Bij een Britse of Duitse ‘sound’ kunnen we ons nog iets inbeelden. Maar bestaat er zoiets als een Canadees geluid? Als we kijken naar de fonkelnieuwe Founder-reeks van Paradigm, dan moet dat wel zoiets zijn als de ‘Sound of Science’. We parafraseren dan even de Beastie Boys (en negeren even dat dit effectief het bedrijfsmotto is van Revel, nog zo'n research-gericht bouwer), maar het is nu eenmaal zo. Het Canadese merk haalt immers zijn ongelooflijke technische knowhow boven om luidsprekers te creëren die in een hedendaagse woning op topniveau presteren.
Paradigm Founder-serie
In de documentatie die bij de Founder-reeks hoort, lezen we iets intrigerend. Paradigm zegt dat deze speakers ontworpen zijn om te passen in de ruimtes van een hedendaagse woning. Lees: in huizen en gebouwen waar steeds vaker bouwmaterialen worden toegepast die in het verleden zelden opdoken. Toch in gewone woningen. Denk dan aan betonnen muren en wanden, grote stenen oppervlaktes, grote glasvlakken… trendy, dat wel, maar op akoestisch vlak ook allemaal heel uitdagend. Komt daarbij de tendens waarbij stadsbewoners kleiner wonen, en je eindigt met heel andere eisen dan als je vertoeft in een villa uit de jaren zeventig of een herenhuis gebouwd aan het einde van de 19de eeuw.
Volgens de Canadese fabrikant leiden die veranderende woontrends naar nieuwe eisen op vlak van luidsprekerdesign. Wat vroeger werkte, levert in sommige gevallen nu een suboptimaal resultaat op. En dat is precies waar het bij deze Founder-lijn om draait: een luidspreker maken die anno 2021 echt ‘klopt’.
Paradigm is uiteraard niet de enige luidsprekerbouwer die dezelfde observaties maakt over het nieuwe wonen, maar de fabrikant lijkt in zijn conclusies heel wat verder te gaan dan de meeste rivalen. Volgens de Canadezen is elk onderdeel, tot het kleinste detail, onder de loep genomen om een luidspreker te ontwerpen die uitblinkt qua controle, precisie en dynamiek.
Een uitgebreide familie
De complete Founder Serie werd recent voorgesteld door Paradigm en bereikt stilaan de winkels in de Benelux. We hadden het geluk alvast met de eerste exemplaren aan de slag te kunnen gaan. Founder is meteen een volledige familie luidsprekers die je kunt zien als de opvolger van de Premium-lijn van Paradigm. Waarom die naam ‘Founder’ – oftewel ‘oprichter’? Het verwijst naar het feit dat deze producten de eerste zijn die van de band rolden sinds Paradigm-stichter Scott Bagby opnieuw de eigenaar werd van het merk (samen met Anthem en MartinLogan).
Er zijn vijf passieve Founder-luidsprekers: de Founder 40B (boekenplank), de 70LCR (een compacte speaker die je zowel als center of als monitor kunt inzetten), de 90C (een forse centerspeaker), en de 80F- en 100F-vloerstaanders. Je merkt het, dat zijn voldoende modellen om een stereomuzieksysteem of een surroundopstelling te bouwen. Wie voor zijn thuisbioscoop nog een passende subwoofer of twee zoekt: die vind je bij Paradigm ook, onder de naam Defiance. Afgaande op de Paradigm-subwoofers die we over de jaren heen op bezoek kregen en een machtige demonstratie die we ooit meemaakten op High End München, durven we de Canadezen zelfs sterkhouders noemen als het gaat om subs.
Paradigm Founder 100F
We testen hier enkel de 100F, maar als we de rest van de Founder Serie overschouwen zien we dat Paradigm bij bijna elke speaker wel toegespitste keuzes heeft gemaakt. De 100F bijvoorbeeld, is niet zomaar het model met drie woofers, terwijl de 80F er gewoon twee van dezelfde heeft. De specificaties van de drivers zijn telkens net weer anders, wat ons doordacht lijkt. Zo is elk model afgestemd op de typische situaties waarin dat formaat van speakers kan terechtkomen. Zo vind je bij het centermodel ook een coaxiale driver, wat een slimme keuze is als je zowel stemmen als details die horen bij een centerkanaal van een surroundopstelling coherent wil weergeven.
De Founder-familie komt bij Paradigm net onder Persona-lijn te staan. De Persona’s kennen we eigenlijk enkel van demonstraties, waar het wel altijd heel indrukwekkend en zeer inzichtrijk overkwam. Bijna even ontzagwekkend is dat je de Persona-speakers via een online speakerconfigurator – een idee gestolen van automerken – qua kleuren en aankleding helemaal kunt personaliseren. Voor een prijs, uiteraard. De geboden vrijheid qua kleuren in combinatie met de aanwezige technologie zorgt nu eenmaal voor een prijskaartje dat een stukje hoger ligt dan bij de Founder die we hier bekijken.
