Review Rotel A11 en CD11 Tribute: degelijke bouw, ingetogen vorm, neutrale detailrijke klank

Audiofabrikant Rotel heeft circa zestig jaar ervaring met het bouwen van versterkers en bronnen. Een versterker is doorgaans het hart en het centrale regelcentrum van een audioset, ongeacht de prijs. Rotel besteedt veel aandacht aan de voeding van zijn versterkers, ongeacht de prijs. In onze testruimte staat de A11 Tribute, een betaalbare geïntegreerde klasse AB versterker met analoge ingangen en bluetooth-connectiviteit. De A11 Tribute krijgt gezelschap van Rotel’s cd-speler CD11 Tribute. Beide toestellen zijn gemodificeerd volgens de inzichten van de legendarische Ken Ishiwata. Hoeveel functies en muziekplezier geven deze betaalbare componenten van Rotel? 

Rotel A11 en CD11: de instappers van Rotel

Het Japanse audiobedrijf Rotel bestaat ongeveer zestig jaar. Versterkers zijn altijd de kern van het portfolio van het bedrijf geweest. Dat waren aanvankelijk stereoversterkers maar daar zijn later meerkanaals versterkers bijgekomen. Ongeveer een jaar geleden heeft Rotel onder het submerk Michi een set vlaggenschip-versterkers genaamd P5 en M8 op de markt gebracht (lees ook onze recensie over de Rotel Michi P5 en M8). De P5 en M8 presteren heel goed, maar ze zijn groot, zwaar en niet heel goedkoop (NB: de M8 is een mono-eindversterker, daar zijn er dus twee van nodig).

De Michi-productlijn bevindt zich dus aan de bovenkant van het portfolio van Rotel. Aan de onderkant van het portfolio bevond zich tot voor kort de geïntegreerde versterker A10. Eén stapje hoger vonden we de A11, maar ook deze is uitgefaseerd en thans opgevolgd door de A11 Tribute, ons testexemplaar en thans de instapper van Rotel. Het is natuurlijk leuk om te weten dat grote en zware vlaggenschepen goed presteren, maar lang niet iedereen heeft het ruimtebeslag en het budget over voor vlaggenschepen. De A11 (Tribute) is tilbaar en betaalbaar en belooft ook het nodige muziekplezier.

Iedere fabrikant heeft zo zijn speerpunten als het gaat om keuzes bij de bouw van hifiapparaten. Eén van Rotel’s speerpunten is de lineaire voeding in het hele portfolio van versterkers. Rotel maakt zelf ringkerntransformatoren en voert strenge controles uit op de onderdelen van de ringkerntransformatoren. Zo dient het door toeleveranciers gemaakte koperdraad en de ijzeren kern aan Rotel’s hoge eisen te voldoen. Ook de basis van de voeding van de A11 (Tribute) is een door Rotel zelf gemaakte ringkerntransformator (zelfs ex-instapper A10 was voorzien van een ringkerntransformator). Ringkerntransformatoren zijn relatief dure componenten en schakelende voedingen zijn veel goedkoper te bouwen, maar Rotel zweert bij lineaire voedingen met als hart een ringkerntransformator.

Rotel bouwt ook cd-spelers. De CD11 was het goedkoopste model van het Japanse bedrijf en is thans opgevolgd door de CD11 Tribute. Ondanks de opkomst van streaming en netwerkspelers, hebben cd-spelers nog steeds bestaansrecht. Geperste cd’s zijn immers – mits netjes behandeld – praktisch onverslijtbaar en er zijn honderden miljoenen cd’s op de wereld. Zowel de A11 als de CD11 zijn kostenefficiënt maar leveren een compromisloze kwaliteit, aldus Rotel. Dat geldt ook voor de Tribute-versies en daarover nu meer.

Rotel A11 Tribute en CD11 Tribute: gemodificeerd door Ken Ishiwata

De originele A11 en CD11 zijn in februari 2019 op de ISE aangekondigd. Rotel heeft ongeveer anderhalf jaar later van beide toestellen een Tribute-versie gelanceerd. De A11 Tribute en CD11 Tribute zijn gemodificeerd door niemand minder dan Ken Ishiwata, de beroemde topingenieur die eind 2019 het tijdelijke met het eeuwige heeft verwisseld.

