De nieuwe Lumin U2 streamer werd eind februari 2023 aan de Nederlandse pers gepresenteerd in het nieuwe hoofdkwartier van importeur Penhold in Waardenburg. Helaas moest ik door ziekte verstek laten gaan bij die introductie, maar collega Jamie Biesemans nam de honneurs waar en schreef een uiterst lezenswaardig verslag van zijn gesprek met Lumin marketingmanager Angus Leung, die voor de gelegenheid uit Hong Kong was overgekomen. Ik wist toen al dat de U2 streamer mijn kant op zou komen voor deze review, dus toen de vertegenwoordiger van de importeur hem twee weken later kwam brengen stond ik er redelijk blanco in, qua achtergrondinformatie. En dat vind ik op zich niet eens zo’n heel gek uitgangspunt. Ik had bij benadering een idee wat de speler kostte, maar wist verder totaal niet wat ik kon verwachten. Een paar interessante verrassingen, naar zou blijken.
De nieuwe Lumin U2 nader bekeken
De Lumin U2 is een echte streamer, oftewel een netwerktransport, wat betekent dat hij uitsluitend voorzien is van digitale uitgangen. Geen interne DAC dus. Wie een geïntegreerde streamer/DAC zoekt kan daarvoor terecht bij de eveneens nieuwe en even dure Lumin T3. Qua prijs en uitrusting zit de U2 in het midden van Lumin’s assortiment, met boven zich nog de X1, die overigens wél voorzien is van een interne converter, en de P1, die naast een DAC ook nog een uitgebreide analoge voorversterker aan boord heeft.
De U2 is in zekere zin – en logischerwijs – de opvolger van de inmiddels uitlopende U1. De U1 was echter voorzien van een externe voeding (die je kon upgraden door hem te vervangen voor de externe voeding van het topmodel X1). De nieuwe U2 heeft een ingebouwde lineaire voeding (via een geaarde IEC net-entree) met een forse ringkerntransformator, die praktisch gelijk is aan de voeding in de veel duurdere P1. Dat is op dit prijspunt een primeur voor het merk. En er zijn méér verbeteringen.
Zo is de U2 nu voorzien van de unieke en uiterst slimme LEEDH digitale volumeregeling die door Lumin is ontwikkeld. Door een digitale volumeregeling in vaste stappen van 1dB te laten werken, wat praktisch iedereen doet, bleken de berekeningen die nodig waren voor sommige stappen nogal zwaar te zijn voor de ingebouwde processor. Gevolg: noise en onnauwkeurigheid. Door de volumestappen niet allemaal precies even groot te maken, maar zorgvuldig bepaalde – dicht naastliggende – waardes te gebruiken, wordt de processor aanzienlijk ontlast. Daardoor bleken de verliezen op bit-niveau, die geassocieerd worden met digitale volumeregeling, geen rol van betekenis meer te spelen. Een stillere en transparantere digitale volumeregeling dus.
Deze volumeregeling bedien je bij voorkeur vanuit de (gratis) Lumin app, of via Roon. Of via het optionele, niet echt goedkope, maar schitterend vormgegeven ‘Lumin Infrared Control Package’. Dat bestaat uit een in Oostenrijk vervaardigde luxe metalen afstandsbediening en een externe IR ontvanger, die met één van de twee USB ingangen op de streamer verbonden moet worden middels een 90 centimeter lange kabel. De andere USB ingang kan bijvoorbeeld gebruikt worden voor een externe USB opslag met muziek.
Ook nieuw op de U2 is de ‘dedicated’ USB uitgang naar de externe da-converter. Deze is speciaal voor audio-toepassingen ontwikkeld. De U2 kan ten opzichte van de U1 een aanzienlijk hogere PCM én DSD bitrate verwerken. Met name voor de zeer hoge DSD-bitrates heb je USB als digitale verbinding nodig. De USB verbinding in de U2 kenmerkt zich door een directe verbinding vanaf de hoofdprocessor, zonder tussenliggende controllers, wat aanzienlijk minder latency (en dus ook jitter) en noise veroorzaakt.
Verder is de U2 voorzien van twee coaxiale elektrische digitale uitgangen (BNC en S/PDIF) een optische (Toslink) en AES/EBU (XLR). De laatste bijzonderheid is dat de Lumin U2 naast een gewone ethernet-aansluiting óók is uitgerust met een Optical Fibre netwerkaansluiting. Deze volledig galvanisch gescheiden dataverbinding wordt door een groeiend aantal audiofielen geprefereerd omdat hij geen last heeft van EMI/RFI-instraling.
