1 april. Voor velen de dag van grapjes. De ene wat beter dan de ander. In mijn geval was het de dag van een leuke en best wel intensieve test van HDMI-kabels bij AudioQuest in Roosendaal. Ik had er afgesproken met Frederic Veerman, Sales Manager Benelux. Na een uurtje rijden door een deels wit landschap en na een kop koffie en rondleiding mocht ik gaan spelen met al dat mooie speelgoed. Genieten geblazen!
HDMI kabels
Deze test gaat inderdaad over dat kabeltje wat velen associëren met het kabeltje tussen bijvoorbeeld hun AppleTV en de televisie. Of tussen de Playstation en een computerscherm. En een simpel meegeleverd kabeltje hiervoor gebruiken is voor veel mensen dan ook de normaalste zaak van de wereld. Heb je een langere kabel nodig, dan ga je naar de grabbelbak van de lokale elektronica grootgrutter en probeer je de goedkoopste te vinden, want het is maar een HDMI-kabel. Herkenbaar? Voor mijzelf is dat tot een aantal jaar geleden ook echt het geval geweest. Tot ik me er in verdiepte en de gelegenheid kreeg om enkele kabels uit te proberen.
Het is namelijk zoveel meer dan een kabeltje dat nullen en enen doorstuurt. Het is een complex stukje techniek, wat met de juiste materialen en afscherming je beeld- en geluidskwaliteit naar een hoger plan kan tillen, écht. Veel hoger zelfs. En daar zijn heel veel mensen zich dus eigenlijk helemaal niet bewust van, dat óók een HDMI-kabel echt een AV-systeem of audioset kan maken of breken. En om dat zelf nog maar eens proefondervindelijk te ervaren werd ik uitgenodigd bij AudioQuest te Roosendaal, waar ik kon stoeien met (bijna) het gehele courante assortiment HDMI-kabels voor zowel AV- als hifi-toepassingen.
De testopstellingen
Deze uitgebreide test kende twee delen op die bewuste dag. In de ochtend heb ik me bezig gehouden met het testen van de weergave van beeld en geluid op een recent model LG 85 inch 4K TV. Ik heb daarbij het geluid over de ingebouwde tv-speakers laten lopen en als bron de Apple TV 4K gebruikt. In de middag verplaatste ik mij vervolgens naar de grote luisterruimte aan de andere kant van het AQ complex, waar de HDMI-luistertest werd uitgevoerd op een set met een prijs waar je, ondanks de gestegen huizenprijzen, in bepaalde streken een mooie en goed onderhouden doorzonwoning voor kunt kopen.
Alle kabels waren van de hoogste series uit het assortiment van AudioQuest. Zoals de Dragon serie voor analoge signaaloverdracht en stroom. En de Diamond serie voor data overdracht. De stroom werd geschoond van allerlei troep door de geroemde Niagara 7000 Powerconditioner, uiteraard. Als bron had ik de beschikking over een Auralic Aries G2.1 streamer die, middels voor deze test wisselende HDMI-kabels, werd verbonden met een Auralic Vega G2.1 Streaming DAC. Deze had een fixed output en was gebalanceerd aangesloten op de schitterende Audio Research 6SE voorversterker. Voor de eindversterking stond een set Audio Research 160M mono versterkers klaar. Ten slotte stond een schitterende zwarte set Wilson Audio Sasha DAW luidsprekers opgesteld. Als ik híér de verschillen tussen de HDMI-kabels niet op zou horen… dan nérgens op, dacht ik.
Testmateriaal
Voor de beeldkwaliteit heb ik gebruik gemaakt van Netflix als streamingdienst. Daarbij had ik gekozen voor de natuurdocumentaire Our Planet en dan specifiek de aflevering Frozen Worlds. Deze prachtige documentaire is volledig geschoten in 4K en heeft een mooie transfer op Netflix met Dolby Vision beeldverwerking. Het beeld is vanwege de aard van de inhoud niet hevig bewerkt. Het is mede daarom perfect materiaal voor een dergelijke vergelijkingstest. Ik heb ook specifiek voor de aflevering Frozen Worlds gekozen, omdat je met de felle witte sneeuw en de strak blauwe luchten enorm goed contrasten kunt beoordelen.