Ishiwata-san werd alom bewonderd in de hifi-industrie vanwege zijn unieke vermogen om perfecte producten voor modificatie te identificeren en hun prestaties naar een nieuw niveau te tillen, vaak met slechts een bescheiden prijsstijging. Dat was precies het doel van Ishiwata, die samen met het technische team van Rotel een eerste beoordeling voor de nieuwe specificatie van de A11 en CD11 aanbood. Van daaruit werden voorlopige prototypes geproduceerd voordat de definitieve specificaties werden goedgekeurd door Rotel. Helaas overleed Ishiwata in november 2019 nadat de wijzigingen van de eerste prototypes waren goedgekeurd. Het was vervolgens de taak van Karl-Heinz Fink om de oorspronkelijke visie uit te voeren.

Aldus werden de A11 Tribute en de CD11 Tribute van Rotel geboren.

Rotel A11 Tribute: geïntegreerde versterker met analoge ingangen en bluetooth

De Rotel A11 Tribute heeft een strakke en min of meer klassieke vorm. De afmetingen zijn 430 x 93 x 345 millimeter (B x H x D). De volumeknop is uiterst rechts en de aan/uit-knop is uiterst links op het frontpaneel gemonteerd. Onder het centrale display zijn bronkeuzeknopjes geplaatst. Rotel heeft geen versieringselementen aangebracht. Het uiterlijk van de A11 Tribute straalt een zekere rust uit.

De A11 Tribute wordt geleverd met een volledig functionele IR-afstandsbediening van het type RR-AX1401, die gemaakt is van kunststof. De afstandsbediening ligt prettig in de hand. De volumeregeling kan op de tast worden gevonden.

De gebruiker kan meer regelen dan de frontplaat zo op het eerste gezicht doet vermoeden. De A11 (Tribute) is voorzien van een toon- en balansregeling. Ook kan het inschakelvolume worden vastgelegd en het is zelfs mogelijk om het volume per ingang afzonderlijk vast te leggen. De gebruiker kan de A11 met de functie “Off Timer” na een zekere zelf te kiezen tijd van inactiviteit automatisch laten uitschakelen. De A11 kan ook in “Signal Sense” modus worden gezet om automatisch in/uit te schakelen al naar gelang of muzieksignaal wordt aangeleverd op één van de ingangen. Dit biedt ook de mogelijkheid om de A11 in een kast te zetten en mee aan/uit te laten schakelen met bijvoorbeeld een televisie. Al deze functies zijn te regelen door met de knopjes rechts van het display in het menu te duiken. De verlichting van het display en de felheid van de indicatieledjes kan ook worden geregeld. Desgewenst kan een repeater voor de IR-afstandsbediening worden aangesloten, zodat de A11 achter een kastdeurtje gezet kan worden. Hoewel de A11 niet echt warm wordt bij normaal gebruik, moet wel even worden gedacht aan voldoende ventilatieruimte.

De gebruiker heeft de beschikking over een viertal analoge cinch-lijningangen met een gevoeligheid van 180 mVolt en een impedantie van 47 kOhm. Dan is er ook nog een draaitafelingang voor mm-elementen met een gevoeligheid van 2,3 mVolt, die ook een impedantie van 47 kOhm heeft. De A11 (Tribute) heeft geen digitale ingangen maar wel bluetooth-connectiviteit (met ondersteuning van aptX en AAC). Het digitale signaal wordt afgehandeld door een Texas Instruments 24-bit/192 kHz DAC. De A11 is ook voorzien van een voorversterkeruitgang zodat eventueel een eindversterker of subwoofer aangesloten zou kunnen worden.

De gebruiker kan twee paar luidsprekers aansluiten en elk paar afzonderlijk in of uitschakelen met de knopjes op de voorkant. De luidsprekeruitgangen zijn relaisgestuurd en kunnen ook met de IR-afstandsbediening worden in/uitgeschakeld. Op het front is een 3,5 millimeter jackplug hoofdtelefoonaansluiting geplaatst. Als een hoofdtelefoon wordt aangesloten, wordt daarmee niet automatisch de stroom naar de luidsprekers uitgeschakeld. Dat moet de gebruiker zelf doen met de knopjes op het front of op de meegeleverde IR-afstandsbediening.