Aansluiten van de Lumin U2
De Lumin U2 kreeg een plekje naast mijn eigen Auralic Altair G2.1, die dienst zou doen als externe DAC. Dit bood tevens – door slechts de AudioQuest Vodka ethernetkabel vanaf mijn English Electric Switch8 om te prikken – de gelegenheid om de Lumin U2 te vergelijken met de interne streamer van de Altair G2.1.
Dat bleek echter nog wat lastiger dan ik had verwacht, want de uit één stuk aluminium vervaardigde kap van de U2 heeft aan de achterzijde een forse overstek. Dat zorgt er enerzijds voor dat alle verschillende connectoren netjes aan het oog onttrokken zijn wanneer de speler bovenop een kast of plank wordt geplaatst, maar wanneer hij – zoals in mijn geval – op een tussenplank staat is het even goed mikken (en niet volledig binnensmonds wat lelijke woorden brommen). Dat gold ook voor de twee verschillende digitale verbindingen die ik afwisselend heb beluisterd. In de praktijk zal de eindgebruiker de meeste aansluitingen echter maar één keer doen, en hooguit bij een kabel-upgrade wat moeten improviseren. Geen reden tot puntenaftrek dus, uitsluitend een dienstmededeling.
Als versterking gebruikte ik eerst de eveneens voor een review bij mij logerende Pass Labs XP-12 en X150.8 vóór- en eindversterker, en later ook mijn eigen PrimaLuna EVO400 Integrated, beide aan mijn Kharma Céramique prototype luidsprekers. De digitale verbindingen werden afwisselend gelegd middels een Grimm TPR AES/EBU kabel en een AudioQuest Carbon USB. En ja, ik wéét dat daar misschien méér in had gezeten, maar de Carbon USB ken ik door veelvuldig gebruik in mijn werkkamersysteem gewoon erg goed, en neem ook maar van me aan dat de Grimm TPR zéér ver boven zijn relatief bescheiden prijsniveau presteert. Bovendien moeten we de klankmatige invloed van digitale kabels – die wel degelijk bestaat – ook weer niet overdrijven.
We hebben het over nuanceverschillen die waarschijnlijk ook nog eens blootstaan aan bevestigingsvoorkeur. Bovendien luister je bij een vergelijk van bijvoorbeeld USB en AES/EBU niet alleen naar verschillende kabels, maar ook naar de verschillen in de componenten, de circuit-opbouw en bijbehorende firmware van de zenders en ontvangers die dat digitale signaal van A naar B transporteren. Dat kán bijvoorbeeld minimale verschillen in tijdgedrag veroorzaken die je meer vóélt dan hóórt, maar toch…wat dit betreft zit ik wat meer in het kamp van de subjectivisten en geloof ik vooral mijn eigen oren.
Luisteren naar de Lumin U2 - AES/EBU
Na een dag acclimatiseren met Radio Paradise als achtergrondmuziek vond de eerste serieuze luistersessie plaats via de AES/EBU verbinding, met de Grimm TPR kabel. Ik koos het prachtig opgenomen akoestische jazz-album Sounds Between Falling Leaves van Lisette Spinnler in 24/96 HiRes resolutie. Het eerste wat me opviel ten opzichte van de weergave via de Altair G2.1 was dat de Lumin wat meer laid-back klonk, en dat hij de rand van het podium ongeveer tussen de luidsprekers plaatste, terwijl de Auralic die iets meer naar voren zette.
De diepte van het geluidsbeeld was met de Lumin zowel in absolute als in relatieve zin iets groter en dat gold ook voor de afbeelding náást de luidsprekers. Met de Lumin was die duidelijk iets breder. De afbeelding in de hoogte was – voor zover die hoorbaar was – dan weer net wat lager. Nog steeds niet ónder mijn horizontale blikveld trouwens. Het paste in elk geval wel bij het gevoel dat beide streamers een – iets afgeplatte, maar zich niettemin ook bóven mij uitstrekkende – bolvormige ‘virtuele ruimte’ van geluid projecteren. Wat je volgens mij ook wel mag verwachten in deze prijsklasse. Qua dynamiek was de Lumin wat subtieler dan de Auralic.