Voor de audio set heb ik een kleine playlist samengesteld waarmee ik de kabels heb vergeleken. Niet elk nummer heb ik telkens helemaal beluisterd, maar ik ken de tracks goed en kon zo focussen op de weergave in plaats van de muziek. Het ging om Riverboat van Sam Fribush, Okalite van Martin Nonstatic, Death Row van Chris Stapleton en Dam in China van Armand Amar. Allemaal te vinden op TIDAL en Qobuz (in onze eigen playlists).
Uiteenzetting van de resultaten
Ik ben in beide situaties begonnen met een kabel die je in de schappen van bijvoorbeeld een supermarkt kunt vinden. Echt goedkoop dus. Vanuit die kabel als referentiepunt ben ik telkens een stap omhoog gegaan op de ladder van AudioQuest. Ik heb de BlueBerry 18 overgeslagen in mijn vergelijkende test, omdat dat de enige 18Gbps kabel is. De rest is geschikt voor 48Gbps datadoorgifte en daarmee helemaal klaar voor de toekomst met ondersteuning tot wel 10K beeldresolutie (je leest hier meer over 48Gbps, red.). Daarnaast heb ik ervoor gekozen de Forest 48 niet mee te nemen in mijn vergelijkingen, want de test was zo al behoorlijk intensief en uitgebreid.
De resultaten zijn nu beschouwd trouwens exact zoals ik ze vooraf had ingeschat; consistent steeds een stap beter. Daarmee doel ik op de mooie consistentie in prijs-kwaliteitverhouding die AudioQuest al jaren toepast. Betaal je meer, dan krijg je meer. En dat alles mooi naar verhouding. Absoluut een compliment waard. De vermelde prijzen zijn voor een kabel met een lengte van 0,6 meter. De kabels tot en met de Cinnamon 48 zijn in lengtes tot 5 meter verkrijgbaar. Daarboven gaan ze tot maximaal 30 meter lengte.
Pearl 48
Prijs € 35,00
De AudioQuest Pearl 48 voldoet bij een kabellengte tot en met 5 meter aan de HDMI 2.1 norm en kan daarmee 48Gbps aan data verwerken. Boven de 5 meter garandeert AudioQuest een datadoorgifte van 18Gbps. De op richtingsgevoeligheid georiënteerde massieve geleiders van de Pearl 48, aangegeven met pijltjes op de pluggen, zijn gemaakt van Long Grain Copper (LGC). Vanaf de Pearl 48 zijn alle AudioQuest HDMI kabels boven de 7,5 meter lengte overigens voorzien van een chip voor een optimale synchronisatie tussen bron en weergever.
Bij de beeldtest was met de Pearl 48 HDMI een duidelijke verbetering te zien ten opzichte van de allergoedkoopste, merkloze kabel. De toegenomen diepte en de verhoging in het contrast waren duidelijk waarneembaar. De scherpte leek ook iets toegenomen te zijn. De kleuren van de snavels van de pinguïns kwamen ook wat beter naar voren. Al met al een mooie winst in de beeldkwaliteit.
In de luisterruimte was het verschil met de merkloze kabel wat mij betreft nog beter merkbaar. Het geluidsbeeld nam flink toe in diepte en breedte. De eerste slag op de drum in het nummer Riverboat van Sam Fribush bleek een mooi stukje die ik de rest van de test gebruikte voor die allereerste indruk. Bij de Pearl 48 was die slag lekker strak en had meer bite. Bij de elektronische klanken van Martin Nonstatics Okalite viel de toename in microdetaillering op. De track heeft daarbij een fantastisch laag wat ineens een stuk minder wollig en beter gedefinieerd klonk dan bij de merkloze kabel. Chris Stapleton stond hoger op het virtuele podium en wat verder naar achteren en beter gecentreerd. En de pauken en trommels in de track Dam in China klonken echter, met meer textuur en de laagweergave werd ook hier een stuk strakker.
Cinnamon 48
Prijs € 99,00
De massieve geleiders van Long Grain Copper (LGC) hebben in dit geval een verzilvering van 1,25% en is de drain wire binnen de kabel met 0,5% verzilverd ten opzichte van de vertind koperen variant in de lager gepositioneerde kabels. Elk aderpaar is aanvullend voorzien van een extra dunne metalen afscherming laag (Noise Dissipation System).
