Voordat een woning slim kan functioneren, moet een system integrator op basis van de gewenste instellingen alle installaties op elkaar afstemmen en programmeren. Dat doet hij op de 'boordcomputer' van de woning. Hierin staan alle instellingen, zoals de tijdstippen waarop de verwarming hoger en lager moet, hoe het dimmen van de verlichting verloopt, welke standaardscenes de bewoners graag hebben en welke functies daaraan worden gekoppeld. Met behulp van al deze basisinstellingen en een gebruiksvriendelijk visualisatiesysteem, kan de gebruiker zelf de dagelijkse bediening naar wens instellen en diverse scenes creeren.
Voor de installatie en het programmeren en inregelen van de basisfunctionaliteiten beschikt Nederland over een netwerk van honderden zogeheten KNX Professionals. Zij staan garant voor de benodigde kennis en ervaring om de systemen aan elkaar te knopen. Ook zorgen zij dat een eenvoudige weergave van de programmering - alles wat de bewoner in het dagelijks gebruik nodig heeft en wil controleren - in de visualisatie op beeldschermen of mobiele apparaten in de woning te zien is. Vaak visualiseert men dit op basis van plattegronden van de kamers en de verdiepingen, waarop bijvoorbeeld alle lichtpunten en andere installatiecomponenten te zien zijn. Een overzichtelijk menu geeft alle geautomatiseerde functies weer en de instellingen daarvan. Veel daarvan zijn eenvoudig door de bewoners zelf aan te passen. De verwarmingstijden bijvoorbeeld, voor als je op vakantie gaat, of de schakeltijden van de verlichting in zomer- en wintertijd. Maar dit soort aanpassingen kan de system integrator vaak ook op afstand voor je doen.
Standaardoplossingen en maatwerk
Voor wie zijn huis gebruiksvriendelijk wil bedienen, is er een enorme keuze uit visualisaties en weergaves van de KNX-systemen op de meeste uiteenlopende beeldschermen. Er zijn standaardoplossingen van verschillende fabrikanten, van eenvoudig tot zeer geavanceerd, maar system integrators maken ook hun eigen maatwerkproducten. Zo is er voor iedereen wel een passende oplossing op de markt, afhankelijk van de specifieke eisen en de gewenste hoeveelheid maatwerk. KNX-installaties die een koppeling met het internet hebben, zijn ook te bedienen via smartphones en tablets. Zo zijn alle functies en instellingen die binnen op beeldschermen te zien en te bedienen zijn, ook op afstand te benaderen. Ben je op vakantie en hoor je dat het in Nederland vriest, dan zet je op afstand gewoon de verwarming een graadje hoger. Ook kun je op je smartphone de beelden van de voordeurintercom zien en kun je zelfs praten met degene die voor de deur staat. Je kunt ook op afstand de deur open doen voor de schoonmaakster of de oppas van de hond, als die zijn sleutel kwijt is.
Automatische zonwering
Een deel van de automatische functies wordt aangestuurd door slimme sensoren. Bij het detecteren van beweging zorgen deze bijvoorbeeld dat het licht aangaat en bij het 'voelen' van een temperatuurdaling zetten ze de verwarming in werking. Andere sensoren zorgen bij oververhitting door zoninval dat de zonwering automatisch uitrolt en een CO2-sensor kan ervoor zorgen dat er altijd voldoende wordt geventileerd. De intelligente componenten voor die ingewikkelde processen vindt men vooral achter de schermen: in meterkasten, achter wanden, boven plafonds. In de leefruimten is het een en al eenvoud. Voor de bediening van de verschillende installaties beschikt men over moderne wandschakelaars met diverse slimme functies. Het ultieme schakelen en regelen loopt via de eigentijdse room controllers - een soort multischakelaars - waarmee men temperatuur, verlichting, audio, zonwering en ventilatie per ruimte kan bedienen. Ook kun je er scenes mee oproepen die alle gewenste functies in één keer in een bepaalde sfeer brengen.
Comfort, veiligheid, energiebesparing
Woningautomatisering op basis van KNX is niet zomaar een luxe hebbedingetje. Het automatiseren en koppelen van installaties brengt naast gemak en comfort, ook veiligheid en energiebesparing met zich mee. Door het slim simuleren van een bewoonde situatie ga je vanuit een intelligente woning met een veilig gevoel op vakantie. Door beveiligingscamera's te koppelen aan alarmen en paniekverlichting, krijgen inbrekers minder kans. Ook wat betreft energiebesparing zijn de voordelen evident. KNX helpt je om zo efficiënt mogelijk met energie om te gaan. Door automatisch de lichten te doven als je de deur uitgaat, de temperatuur aan te passen aan behoeftes en aanwezigheid, of door wasmachines te laten inschakelen op de meest voordelige uren van de dag. Daar valt aardig wat geld mee te besparen. Met groeiende energierekeningen en schaarser wordende brandstoffen, is spaarzaamheid met behoud van comfort het overwegen waard.
Kosten en baten
Maar flexibiliteit is misschien wel het grootste pluspunt van een KNX-installatie. Een traditionele elektrische installatie valt nauwelijks nog aan te passen als die eenmaal is geplaatst. Maar een domotica-systeem op basis van KNX is heel eenvoudig uit te breiden of te veranderen. Een woningbezitter kan dus eenvoudig beginnen en daarna steeds andere elementen aansluiten. Ook daarbij geldt dat de keuze aan producten van fabrikanten vrijwel eindeloos is. KNX beperkt je niet tot een bepaald merk of bepaalde fabrieksstandaard.
De kosten van een KNX-installatie zijn de afgelopen jaren gedaald, vooral door de snelle doorontwikkeling van componenten en toenemende concurrentie. En die daling zal doorzetten. Hoewel de aanvankelijke aanschaf qua componenten op dit moment duurder is dan van een traditionele elektrische installatie of een eenvoudig automatiseringssysteem, hoeft het installatiewerk niet duurder te zijn. De installateur kan vaak met veel minder bekabeling toe en is daardoor minder installatietijd kwijt. Daar staat tegenover dat er wel extra uren voor het programmeren nodig zijn. Daarom wordt een KNX-installatie steeds interessanter voor wie de functies verder uitbreidt. Door een meervoudige bediening van schakelaars en schermen en de simpele ingrepen op de basis-installatie, komen dan de echte voordelen naar voren. Uitbreidingen en aanpassingen zijn vaak softwarematig uit te voeren.
Populariteit neemt toe
In Nederland gaat de toepassing van het KNX-protocol in de reeds gerealiseerde woningautomatiseringsprojecten richting de 80% en is daarmee redelijk hoog. Dit is in de eerste plaats toe te schrijven aan het feit dat veel van de - met name Duitse - fabrikanten die op de Nederlandse markt opereren, zich verbonden hebben aan de internationale standaard die zich inmiddels wereldwijd heeft bewezen. Daarnaast is de KNX organisatie in Nederland erg actief waardoor het netwerk van professionals, producenten en partners zich sterk kan profileren in de markt. Kijkend naar het gemiddelde van 70% in heel Europa, mag Nederland zich dus nu al een koploper noemen in de KNX-markt.
