goed genoeg zou zijn is het voor de meeste mensen snel afgelopen met de pret. Het gaat in dit artikel vooral om het gegeven dat men – binnen de budgettaire ruimte – het maximaal haalbare resultaat tracht te realiseren door het vermijden van compromissen die niet persé gesloten hoeven te worden, als men een beetje nadenkt of elders een minder schadelijk of kleiner offer brengt.

Een goed voorbeeld is de opstelling van de luidsprekers; die trekt zich werkelijk niets aan van de prijs ervan. Sterker nog, het is vaak zo dat kwalitatief goede luidsprekers en hardware genadelozer laten horen hoe het precies met de opstelling is gesteld! Het goede van muziek kan daarmee worden versterkt, maar de bagger van een foute opstelling kan evengoed en evenveel worden versterkt!

Het gesloten compromis betreft in dit geval dus de opstelling zelf. Als er geen mogelijkheden zijn om daar iets aan te verbeteren is het inderdaad een noodzakelijk kwaad dat men feitelijk heeft te accepteren, maar als die slechte opstelling door laksheid, gebrek aan interesse, gebrek aan kennis of gebrek aan experimenteerdrift wordt veroorzaakt is verbetering in principe mogelijk. Het kan dus zijn dat het compromis onterecht werd gesloten en dit artikel probeert in de eerste plaats te laten zien waar doorgaans compromissen ten aanzien van de ruimte zelf worden gesloten.


De Ruimte.

De rol en invloed van de ruimte waarin men muziek luistert speelt een doorslaggevende rol in de uiteindelijke kwaliteit van de muzikale presentatie. Alle voor muziekweergave belangrijke aspecten worden – in elk geval voor een deel – beïnvloed door factoren die samenhangen met de ruimte zelf. In feite is die samenhang even sterk en bepalend als de factoren die door de hardware zelf worden ingebracht.
Navolgende praktijkvoorbeelden kunnen dit illustreren:

• Precies zoals een eindversterker een gebrekkige controle over de woofers van het luidsprekersysteem kan hebben, resulterend in een ongedefinieerde en onduidelijke basweergave, zo kan een ruimte ook een probleem hebben met het verwerken van laagfrequente akoestische energie die daarin wordt opgewekt. Dit resulteert dan in dezelfde ongedefinieerde en onduidelijke basweergave.
• Een mismatch tussen voor- en eindversterker kan resulteren in een ontoereikende dynamiek en slam van het systeem, maar een te lange nagalmtijd van de ruimte zelf kan precies hetzelfde veroorzaken, zelfs als de hardware op dat punt prima presteert.
• Gebrekkige elektrische verbindingen in bijvoorbeeld het scheidingsfilter van een luidspreker op leeftijd kunnen de oorzaak zijn voor een hardnekkige verschuiving in de balans van het geluidsbeeld, maar een asymmetrische indeling van het oppervlak van de ruimte of een daarmee samenhangende asymmetrie in de opstelling kan precies hetzelfde veroorzaken. Dan helpt een balansregelaar niet echt, omdat de asymmetrie doorgaans frequentie-afhankelijk is en het regelen van de balans altijd het volledige frequentiespectrum omvat.
• Een mismatch in het front-end – analoog of digitaal – kan maken dat het geluidsbeeld zo plat als een tweedimensionale tekening wordt, maar een gecompromitteerde opstelling kan precies hetzelfde veroorzaken. Een te lange nagalmtijd in de omgeving van de luidsprekers zelf zal het ruimtelijke beeld ook compromitteren.