Rotel A11 Tribute: verschillen met de niet-Tribute versie

De Tribute-versie kan en doet precies hetzelfde als zijn gewone broertje, die inmiddels met pensioen is gestuurd. Er is geen andere gebruikershandleiding voor de Tribute-versie. Rotel’s A11 Tribute verschilt met zijn uiterlijk en functies niet van de “gewone” A11, behalve dat de Tribute-versie een badge rechts van het display geplakt heeft gekregen. Op de badge staat “Tribute” en daarnaast staat een Japans karakter dat staat voor zoveel als “respect”. Aan de buitenkant is er dus nauwelijks verschil tussen de toestellen. De verschillen bevinden zich aan de binnenkant.

In de versterkertrap van de A11 Tribute zijn alle tien condensatoren, evenals twee weerstanden in het signaalpad, gewijzigd. Bovendien zijn in de voorversterker een half dozijn condensatoren vervangen. Deze wijzigingen behelzen meer dan vijftig procent van de componenten in het signaalpad. Verder werden ook alle zes condensatoren in de volumefase vervangen door betere exemplaren. Ten slotte werden op maat gemaakte dempingmaterialen toegevoegd aan de behuizing van de A11 Tribute om eventuele trillingen in het apparaat verder te isoleren en dempen.

Rotel A11 Tribute: technische specificaties

De A11 (Tribute) werkt in klasse AB. Rotel geeft een maximaal vermogen op van 50 Watt per kanaal aan acht Ohm over een bandbreedte van 20 Hz tot 20 kHz. De vervorming blijft daarbij onder 0,03 procent.

Het frequentiebereik van de A11 (Tribute) is 20 Hz tot 20 kHz (± 0,5 dB) op de phono-ingang. De lijningangen hebben een frequentiebereik van 10 Hz tot 100 kHz (± 0,5 dB) De S/R-verhouding is volgens opgave van de fabrikant 85 dB op de phono-ingang en 100 dB op de lijningangen. De dempingfactor heeft een nette waarde van 140. Dit zijn allemaal keurige cijfers voor een toestel in deze prijsklasse.

De A11 (Tribute) en de meegeleverde IR-afstandsbediening maken een ingetogen en degelijke indruk. We gaan de CD11 Tribute bekijken.

Rotel CD11 Tribute: cd-speler met analoge en digitale uitgang

De CD11 is een cd-speler die met zijn uiterlijk en prestaties helemaal bij de A11 past. Net als de frontplaat van de A11 is de frontplaat van de CD11 een toonbeeld van rust, eenvoud en bescheidenheid. De elementaire bedieningsknoppen op het front zijn natuurlijk voldoende voor de basale bediening, maar de meegeleverde kunststof IR-afstandsbedienining (type RR-D99) biedt nog meer functies, zoals het samenstellen en afspelen van een selectie van nummers van de geplaatste cd.

Rotel’s CD11 (Tribute) beschikt naar eigen zeggen ook over de gebalanceerde ontwerptopologie van digitale en analoge circuits van het bedrijf. Rotel’s Balanced Design Concept dient overigens niet verward te worden met een gebalanceerd ontwerp dat tot uitdrukking komt door de plaatsing van XLR-aansluitingen. Rotel’s Balanced Design Concept is Rotel’s aanduiding van een keuze van betere componenten op locaties in de schakelingen die een positieve invloed kunnen hebben op de geluidskwaliteit. De A11 en CD11 (Tribute) hebben geen XLR-aanslutingen.

De cd-lade en het loopwerk van de CD11 zijn in het midden van de frontplaat geplaatst. Daarboven is het display geplaatst, rechts de elementaire bedieningsknoppen. De CD11 is voorzien van een analoge cinch-uitgang. Voorts heeft een Rotel een digitale cinch-uitgang geplaatst zodat eventueel een externe DA-converter gebruikt kan worden. De ingaande en uitgaande beweging van de cd-lade maakt weinig geluid en het loopwerk is niet hoorbaar op de luisterpositie. De DAC-chip is van het Amerikaanse Texas Instruments.