In de eerste track van het album van Lisette Spinnler zit een verrukkelijk spannende opbouw van de drums. Het volumeverschil tussen de zeer zacht aangeslagen bekkens in het begin, en de hardere klappen op de diepe snaredrum en de toms later in de track was via de Lumin nét zo groot, maar de afbakening in de tijd van met name de attack kwam met de Lumin iets netter op mij over. Niet dat de Auralic rommelig klonk, maar de Lumin deed dit gewoon nóg beter. Wat de textuur van de klank betrof was de Lumin iets gedetailleerder, maar daardoor zou hij ook wat kritischer kunnen uitpakken met minder goede opnames.
Een andere recente muzikale ontdekking die het heel mooi deed via de Lumin was Ophio, het nieuwe album van Die Wilde Jagd. De bezwerende psychedelische neo-krautrock van dit Berlijnse muzikale gezelschap rond Sebastian Lee Philipp bood een fraai opgenomen mix van akoestische en elektronische geluiden, die door de U2 iets transparanter en met betere separatie werd neergezet. Daardoor werd de intensiteit van de luisterervaring overigens marginaal anders, een verschijnsel dat ik al jaren tegenkom. Wanneer de resolutie en verfijning van de weergave toenemen verschuift de hoofd-hartbalans, een metafoor die ik graag gebruik, richting het hoofd.
De ervaring wordt cerebraler, waardoor je de muziek wat analytischer gaat beluisteren. Er vallen je meer afzonderlijke details op, maar het kost je ‘innerlijke processor’ wat meer rekenkracht om dat allemaal te verwerken. Daarom gaat dat soms een beetje ten koste van de emotionele beleving, die meer ‘in het hart’ zit. De ene ervaring is trouwens niet minder waardevol dan de andere, en de verschillen zijn in werkelijkheid ook veel kleiner dan ik ze hier – ingezoomd voor de duidelijkheid – beschrijf. Geen waarde-oordeel dus, meer een indicatie. Het is een manier om te bepalen in hoeverre een bepaalde weergave bij je eigen voorkeuren past.
De Lumin app
Op dit punt in de review moeten we het even over de Lumin app hebben. Die is voor smart-devices van zowel Android als Apple beschikbaar. Voor Apple computers met een M1 processor of hoger is er ook een aparte versie van de Lumin app in de App Store te vinden. Deze versie heeft niet alleen een ruimer opgezette grafische interface maar biedt dus ook de mogelijkheid om bijvoorbeeld via een Apple TV de album art met de weergave op een beeldscherm of televisie te laten meelopen. De app is dus mooi vormgegeven en hij werkt volkomen stabiel, maar er zitten een paar ‘opmerkelijkheden’ in die ik toch even wil benoemen.
De app is gebouwd als een soort ‘skin’ rond het bekende UPnP protocol. Het grote voordeel daarvan is dat de onderliggende techniek volledig uitgedokterd is en dus altijd met elk deelnemend merk zal werken. Het nadeel is dat je als fabrikant slechts een beperkte invloed hebt op wat je ermee kunt. Lumin verdient daar wat mij betreft een dikke pluim voor, want ze hebben echt het onderste uit de kan weten te schrapen.
Het aantal extra instellingen dat via de app gedaan kan worden, bijvoorbeeld het instellen van de gebruikte upsampling, of het uitschakelen van het display én (oh jubel!) de statuslampjes naast de ethernet-ingang op het achterpaneel, is voortreffelijk. Maar wat mij betreft hadden ze de zoekfunctie in plaats van ‘filter’ gewoon beter ‘search’ kunnen noemen. Dat is trouwens een dingetje van de ‘skin’.
Een onhebbelijkheid van UPnP zélf is dat de weergave van ‘Recently Added’ albums (mijn meest gebruikte indeling) in omgekeerde volgorde staat, dus de laatste toevoegingen onderaan. En dat is niet om te draaien, zodat er regelmatig heel wat scrollwerk moest worden verricht. Bovendien worden in deze ‘view’ de albums weergegeven als stapeltjes per datum waarop ze zijn toegevoegd aan je bibliotheek.