Mooi is wel dat je bij de 100F en de andere Founder-speakers toch een stuk technologie van deze Persona’s terugvindt. Ons oog valt dan meteen op de kunstig ogende waveguide op de midrange-driver, een fraai designelement dat ook de Persona’s siert. De vele uitsparingen die rond een klein sterretje cirkelen hebben een technisch bestaansreden maar geven de 100F op visueel vlak vooral extra cachet.
De echte eindbaas
De 100F die we hier bekijken is de bijna-grootste vloerstaander in de Founder-familie. Het zou zelfs het topmodel zijn, ware het niet dat Paradigm besloot een eindbaas te creëren die nog machtiger is. Deze Founder 120F is echter iets anders dan de vijf andere Founder-luidsprekers. Waar de andere telgen van deze Paradigm-reeks allemaal passief zijn (lees: je hebt een versterker nodig), is de 120F een semi-actieve luidspreker. Een hybride, met andere woorden. Ja, je hebt nog altijd een versterker nodig, maar die moet minder hard werken en kan dus alle talenten aanwenden voor de weergave van hogere. De 120F bezit immers een ingebouwd actief sub-gedeelte dat bovendien nog uitgerust is met het ARC Genesis-kamercorrectiesysteem. ARC hebben we al meermaals ontmoet, onder meer bij tests als die van de machtige Anthem STR-versterker en de MRX-receivers.
Dit 120F-hybriderecept vinden we wel heel smakelijk klinken. Het doet ons wat denken aan de half-actieve modellen van GoldenEar, maar dan met dat extra stukje kamercorrectie. Een grote luidspreker met een ingebouwde sub die helemaal op de passieve drivers is afgestemd én met een kamercorrectiesysteem dat akoestische problemen aanpakt? En bij een stereo-opstelling spreek je eigenlijk over twee subs (een per speaker) die meespelen met je muziek, wat op weergavevlak wel heel interessant is? Daar zit wel wat in, als je het ons vraagt. De sprong qua kostprijs is wel significant, maar we geloven best dat de 120F ook een klasse hoger zit. Nu ja, dat is dan voor een latere review.
Excentriek maar slim opgebouwd
Als je een snelle blik werpt op een foto die de voorkant van een Founder-speaker centraal stelt, dan lijken ze op eerste zicht klassieke zuilen. Maar dat is zeker niet het geval. De Founder-speakers blijken in realiteit fascinerend om naar te kijken – en allesbehalve conventioneel. Een foto vanaf de zijkant of een beeld van het profiel van de 100F onthult het onorthodoxe karakter meteen. Wat valt dan op? Er zijn veel meer hoeken en vlakken aan deze speaker dan je zou denken. De achterkant loopt schuin af, bijvoorbeeld, waardoor de Paradigm-speaker onderaan veel breder is dan bovenaan. De twee zijkanten zijn ook niet zomaar vlakke rechthoeken, maar bestaan elk uit twee driehoeken die onder een lichte hoek liggen ten opzichte van elkaar. Deze twee driehoeken ontstaan omdat het zijvlak van de speaker dus diagonaal doorsneden wordt. Die verhoogde diagonaallijn komt niet toevallig overeen met de interne bracing of indeling van de 100F. Het spiegelt hoe de speaker aan de binnenkant is opgebouwd – en dat blijkt bijna even fascinerend als het design van de buitenkant.
Luidsprekers worden intern wel vaker in compartimenten opgedeeld, onder meer om te zorgen dat de grote luchtverplaatsingen van een forse woofer de microbewegingen van een tweeter niet beïnvloeden. Die opdeling met rechthoekige vakken maakt de kast bovendien steviger en beter bestand tegen trillingen. Bij de 100F loopt de interne opdeling echter dus diagonaal, waardoor er binnenin atypische driehoekige compartimenten ontstaan. Kijk maar op de afbeelding bij deze review – zoiets kom je niet gauw tegen bij een speaker op dit prijspunt.
Waarom koos Paradigm nu voor deze nogal excentrieke interne opbouw, die dus ook zijn gevolgen heeft voor het zichtbare design aan de buitenkant? Een voordeel is dat de behuizing van de 100F ‘rock-solid’ is en niet resoneert, een ander is dat de compartimenten zo berekend zijn dat staande golven worden voorkomen. Bovendien heeft Paradigm ook de nodige aandacht besteed aan hoe de individuele drivers in de baffle (de voorkant van de speaker) opgehangen zijn. Dat gebeurt via een bevestiging die akoestisch ontkoppeld wordt, zodat bewegingen van de drivers niet worden overgezet op de kast.