Rotel geeft een frequentiebereik op van 20 Hz tot 20 kHz, een gebruikelijke waarde voor cd-spelers. De vervorming is 0,005 procent (bij 1 kHz). De opgegeven kanaalscheiding is groter dan 115 dB (bij 10 kHz) en de A-gewogen S/R-verhouding is groter dan 125 dB. Het komt erop neer dat vervorming en ruis zich op een verwaarloosbaar niveau bevinden.

Rotel CD11 Tribute: verschil met de niet-Tribute versie

Het uiterlijk, de functionaliteit en ook de handleiding van de CD11 Tribute van Rotel wijkt niet af van de gewone versie van de CD11 (die inmiddels is uitgefaseerd), afgezien dan van het Tribute-plaatje rechts van het centrale display. De wijzigingen bevinden zich onder de kap.

De Tribute-versie van de CD11 bevat acht condensatorwisselingen in vergelijking met de oorspronkelijke CD11 van Rotel en één weerstandsverandering in de DAC-trap die overigens ook een Texas Instruments 24-bit/192 kHz DA-convertor bevat. Alle negen condensatoren van de voeding zijn verwisseld door verbeterde exemplaren. Ook werd de demping van interne trillingen aangepakt met aangepast dempingsmateriaal dat werd toegevoegd aan de bovenkant van de behuizing. Tegelijkertijd werden verdere wijzigingen aangebracht in de mechanische en elektrische aarding van de cd-speler.

We gaan de A11 Tribute en de CD11 Tribute aansluiten in de testomgeving en daarna gaan we doen waar het allemaal om draait: in een ontspannen setting zitten en muziek luisteren.

Rotel A11 en CD11 Tribute: klank, plaats in de markt en conclusie

Rotel A11 Tribute en CD11 Tribute: testomgeving

De A11 Tribute heeft tijdens de testperiode twee verschillende dynamische luidsprekers van stroom mogen voorzien. De vloerstaande Premium 7 van de Zwitserse luidsprekerbouwer Piega, de vaste bewoner van de luisterruimte, is een vloerstaande drieweg luidspreker met een impedantie van vier Ohm. Tijdens de testperiode was ook een paar luidsprekers model Orchestra van het Duitse Sonoro voorhanden. De Orchestra is een tweeweg monitorluidspreker met een impedantie van vier Ohm die met een prijs van 1.000 euro per paar prijstechnisch tamelijk goed past bij de set van Rotel (lees ook onze recensie over de Sonoro Orchestra).

Muzieksignaal kwam natuurlijk van de CD11 Tribute, maar ook van een Wadia 321 DAC die digitaal signaal krijgt aangeleverd van een gemodificeerde Sonos Connect. Voor het testen van de bluetooth-connectiviteit is gebruik gemaakt van een Android-tablet van Samsung met daarin een micro-SD-kaartje van 1 TB en een Android-smartphone, eveneens voorzien van een opslagcapaciteit van 1 TB. Het overgrote deel van de muziek bestond uit WAV-bestanden van bitperfect geripte cd’s.

We gaan zitten, IR-afstandsbedieningen, tablet en smartphone liggen binnen handbereik, de kat springt verheugd op schoot en we gaan muziek luisteren.

Rotel A11 Tribute en CD11 Tribute: neutrale, detailrijke klank met degelijk fundament

We trappen af met de Android-tablet van Samsung. De bluetooth-koppeling met de A11 Tribute is binnen enkele seconden gelegd. We kiezen “Spanish Fly”, een kort akoestisch gitaarnummer van het tweede album van Van Halen. De nuances van het vingervlugge spel van de onlangs overleden gitaarlegende Eddie van Halen komen goed naar voren. Eddie’s typische “two-hand tapping” waarbij de hals van de gitaar met beide handen wordt bespeeld wordt afgewisseld met het “normaal” aanslaan van en het plukken aan de snaren. De warme klank wordt afgewisseld met een metalige klank. De A11 Tribute geeft de nuances feilloos weer.