Op zich is daar niks mis mee, maar als er meerdere album in zo’n stapeltje zitten wordt van slechts één daarvan de album-art weergegeven, waardoor het op het eerste gezicht lijkt alsof er albums ontbreken. Persoonlijk had ik daar liever pictogrammen van mappen gezien, maar ik geef toe dat dat er een stuk saaier uit zou zien. Al met al zijn het vooral kleine dingetjes die met mijn eigen workflow-voorkeuren én met gewenning te maken hebben. Ik besloot weliswaar vrij gauw om weer terug te schakelen naar de vertrouwde interface van Roon, maar ik denk dat er voor de Lumin-eigenaren die géén Roon hebben gewoon prima met de app te leven zal zijn.
Luisteren naar de Lumin U2 - USB
Met de AudioQuest Carbon USB in plaats van de Grimm TPR AES/EBU werd de weergave iets kleurrijker, maar ook iets minder ruimtelijk en minder precies. Marginaal ook weer, ik viel niet van de bank en er werd niets ‘weggespeeld’. Ik zou trouwens liever de verboden aanduiding ‘muzikaler’ willen gebruiken. Of het komt door de directe verbinding met de hoofdprocessor weet ik niet, het feit dat de USB kabel van een ander merk is speelt ongetwijfeld óók een rolletje, maar de USB verbinding leek ritmisch net wat sterker. Daardoor werd de weergave meeslepender. De balans verschoof weer een beetje meer richting het hart, al bleven de resolutie, detaillering en transparantie duidelijk groter dan met de interne streamer in de Auralic.
Hoewel ik het opplakken van labels met muzikale voorkeuren per kabel eigenlijk wil vermijden denk ik dat de USB verbinding net wat geschikter is voor luisteraars bij wie wat meer pop en rock op het muzikale menu staat. De wat aardsere weergave paste in mijn oren fijner bij de Turkse retro-psychedelica op Ask, het nieuwe album van de Amsterdamse band Altin Gün. De wat dikkere en drogere productie van dit album ‘voelde’ via de USB verbinding wat authentieker. Ook de moddervette spacerock op Grade A Gray Day, het laatste album van Giant Brain waarop een saluut wordt gebracht aan de in januari 2019 overleden frontman en meestergitarist Philip Dürr, stoempte nét wat oprechter via de USB verbinding. Hoewel de AES/EBU kabel dan weer beter liet horen hoe geraffineerd de mix in elkaar zit. Opnieuw dus vooral een kwestie van hoe je wil luisteren.
Het DSD Mysterie
Omdat Auralic geen licentie afneemt van MQA heb ik de weergave van hi-res audiobestanden die met dat containerformaat zijn ingepakt niet kunnen beoordelen, maar persoonlijk heeft MQA me eigenlijk nooit zo geïnteresseerd. Onder de streep hoorde ik namelijk geen significante voordelen ten opzichte van ‘gewone’ HiRes PCM bestanden.
De eigen oplossingen van hifi-fabrikanten om ringing-effecten in de reconstructiefilters van hun converters te voorkomen steken de oplossing van MQA eveneens al jaren naar de kroon. Ook DSD, wat overigens wél weer een écht bestandsformaat is, maakt maar een zeer klein deel uit van mijn lokale digitale muziekcollectie. Ik vind het een ongelooflijk mooi bestandsformaat om analoge mastertapes mee te archiveren en zo te behoeden voor degradatie, waar het oorspronkelijk voor ontwikkeld werd, maar de Super Audio CD (de fysieke geluidsdrager die is ontwikkeld nadat audiofielen interesse begonnen te tonen in het DSD bestandsformaat) en digitale downloads die in .DSF zijn gecodeerd heb ik nauwelijks op mijn NAS staan.
Niettemin vond ik dat ik DSD moest uitproberen, aangezien Lumin in de U2 het aantal bruikbare resoluties van dit bestandsformaat heeft uitgebreid. Ik heb geen muziek in (achtvoudige) DSD512 resolutie in huis, maar ik gebruik voor het beoordelen van DSD-weergave sowieso liever de remaster van het album The Colour Of Spring van Talk Talk, omdat ik voor 99,99% zeker weet dat voor de DSD versie dezelfde master is gebruikt als voor de HiRes (24/96) PCM versie die ik óók op mijn NAS heb staan. En hier diende zich een mysterie aan waarop ik echt een halve dag mijn hersens heb zitten pijnigen. Toen ik namelijk de eerste tonen van Happiness Is Easy hoorde, viel mijn blik op het display van de Altair G2.1. En daar stond duidelijk 176.4 kHz. Huh? Daar had DSD64 moeten staan. Er vond dus ergens een omzetting naar PCM plaats. De weergave van het signaalpad in Roon verschafte echter geen duidelijkheid, behalve dat het ‘ergens’ in de Lumin gebeurde. Maar daar had ik niets ingesteld voor het uitvoeren van DSD-bestanden, laat staan dat ik ze liet omzetten naar PCM.