Bij de beeldtest was met de Cinnamon 48 een zeer duidelijke verbetering te zien ten opzichte van de Pearl 48. De toegenomen diepte en de verhoging in het contrast waren duidelijk waarneembaar en er begon wat meer detail in de bergen achter de ijsberen te komen. De scherpte maakte ook een flinke stap, waarbij de schitteringen van de dwarrelende sneeuwvlokken en de luchtbellen onder water scherper werden weergegeven. Ook nam de bewegingsscherpte bij panning shots toe. De kleuren van de snavels van de pinguïns kwamen nu ook weer wat sterker naar voren en waren wat minder grauw. Al met al een flinke stap in de beeldkwaliteit.
In de luisterruimte was het verschil vergelijkbaar. Het geluidsbeeld nam weer wat toe in diepte en breedte. De eerste slag op de drum in het nummer Riverboat van Sam Fribush was net wat strakker en had een beetje meer textuur. Bij de elektronische klanken van Martin Nonstatics Okalite hoorde ik wat meer kleine details in hoge klikjes en bliepjes en in de statische effecten. Het laag was ook weer wat beter gedefinieerd en wat lager gepositioneerd in het geluidsbeeld, zo leek het. Chris Stapleton's kenmerkende stem had nog wel het rauwe randje, maar niet meer door de elektronica aangezet. S-klanken waren wat meer afgerond. De pauken en trommels in de track Dam in China waren nog wat van meer textuur voorzien en de laagweergave werd ook hier een stuk strakker. Het koor in het begin van de track stond breed in de luisterruimte. Breder dan daarvoor.
Carbon 48
Prijs € 179,00
De AudioQuest Carbon 48 voldoet net als de Cinnamon 48 volledig aan de HDMI 2.1 norm en heeft nu een verzilvering van 5% rond de massieve geleiders van Long Grain Copper (LGC) en een met 1,25% verzilverde drain wire. Ieder aderpaar is voor een verbeterde afscherming tegen EMI, voorzien van een afscherming die bestaat uit twee lagen dun metalen folie met een carbon laag ertussenin.
Bij de beeldtest was met de Carbon 48 weer een subtiele, maar goed zichtbare verbetering te zien ten opzichte van de Cinnamon 48. De toegenomen diepte en de verhoging in het contrast waren ook hier weer waarneembaar en er naast dat het erop leek dat het harder begon te sneeuwen, was een waterpoeltje op een besneeuwde bergtop op een of andere manier doorzichtiger en daarmee echter. De scherpte maakte ook nu weer een stap, zij het minder groot. De schitteringen van de dwarrelende sneeuwvlokken en de luchtbellen onder water waren ook hier weer een tandje scherper. Ook nam de bewegingsscherpte bij panning shots toe. Qua kleurweergave bemerkte ik nauwelijks een verdere verbetering. In zijn algemeenheid nam vooral de rust in de weergave toe.
Het is wat herhalend, maar ook in de luisterruimte was het verschil vergelijkbaar, alhoewel ietsje groter dan bij het beeld. Het geluidsbeeld nam ook nu weer wat toe in diepte en breedte en de vloer leek haast wat te zijn gezakt en het plafond leek wat hoger. De eerste slag op de drum in het nummer Riverboat van Sam Fribush was weer wat strakker en had wat meer kracht. Bij Nonstatics Okalite hoorde ik nog wat meer kleine details in hoge klikjes en bliepjes en had het laag wat meer druk. Bij Chris Stapleton's Death Row bemerkte ik een toename in de textuur van de snaren van de basgitaar en was ook hier wat meer druk in het laag. De pauken en trommels in de track Dam in China waren nog wat van meer textuur voorzien en ik vond het geluidsbeeld enorm toegenomen in breedte en hoogte. Het koor in het begin van de track leek aan weerszijden met een paar dames te zijn gegroeid.
Vodka 48
Prijs € 349,00
De AudioQuest Vodka 48 is identiek aan de Carbon 48 op de verzilvering na. De verzilvering van de aderparen gaat van 5% naar 10% in het geval van de Vodka 48. Daarnaast is de drain wire nu voorzien van 5% verzilvering.
Bij de beeldtest was met de Vodka 48 het verschil steeds minder goed te zien, maar toch ook hier weer een kleine verbetering in het contrast. Qua scherpte en kleur merkte ik niet veel verschil meer op. Wel nam de bewegingsscherpte bij panning shots nog wat toe, wat weer voor een rustigere kijkervaring zorgt.