Kortom, er is veel gedaan om te zorgen dat de behuizing zelf geen ‘extra’ en ongewenst geluid produceert, allemaal onder het streven van Paradigm om de Founder-speakers zo “precies” of accuraat mogelijk te maken.
Fascinerend
Het is wellicht anders met de compactere Founder-modellen, maar de grote 100F kun je niet een onopvallende speaker noemen. Je moet het zeggen zoals het is: het design is zeker niet schreeuwerig, maar door zijn afmetingen en vijf drivers is de Paradigm nu ook niet een onzichtbare, ‘waar-staat-ie?’-zuil. Dit is uiteraard het grootste vloerstaandermodel, de compactere 2,5-wegs 80F-zuil of de Founder 40B-monitor zullen op dat vlak een stukje subtieler zijn.
Dat de 100F wat meer in het oog springt is wat ons betreft niet heel erg. De speaker is immers op een heel hoog niveau afgewerkt, met elegante toetsen die het net fascinerend maken om te bekijken. Het design mengt retro-invloeden met meer hedendaagse elementen, en dat mag gezien worden. Het heeft iets retrofuturistisch, en oogt aardig en luxueus. De zwarte baffle is bijvoorbeeld kleiner dan de voorkant, waardoor het bij de walnootversie die we op test ontvingen mooi omkaderd wordt door het hout. Dat doet echt denken aan retromeubels van een half eeuw geleden. Ook knap zijn de afgeschuinde, blinkende ringen rond elke driver en de tweeter. In ons testruimte speelde zonlicht mooi op deze designelementen.
Er zijn vier afwerkingen die wel allemaal naar donkere tinten neigen; we vragen ons af hoe deze speaker er uit zou zien in een licht eikenhout of een mat wit. De bruine walnootafwerking van onze testspeakers vonden we wel heel mooi. Een buitenlandse collega ontving toevallig dezelfde speaker ter test in een matzwarte walnoot die er ook heel knap uitzag. Pianozwart en een roodachtig ‘midnight cherry’ zijn de twee andere opties.
Zet hem waar je wil
En hoe zit het met dat doel om een speaker te bouwen die geen last heeft van hedendaagse bouwmaterialen? Om dat te bekomen zijn verschillende ingrepen gepleegd. Neem nu de baspoort die de woofer net iets dieper laat klinken. Die is hier in de basis voorzien, wijzend naar de grond. Deze techniek bestaat al langer; we zagen het nog recent op de Polk Reserve R600, om een lukraak voorbeeld te nemen. Het maakt dat de afstand tussen speaker en achterliggende muur een minder grote invloed heeft. Dicht of ver van een wand, de 100F zou even strakke bassen moeten produceren.
Het opstellen van de Founder-speakers wordt trouwens met de meegeleverde voetjes wel heel eenvoudig. Ze zijn al in de fabriek gemonteerd, je moet ze enkel nog in de juiste positie bevestigen door ze naar de buitenkant te draaien en een bout aan te brengen. Ook de voeten van de 100F spelen een belangrijke rol bij het streven naar het doel ‘precisie leveren’. Neen, dit zijn geen doorsnee voeten, maar gesofistikeerde pootjes die qua interne opbouw een beetje doen denken aan producten van Isoacoustics. Elke pootje bevat een dubbel veringsysteem, waardoor de 100F akoestisch heel goed ontkoppeld wordt van de ondergrond. Paradigm heeft ook handig gehouden. Net zoals bij onze vaste Sopra N°2’s zijn de voetjes heel makkelijk in de hoogte verstelbaar door aan de bovenkant te draaien. Dat maakt het eenvoudig om de 100F perfect stabiel en recht te plaatsen, zelfs op een lichtjes oneffen vloer (zoals de houten vloer van ons 100 jaar oude huis).
Zit meteen goed
Telkens er een nieuw luidsprekerpaar in de testruimte verschijnt, laten we de speakers eerst rustig doorspelen zonder dat we er ongelooflijk veel aandacht aan besteden. Het idee erachter is dat je na het lang luisteren naar een bepaalde sound even wat tijd moet nemen vooraleer naar de volgende luidspreker over te stappen. Een soort acclimatisatie, zou je kunnen stellen. Daarna nemen we onze tijd om bepaalde zaken te variëren, zoals bron, versterking, toe-in of plaatsing. Vaak moet je wat ‘spelen’ met die variabelen om toch de allerbeste weergave te krijgen. Bij de Founder 100F? Boem – meteen goed. We luisteren vooral met de Hegel H590 die we als vaste testversterker gebruiken, maar de 100F presteerde even goed op de combinatie NAD C 658 en C 298. Het is absoluut geen lastigaard om aan te sturen.
