Zoals hiervoor al opgemerkt, de techniek die bekend staat onder de naam Motional Feedback is geen uitvinding van Archidio. De techniek dateert oorspronkelijk uit de jaren 50-60 van de vorige eeuw en is door het Nederlandse Philips in de jaren zeventig doorontwikkeld tot een productierijp concept. De techniek heeft tot doel de vervorming van de weergave van lage tonen te minimaliseren en stelt daardoor kleine luidsprekers in staat een laagweergave te produceren vergelijkbaar met een die van veel grotere vloerstaanders. De techniek werkt volledig analoog, zowel in de originele luidsprekers van Philips als in de Little/One’s van Archidio.

Archidio Little/One: Motional Feedback, the closest approach to the original bass

Deze van Peter Walker van het Britse Quad geleende en voor het onderwerp lichtelijk getweakte slogan - het origineel luidde the closest approach to the original sound - werd gebruikt om aan te geven waar het hem om ging: het maken van producten met een zo natuurgetrouwe mogelijke geluidsreproductie. De moderne hifimarkt is dat voor een belangrijk deel ook goed gelukt. De door versterkers, DA-converters en cd-spelers geproduceerde vervormingen zitten bijna zonder uitzondering onder de 0,1%. Er blijft echter één onderdeel van de hifiketen waar het onderdrukken van vervorming een lastige zaak blijft en dat zijn de luidsprekers. Hier komt Motional Feedback om de hoek kijken. Archidio geeft de volgende toelichting op de vraag “wat is Motional Feedback?”

Voor een natuurgetrouwe geluidsreproductie dient het door de luidspreker geproduceerde geluid zo gelijkvormig mogelijk te zijn aan de door de versterker in de vorm van elektrische energie aangeboden muziek. Bij hoge tonen en middentonen zijn inmiddels zeer goede resultaten haalbaar omdat de hoeveelheid om te zetten energie beperkt is, dit in tegenstelling tot de lage tonen waar de hoeveelheid energie dusdanig is dat de kans op afwijkingen in de omzetting vele malen groter is. Vergelijk het met de wegligging van een auto ten opzichte van die van een motorfiets: een motor is wendbaarder en accelereert sneller dan de zwaardere auto ; bij een noodstop staat de motor eerder stil terwijl de auto nog wil doorrijden. Bij het nemen van scherp bochtenwerk is het makkelijker om met een motor de macht over het stuur te behouden.

Om de weergave van lage tonen door een luidspreker te optimaliseren is er in eerste instantie uitgeweken naar grote kasten zodat de woofer alle ruimte kreeg om het aangeboden signaal vrij en zonder tegenwerkingen te kunnen volgen. Ook is er gezocht naar manieren om tot hogere rendementen en kleinere maten te komen met vernuftige vindingen zoals afgestemde poorten of taps toelopende tunnel constructies. Sommige fabrikanten hebben de behuizing van bepaalde modellen zelfs in het geheel weg gelaten. Wat al deze maatregelen gemeen hebben is dat ze niets doen aan de oorzaak van het probleem: het gebrek aan controle van de versterker over de beweging van de woofer. Al deze maatregelen bestrijden tot op zeker hoogte de gevolgen van het probleem, maar laten de oorzaak dus voor wat het is.

Om de controle terug te krijgen gebruikt MFB een mechanisme wat binnen de elektrotechniek bekend staat als “terugkoppeling”, een techniek die, als zich in een systeem een afwijking voordoet, automatisch een correctie in een tegengestelde richting aanbrengt om verdere afwijkingen van de gewenste richting tegen te gaan.

Bij MFB wordt een speciaal soort microfoon gebruikt, een zogenaamde versnellingsopnemer of accelerometer die in het hart van de woofer is geplaatst, om te controleren of het door de woofer geproduceerde geluid gelijkvormig is aan het ingangssignaal van de versterker. Mocht dit niet het geval zijn dan wordt deze alsnog gedwongen het aangeboden signaal te volgen waardoor invloeden van buitenaf geminimaliseerd worden. In tegenstelling tot DSP werkt MFB in het analoge domein en werkt door het ontbreken van AD/DA-conversie zonder vertragingen. Iedere golfbeweging wordt met de snelheid van het licht gecontroleerd en waar nodig gecorrigeerd. Het resultaat is een zeer natuurgetrouwe weergave van lage tonen, aldus Archidio.

Archidio Little/One: Motional Feedback met klasse D-versterking

Archidio heeft MFB nieuw leven kunnen inblazen mede dankzij goede contacten met de inmiddels gepensioneerde ingenieurs die destijds verantwoordelijk waren voor de ontwikkeling van de MFB luidsprekers van Philips. In de basis gebruikt Archidio dezelfde techniek, maar de Little/One’s zijn voorzien van moderne klasse D-versterkers en een in eigen beheer ontwikkelde moderne versie van de versnellingsopnemer, de zogenaamde StarBass. Klasse D-techniek bestond nog niet toen Philips bezig was met MFB techniek.

Motional Feedback is in de kern een prachtige techniek met hoge beloften. De vraag die zich dan ook opdringt is waarom deze veelbelovende techniek nooit gemeengoed is geworden. Afgezien van enkele modellen van Philips is MFB immers nooit doorgebroken. De vraag “waarom is MFB nooit doorgebroken” lijkt op de vraag “waarom is de Super Audio CD (sacd) nooit doorgebroken” of “waarom wil hi-res maar niet doorbreken”, want dat is er ook al een tijdje. Waarom is de DAT-recorder, de DCC en de Mini-Disc nooit doorgebroken? Het antwoord op al deze vragen is niet eenduidig maar in alle gevallen bleek dat de consument de techniek om verschillende redenen niet zag of ziet zitten. De sacd is technisch superieur aan de gewone cd en toch leidt de sacd een marginaal bestaan. De sacd mogen we wel als technisch geslaagd en tegelijkertijd commercieel mislukt beschouwen.

Motional Feedback is dus commercieel gezien ook nooit aangeslagen. Dealers waren niet goed te spreken over de techniek, want een consument die Motional Feedback luidsprekers kocht, had geen behoefte meer aan de koop van een eindversterker. Tja, mogelijk zijn er nog andere verklaringen en analyses voorhanden., maar die laten we nu maar even rusten. Archidio is in elk geval opnieuw met Motional Feedback aan de slag gegaan.

Er zijn overigens meer luidsprekers op de markt die een vorm van MFB aan boord hebben. Voorbeelden van andere MFB-luidsprekers zijn onder andere de Audire van Sonus Natura en de LS1s-dmf van Grimm Audio. De Audire van Sonus Natura is echter vele malen duurder dan de Little/One. De LS1s-dmf van Grimm Audio is geen fullrange luidspreker, maar een subwoofer die een digitale versie van MFB gebruikt.

Laten we gaan luisteren naar de Little/One’s. Wat doet MFB met de klank en presentatie van lage tonen? En hoe klinken middentonen en hoge tonen?