Bij de sessie in de luisterruimte bleek het verschil tussen elke voorgaande kabel toch wat consistenter en is hier wel de meerprijs van de kabel duidelijk hoorbaar. De prijs van de AudioQuest Vodka 48 is namelijk twee keer zo hoog als van de Carbon 48 en dat hoor je gek genoeg ook echt terug. Het is overigens niet zo dat het nu ineens twee keer beter speelt dan daarvoor. Begrijp me niet verkeerd. Echter is de sprong in de gebruikte hoeveelheid zilver (en daarmee de prijs) duidelijk hoorbaar. Het geluid wordt wat grootser. Het geluidsbeeld groeit in alle richtingen. De muur lijkt verder weg te staan, het plafond is hoger en bepaalde geluiden en instrumenten staan vlak voor mijn neus, terwijl ik toch echt net zo ver van de speakers zit dan 15 minuten daarvoor.
Het wordt langzamerhand duidelijk dat voor audioweergave, waar je gebruik maakt van een kabel die zoals velen zeggen nullen en enen over moet brengen, het verschil in kwaliteit van de aders en van de afscherming enorm veel verschil maken. Het zit hem allemaal in timing en jitter. De nullen en enen komen grotendeels echt wel aan de andere kant aan. Maar komen ze op de juiste momenten aan? Ontbreekt er af en toe wat waardoor de weergever moet compenseren? En komt er meer mee dan de bron de kabel instuurt? Daar zit de crux.
Thunderbird 48
Prijs € 649,00
De Thunderbird 48 is net als de Vodka 48 voorzien van 10% verzilverde aderparen. Daarnaast is de drain wire nu voorzien van 10% verzilvering, wat weer een verdubbeling is van de Vodka 48. Het grootste verschil ten opzichte van de Vodka 48 zit hem echter in de afscherming. Die bestaat nu uit een combinatie van grafeen en carbon in een sandwich voor nog betere ruis en storingen van buitenaf werende eigenschappen.
Het verschil bij de beeldtest met de Vodka 48 is marginaal. Iets meer rust en door de betere afscherming wat ‘echter’ dan daarvoor. Maar het is erg lastig nu nog verschillen te zien. Omdat hier mogelijk ook nog mee begint te spelen dat je bij een duurdere en betere kabel verschillen wil zien, waag ik me sowieso niet aan superlatieven meer. Wellicht dat op een gekalibreerde high end 4K of 8K laserprojector de verschillen beter waarneembaar zijn.
Bij de sessie in de luisterruimte is het verschil net als bij de vorige kabel wat consistenter en is hier ook de meerprijs en toename in materiaal kwaliteit hoorbaar. Het zijn geen grote sprongen meer en daarbij is het ook geen blinde test. Dus een kleine beetje psycho-akoestiek sluit ik niet uit. Het geluid wordt desondanks ook nu weer een stapje grootser en vooral wat transparanter en er was meer rust in de weergave. Het geluid lijkt ook wat meer los te komen van de Wilson Audio Sasha DAW waarbij de zang van Stapleton vooral lijkt de profiteren van beter waarneembare texturen en transparantie. Omwille van de test speel ik constant op hetzelfde volume, maar ik wil het volume wel graag wat hoger zetten. Wat een heerlijke ultra high end audioset is dit.
FireBird 48 72v DBS
Prijs € 1.349,00
De AudioQuest FireBird 48 72v DBS heeft geleiders van 100%, op richtingsgevoeligheid georiënteerd Perfect Surface Silver (PSS). Hij is voorzien van hetzelfde geavanceerde Noise Dissipation System als de Thunderbird 48 met dezelfde 10% verzilverde drain wire. Maar daarnaast is hij voorzien van een 72v DBS systeem dat de moleculen in het diëlektricum ‘richt’ waardoor er nog minder verlies optreedt in de kabel zelf.
De allerbeste kabel laat namelijk niks weg, of nog beter gezegd beschadigt het signaal het allerminst, hoor je niet en dáár draagt het DBS systeem van AudioQuest aan bij.
Ok, eerlijk? Ik zie geen toename meer in beeld- of geluidskwaliteit op de LG TV. Ondanks de 100% massief zilveren geleiders. Het maximum bij deze specifieke TV met deze specifieke bron en bronmateriaal is bereikt.