We blijven even bij Van Halen (om jeugdherinneringen op te halen?) en spelen het iets meer dan anderhalve minuut lange “Eruption” van het eerste album. “Eruption” is niet akoestisch, alle registers en het volume worden opengedraaid. Het afspelen van “Eruption” was overigens destijds (of nog steeds?) de perfecte manier om ouders op de kast te jagen die waren blijven hangen bij Dave Brubeck, The Beatles, Engelbert Humperdinck of The Shadows. Zie ook de film “Back To The Future” met Michael J. Fox in de hoofdrol, in welke film de muziek van Van Halen een rol speelt (en diverse personen op de kast jaagt). Maar dat natuurlijk helemaal ter zijde. “Eruption” is een oude van oorsprong analoge opname die ruis bevat, afkomstig uit de opengedraaide buizenversterkers van Van Halen. De ruis is goed waarneembaar in de korte stilte die op de helft van het nummer valt. “Eruption” kent grote dynamische uithalen en raast als een aangename wervelwind om de oren van de luisteraar. De A11 Tribute geeft geen krimp, presenteert een open geluidsbeeld ondanks de vele harmonischen en wervelt vrolijk mee met Eddie van Halen. We zullen Eddie missen. Troost is dat digitale opnamen technisch niet slijten en verouderen, hoe vaak ze ook worden gespeeld of gekopieerd.

We blijven even hangen bij gitaarmuziek en kiezen “Loose The Blues” van het album “The Five Great Guitars Live”, een project van de gitaristen Jan Kuiper, Harry Sacksioni, Eric Vaarzon Morel, Digmon Roovers en Zoumana Diarra. De luisteraar waant zich in de concertzaal. De klank van de opname is warm. De gitaristen zijn afzonderlijk te volgen. De A11 Tribute houdt ze netjes uit elkaar en laat ze samen spelen zonder er een brei van de maken. De klank is dynamisch en kamerbreed en het geluidsbeeld is open.

De verbinding via bluetooth is stottervrij. Het verschil tussen een draadloos of bedraad aangeleverd WAV-bestand is klein en vaak niet eens waarneembaar.

We pakken het cd-album “Mer De Noms” van “A Perfect Circle”en leggen het album in de CD11 Tribute. Tegelijkertijd laten we de Sonos Connect hetzelfde album spelen (de WAV-bestanden staan op een NAS van Synology). We kiezen op beide apparaten het tweede nummer genaamd “Magdalena”. De putdiepe lage tonen in de opname zijn uitdagend, maar de A11 Tribute heeft er geen moeite mee. We zijn positief verrast door de laagweergave van de A11 Tribute. De laagweergave is niet wollig en niet overdadig maar strak en gecontroleerd. We schakelen wat heen-en-weer tussen de CD11 Tribute en de Wadia 321 DAC. Beide apparaten spelen dezelfde muziek. De algehele weergave van de CD11 valt in positieve zin op. De geluidskwaliteit komt akelig dicht in de buurt van die van de veel duurdere Wadia 321 DAC. Eens te meer valt op dat DA-converters de afgelopen tien jaar nog relatief grote stappen vooruit hebben weten te maken. Tegenwoordig is voor een paar honderd euro een geluidskwaliteit te koop die tien jaar en langer geleden nog een paar duizend euro kostte, zo laat de CD11 Tribute ons fijntjes weten.

We herhalen hetzelfde kunstje met het album “The Pros & Cons Of Hitch Hiking” van Roger Waters, d.w.z. we leggen het cd-schijfje in de CD11 Tribute en kiezen dezelfde WAV-bestanden op de Sonos Connect. We spelen het tiende nummer dat wordt afgetrapt door de gitaar van Eric Clapton. Waters zingt met een lichte heesheid. De A11 Tribute heeft geen moeite met het aansturen van de relatief grote vloerstaande Premium 7’s van Piega. “Moeiteloos” is een kreet die vaak bij ons opkomt als we klank en mate van controle door de A11 Tribute trachten te duiden. De CD11 Tribute staat zijn mannetje tegenover de Wadia 321 DAC.