In een helder ogenblik bedacht ik dat het waarschijnlijk door de AES/EBU kabel kwam, aangezien hogere DSD resoluties meestal alleen over USB worden weergegeven, Maar omprikken naar de AudioQuest Carbon leverde slechts een verdubbeling van de PCM bitrate op. Weliswaar een vooruitgang, maar dus nog steeds geen DSD.
De wanhoop nabij besloot ik eerst even wat te eten, want op een lege maag is het lastig nadenken. En tijdens het kauwen op een bijzonder smakelijk wit broodje met ham ging opeens het licht aan in mijn bovenkamer: de LEEDH volumeregeling! Wat voelde ik mezelf een sukkel. Als geluidstechnicus weet ik namelijk donders goed dat DSD een bitstreamformaat is dat niet rechtstreeks bewerkt kan worden. Bij een bezoek aan de Polyhymnia Studio’s in Baarn is mij het proces ooit haarfijn uitgelegd. Daar wordt immers elke opname voor het eigen Pentatone label in DSD vastgelegd. Maar als er edits nodig zijn in de mix móét de DSD bitstream op dat punt tijdelijk worden omgezet naar een hoge resolutie PCM, want anders kan er niets bewerkt worden. En dat was precies wat hier ook gebeurde. Om de fantastisch goed klinkende LEEDH volumecontrole ook met DSD bestanden te kunnen gebruiken moeten die eerst naar PCM worden omgezet.
Na het uitschakelen van de volumecontrole gaf het display van de Auralic inderdaad gewoon DSD64 aan. En hoewel de automatische PCM omzetting fantastisch had geklonken (kudos aan Lumin daarvoor) was nu duidelijk de ‘analoge’ zachtheid en vloeiendheid van DSD hoorbaar. Dat heeft niet bij alle muziek mijn voorkeur, maar bij klassiek en goed opgenomen akoestische popmuziek is het echt prachtig.
Conclusie
De Lumin U2 heeft op verschillende manieren indruk op mij gemaakt. Laat ik beginnen met de futuristische vormgeving en de onverwoestbare constructie. Alleen al wanneer je hem in je handen hebt vóél je dat de U2 een premium apparaat is. Intern wordt op alle vlakken voorrang gegeven aan de best mogelijke weergave. Om die reden is er bijvoorbeeld geen groot aanraakscherm (want dat geeft noise). De USB uitgang bevat geen enkele controller en voor de verbinding met het netwerk is zelfs voorzien in een Optical Fibre optie, ook weer om noise uit het signaal te houden.
Het lekkerste bewaar ik voor het laatst: de geluidskwaliteit. Die is namelijk fantastisch. Op papier gaat het inderdaad ‘slechts’ om nullen en enen, maar een zorgvuldig gebouwde dedicated streamer, met een lineaire voeding en heel veel specialistische aandacht voor zaken als lokale voedingsstabilisatie, mechanische en galvanische isolatie en een perfect signaalpad stelt je écht in staat om meer uit je digitale weergave te halen. Ten opzichte van de al zeer hoogwaardige interne streamer van mijn Auralic brengt de Lumin meer rust en resolutie, en een prachtige vloeiendheid.
Het enige dat ik erop kan aanmerken is dat de bijbehorende app een paar dingen anders doet dan ik gewend ben, en dat de nogal grote overstek van de bovenplaat aan de achterzijde van de kast het in sommige gevallen lastig maakt om snel een kabel te wisselen. Maar dat was het qua minpunten wel. Juist omdát hij geen ingebouwde DAC heeft, en je de weergave nog wat kan bijsturen met de keuze voor de digitale verbindingskabel, kun je met deze streamer alle kanten op. De Lumin U2 is, hoe je het ook wendt of keert, geen goedkoop apparaat, maar voor wie de puntjes op de digitale i wil zetten vind ik hem zijn geld méér dan waard.
Lumin U2 muziekstreamer
5.199 euro | zwart/zilver | www.penhold.nl
Beoordeling 4.5 / 5
