Vintage: Dual 701
Een paar maanden terug zijn we een Vintage rubriek gestart waarin we aandacht schenken aan oude(re) modellen zoals de LEAK Delta 30 versterker en de Philips CD100, of de geschiedenis van merken als QUAD en Braun.
We deden toen ook een oproep aan onze lezers voor suggesties in deze rubriek, omdat we onder meer het Braun artikel baseerde op het idee van een lezer. Eén van de nieuwe suggesties kwam vervolgens van Nico de Vries, die als Pioneer verzamelaar stelde dat hij wel moést reageren. Daarbij ging hij bovendien in op het voorstel om gezien zijn liefde voor deze specifieke speler het artikel zelf te verzorgen. Vandaag publiceren we zijn verhaal over de Dual 701 direct drive platenspeler.
Tekst en beeld: Nico de Vries
We schrijven circa 1973. Platendraaiers werden met een tussenwiel of met een snaar aangedreven in die tijd. Panasonic/Technics bedacht iets nieuws: een langzaam draaiende gelijkstroommotor die zo gelijkmatig kon lopen in combinatie met een uitgebalanceerd plateau dat de plateau-as en de motor-as dezelfde waren: direct drive. De specificaties voor rumble en jank waren spectaculair en dus was dat het nieuwe concept voor de topmodellen; direct drive was geboren.
Een Europees antwoord op dit Japanse offensief bleef gelukkig niet uit. Het in het zuid-Duitse Zwarte Woud gevestigde Dual Gebrüder Steidinger (merknaam Dual) kwam met één van de eerste in Europa ontworpen en gebouwde direct drives: de 701. Deze platendraaier vormt in de Dual-geschiedenis in veel opzichten een keerpunt. Het eerste keerpunt was het typenummer: Dual loopwerken hadden namelijk in die tijd eigenlijk altijd typenummers die met een 1 begonnen en vier cijfers hadden; 1218, 1219 en 1229 waren legendarische typenummers die ergens voor stonden.
Duals uit die tijd zijn eigenlijk altijd tussenwiel-gedreven volautomaten met de drie gangbare toerentallen (33 1/3, 45 en 78). Karakteristiek was verder dat je ze kon veranderen in een wisselaar door de plateau-as door de meegeleverde wissel-as te vervangen. Verder was opvallend dat de plaatdiameter voor de automaat onafhankelijk van het toerental kon worden gekozen. Verder hadden Duals naar de smaak van deze schrijver nogal lichte draaitafels, ook de duurdere.
Bij de 701, die de absolute Dual-top moest worden, ging er veel anders dan vroeger. De directe aandrijving was unicum nummer één en Dual bouwde de motor en de elektronica helemaal zelf. Die elektronica bevatte overigens maar één IC (een uA709 opamp) en was verder geheel discreet (uit losse onderdelen) opgebouwd. Er komen zelfs germanium-transistors in voor! Dit feit maakt overigens wel, dat je een elektrisch defecte 701 ook heden ten dage altijd weer aan de praat krijgt, mits de Hall-sensors nog heel zijn. Het pronkstukje van een motor kreeg zelfs een eigen typenummer: EDS-1000, en werd prominent in reclameuitingen getoond.
701: de mooiste Dual ooit?
Dual pakte vervolgens uit met een heftig zware, uitgebalanceerde draaitafel, en het zou wel eens zo kunnen zijn dat de 701 het zwaarste plateau van alle ooit gemaakte Duals heeft. Bij al de hoogvliegerij hoort natuurlijk een puike arm en Dual ontwikkelde voort op de fraaie arm die op de 1229 stond. Ook hier iets unieks: het contra-gewicht had voor het eerst een zogenaamde anti-resonator die de laagresonantie moest dempen. Later zou die zelfs instelbaar worden gemaakt. Wat bleef was de karakteristieke naalddruk- en zijdrukinstelling met een veertje en draaiwiel.
Het armverhaal werd gecompleteerd door een topklasse element standaard mee te leveren. De klant kon kiezen uit een Shure V-15III of een speciaal voor de 701 gemaakte Ortofon M20E die niet los te koop was.
De overigens zeer betrouwbare, prettig en logisch werkende volautomaat werd gestript. Het toerental 78 hoort niet op een topklasser thuis en kwam, net als bij bijna alle latere Duals, te vervallen. Ook de plaatdiameterkeuze verdween, en zat nu aan het toerental vast: 45 levert 17cm als opzetpunt, en 33 1/3 gaat naar 30cm. 25cm platen en 12inch 45’s moeten dus met de hand worden opgezet. Dientengevolge heeft de 701 nog maar twee bedieningshendels: toerental en start/stop. De wisselaar-mogelijkheid verdween ook: dat hoort niet op een topklasser. De 701 heeft dan ook een vaste plateau-as. De elektronica maakte wel een andere nieuwe feature mogelijk: toerentalfijnregeling voor 33 1/3 en 45 apart, uiteraard compleet met spiegelstroboscoop.
Achteraf blijkt de 701 bepalend voor de meeste latere Duals te zijn geweest: de typenummers werden driecijferig (7xx is direct drive, 5xx en 6xx snaaraandrijving, tussenwiel zou stilletjes verdwijnen), de wisselaarfunctie verdween en 78 toeren ook. Wat nog even bleef was de mooie afwerking (de 701 heeft heel weinig kunststofdelen), de rechte arm met het typische Dual element-sleetje die een artistiek alternatief was voor de eeuwige Japanse dertien in een dozijn S-arm, de Duits-gründliche opbouw en kwaliteit. Misschien is de 701 wel de mooiste Dual aller tijden.