Een van de redenen waarom we meteen bij de 100F tevreden zijn over de weergave: de impact van waar je hem plaatst is heel bescheiden. Hoewel we uiteindelijk toch opteren voor een beetje toe-in, klinken de speakers eigenlijk ook gelijk met de muur prima. De uitstraling in het horizontale vlak is uitstekend, zodat je off-axis maar weinig mist van het microdetail. Eigenlijk is het wel sterk hoe de 100F’s kamervullend zijn en goed blijven klinken als je in een L-vormige zetel er schuins zit op te kijken, én toch een goed gedefinieerde soundstage produceren. Het prachtige ‘The Woman of Ireland’ van The Chieftains speelt zo wel heel emotioneel en bijna ‘live’ in onze testruimte, met een solo op de Ierse fiddle die centerstage de aandacht opeist terwijl lichte aanrakingen op de harp door de kamer zweven. Dat lijkt een verdienste te zijn van de aluminium-magnesium-keramische-tweeter – wat een mondvol – die afgedekt is door een akoestische lens, gemonteerd in een grote ronde waveguide. Net als die waveguide met de kunstige uitsparingen op de midrange-driver dient deze constructie voor phase-alignment – zorgen dat alle frequenties op hetzelfde, juiste moment je oren bereiken. En dat is belangrijk voor de precisie waar Paradigm op mikt. We kiezen uiteindelijk om ze toch een klein beetje in te draaien omdat we in sommige klassieke stukken een klein beetje meer sprankel zochten.
De 100F heeft bovendien absoluut geen schrik van dynamische muziek, dat blijkt ook heel snel. Als het moet knallen en rocken, dan weet deze Paradigm echt wel van aanpakken. Maar wel met een gecontroleerd laag dat een echt fundament legt onder muziek zonder iets te overstemmen. De stille ritmitische tikjes in ‘Water Under the Bridge’ van Thievery Corporation en Natalia Clavier blijven hoorbaar deel van de mix bijvoorbeeld, ook als de vette synthesizerklanken van de melodie weerklinken.
Controle bieden de Founder-luidsprekers zeker ook, en met bakken. Zelfs wanneer in het nummer van The Chieftains alle instrumenten losbarsten blijft de 100F in balans. Sterk, maar geen eenmalige prestatie. ‘Burn the Witch’ van Radiohead, ‘Requiem: Pie Jesus’ met de Cambridge Singers en ‘American Dream’ van J.S. Ondara zijn wel heel verschillende nummers, maar bij alle drie zet de 100F een heel eerlijke, gebalanceerde performance neer. Wat een veelzijdigheid. Onze testplaylist gaat qua genres alle kanten uit, maar dat deert de Paradigm niet. Het blijft op koers en biedt een eerlijke performance. De essentie van wat Paradigm lijkt na te streven, volgens ons: niet uitblinken in hoogdetail of goed een vloeiende midrange neerzetten, maar net een totaalplaatje presenteren dat echt wel klopt. Onze taak bij een review is echt luisteren naar de speaker, maar in dit geval – meer dan meestal het geval is – waren we helemaal gefocust op de muziek.
Conclusie
Hoe goed is deze speaker? Laten we het zo stellen: de Founder 100F van Paradigm wandelt moeiteloos onze persoonlijke top vijf van favoriete luidsprekers binnen. En dat is best wel sterk, want die totaal subjectieve hitlijst bevat toppers als de KEF Blade, Vivid Kaya of Focals Sopra N°2. Dat zijn stuk voor stuk luidsprekers waarbij research en development geleid hebben tot doordachte designs. En dat is ook hier het geval. Maar in tegenstelling tot bij die magnifieke vlaggenschepen moet je om de 100F aan te schaffen niet eerst de lotto winnen. Het is geen goedkope luidspreker, maar als je zijn prestaties beschouwt absoluut geen peperdure.
De grootste troef van de Founder 100F is dat het op bijna alle gebieden zeer goed presteert. Het streeft niet naar een ultiem resultaat op één bepaald vlak ten nadele van andere aspecten. Een allrounder dus? Ja. De term ‘allrounder’ is niet altijd een compliment, maar Paradigm bewijst met de Founder 100F dat veelzijdigheid en flexibiliteit wel een pad vormen naar een high-end weergave.
Dat je de 100F makkelijk kunt plaatsen in een modern interieur en dat het popmuziek even meespelend neerzet als een werk van Bach is deel van wat deze Paradigm briljant maakt.
Paradigm Founder 100F
2.999 euro per stuk | www.paradigm.com
Beoordeling 5 op 5