De Rotel-set heeft een neutrale en detailrijke klank met een prettig en degelijk laagfundament, ongeacht welke luidspreker is aangesloten. Verschillen in klank worden vooral veroorzaakt door van luidsprekers te wisselen. Het wisselen van bron – tablet via bluetooth, CD11 Tribute of Wadia 321 DAC – legt veel minder gewicht in de schaal. In alle gevallen is immers sprake van muzieksignaal met de resolutie van een cd. De Premium 7 van Piega klinkt iets koeler dan de Orchestra van Sonoro. De laagweergave van de Piega’s pakt iets lager op. Dat is niet vreemd als het grote verschil in formaat in aanmerking wordt genomen. De Rotel-set heeft niet echt een klankkleur van zichzelf en functioneert vooral als doorgeefluik van de klank van de bron en natuurlijk de opname. Het zijn vooral de luidsprekers die de klank bepalen, niet voor het eerst.

We laten ons meevoeren door dirigent Vaclav Neumann die het Tsjechisch Philharmonisch Orkest de 9e symfonie van Anton Dvorak laat spelen. We kiezen het slotstuk. De violen en koperblazers hebben een randje scherpte. Tegelijkertijd hebben de cello’s en houtblazers een randje warmte. Scherpte en warmte spelen mooi samen en we vergeten de apparaten even en laten ons meevoeren door de muziek.

We moeten gaan afsluiten en spelen tot slot “Amazing Flight” van Ayreon’s “Into The Electric Castle”. Arjen Lucassen neemt ons mee op een vlucht door de ruimte. Het klankbeeld en het podium zijn breder en dieper dan de luisterruimte. Wie zijn ogen sluit loopt het risico een gevoel van gewichtloosheid te ervaren (nee, we zijn nuchter). Sommige instrumenten hebben geen vaste plek en bewegen losjes in de ruimte.

De Rotel A11 Tribute klinkt heel goed als de adviesprijs in aanmerking wordt genomen. In de verte doet de klank ons denken aan de veel duurdere Michi P5 en M8, maar deze laatsten gaan nog wel wat verder als het gaat om resolutie, breedte, diepte en controle over alle toongebieden. Dat mag/moet ook wel voor een bedrag van ruim 15.000 euro. De A11 Tribute kost slechts 600 euro en biedt een grote mate van muziekplezier voor dit bedrag.

Rotel A11 Tribute en CD11 Tribute: plaats in de markt

Voor wie nog niets anders bezit dan een bluetooth-luidspreker of een alles-in-één actieve luidspreker al dan niet voorzien van zogenaamde smartfuncties, kan een wereld opengaan door te luisteren naar een relatief eenvoudige stereoversterker met twee passieve luidsprekers. De A11 Tribute is een eenvoudig te bedienen en degelijk gebouwde versterker met een geluidskwaliteit die alle bluetooth- en smart-luidsprekers van de plank speelt. In veel huishoudens is een soundbar aanwezig want dat is een snelle en eenvoudige verbetering van het geluid van een televisie. De geluidskwaliteit van een soundbar haalt het echter gemiddeld genomen niet bij de geluidskwaliteit van een stereoversterker met twee passieve luidsprekers die enige meters uit elkaar staan, ongeacht of sprake is van vloerstaanders of monitorluidsprekers.

De Signal Sense modus en de mogelijkheid om een repeater voor de IR-afstandsbediening aan te sluiten, geven de optie om de A11 Tribute uit het zicht te plaatsen en mee te laten schakelen met de televisie. De A11 Tribute heeft meer aansluitingen dan een soundbar of bluetooth- of smart-luidspreker. De liefhebber van vinyl kan ook zijn platenspeler aansluiten. En digitale muziek kan eenvoudig draadloos vanaf een tablet of smartphone naar de A11 Tribute worden gezonden.

Voor de bezitter en liefhebber van cd’s kan de CD11 Tribute een aangename verrassing zijn. De klank is helemaal bij de tijd en is aanzienlijk beter dan de klank van vergelijkbaar geprijsde toestellen van vroegere jaren. De werking is stil, de bediening eenvoudig.

Rotel A11 Tribute en CD11 Tribute: conclusie

De logeerpartij van de Rotel A11 Tribute en de CD11 Tribute was aangenaam. Rotel heeft twee degelijke en goedklinkende toestellen voor een acceptabele prijs gemaakt. De klank is neutraal en detailrijk. De weergave van alle toongebieden is boven verwachting waarbij de goede weergave van lage tonen opvalt. Beide toestellen lijken voor een lange levensduur gemaakt.

Rotel A11 Tribute:     600 euro
Rotel CD 11 Tribute: 450 euro