Bij de high end audioset is dat dan weer een heel ander verhaal. Daar was juist de vertienvoudiging van de hoeveelheid zilver in de geleiders wél heel goed hoorbaar. Niet dat ik de welbekende uitspraken ga bezigen als ‘er speelt een compleet andere set’, want dat zou volstrekt onzin zijn. Echter is het wel zo dat het lijkt alsof de laagweergave al die tijd een aanlopende rem had. Het was natuurlijk allemaal al op erg hoog niveau, maar de laagweergave profiteert duidelijk van de hoeveelheid zilver in deze kabel. De driedimensionaliteit van de soundstage neemt daarnaast toe. Het vloeit ook allemaal wat makkelijker. De speakers zijn volledig opgegaan in de ruimte en er is een fijne extra dosis aan microdetaillering toegevoegd. Wonderbaarlijk.
Dragon 48 72v DBS
Prijs € 2.199,00
Dan het topmodel uit de HDMI-lijn van AudioQuest; de Dragon 48 72v DBS. Op alle vlakken identiek aan de FireBird 48 op de 100% verzilverde drain wire na. Deze kabel bestaat qua geleiders dus voor 100% uit zilver. Dat maakt 'm erg kostbaar.
Over het beeld kan ik eigenlijk weer hetzelfde zeggen. Ik zie ten opzichte van de FireBird 48 sowieso geen verschil meer. Echter wilden Frederic en ik wel eens de proef op de som nemen door de kostbare Dragon 48 te vervangen voor de merkloze kabel. Natuurlijk was het beeld ineens flets, kleurloos en miste detail. Dat had ik al wel verwacht na de opgaande lijn in beeldkwaliteit. Maar wat mij het meest verbaasde was dat het geluid, wat over de ingebouwde tv-speakers speelde, ineens enorm inzakte. De stem van David Attenborough was compleet achter een dik gordijn verdwenen en de muziek was compleet ingezakt. Alsof hetzelfde symfonieorkest totaal geen zin had om te spelen op hun niet gepoetste koperen blaasinstrumenten.
Echt opmerkelijk en iets wat ik totaal niet had verwacht. De toename in kwaliteit heb ik dus niet opgemerkt, maar bij het weer teruggaan valt het des te meer op.
Tijdens de luistertest was bij die allereerste slag op de drum in de track Riverboat van Sam Fribush verwondering. Ik dacht dat het niet beter meer kon, want wat zou die 100% verzilverde drain nou uitmaken? De aderparen zijn tenslotte identiek aan de FireBird 48. Maar nu klopte het in een keer. De timing, de punch, de druk én de plek in de ruimte. Het is echt het spreekwoordelijke puntje op de i. En waar ik dacht dat er al geen hardheid en scherpte in microdetails te horen was is dat nu écht geheel afwezig bij Okalite. En de trommels en pauken in Dam in China staan in de ruimte. De dynamiek verderop in die track, waar het van heel hard naar heel zachtjes en subtiel gaat is een bijzondere ervaring op deze set. De gehele set heeft dus baat bij dat ene schakeltje tussen de streamer en de DAC. Beter dan dit werd het op die bewuste dag in Roosendaal niet.
Conclusie
Ik strooi bij een onderwerp als kabels niet graag met krachttermen. Want het is zo verdomd moeilijk over te brengen wat een kabel doet in een set en is ook geheel afhankelijk van de rest van de set. En in dit geval is het nog enigszins te doen, wat het is geen vergelijk tussen kabels van verschillende merken. De HDMI kabels in deze test klinken dan ook niet anders in tonale zin als je ze met elkaar vergelijkt. Elke stap omhoog op de ladder klinkt gewoonweg beter en niet anders.
Ik kan de non-believers dan ook niet anders adviseren; probeer het gewoon. Elke goede hifi-dealer kan je kabels uit laten proberen in je eigen set. En dan bedoel ik niet alleen een HDMI-kabel. Ik bedoel élke kabel in je set. Want elke kabel is nu eenmaal een stukje van de keten. Daarbij ook wel een belangrijke kanttekening; alles naar verhouding. Op een set van in dit geval toch wel astronomische bedragen is een HDMI-kabel van 2500 euro haast logisch, maar doe vooral je eigen set niet tekort en hou bij aanschaf van een nieuwe set ook echt rekening in je budget met bekabeling. Het loont. Echt.
Woord van dank
Nog even een hartelijk dankjewel voor AudioQuest en Frederic Veerman in het bijzonder. Ik voelde me vanaf het eerste moment welkom en hij nam uitgebreid de tijd om me door het pand te leiden, te voorzien van een natje en droogje en vooral het mij zelf te laten ervaren. Top!
AudioQuest HDMI kabels | audioquest.com
