Welke is de beste luidspreker in de wereld? Voor veel muziekliefhebbers is dat een luidspreker die ze 'lekker vinden klinken'. Helemaal niets mis mee. Maar voor meer ontwikkelde muziekliefhebbers, studio-technici en musici zijn dat luidsprekers die de realiteit zo dicht mogelijk benaderen. Na de review van de MBL 101 X-treme Omnidirectional loudspeaker staat nu de MBL 126 in de eigen luisterruimte. Heeft deze 126 de kwaliteiten van het 101-topsysteem overgenomen?
Met een luidspreker waarmee de realiteit zo dicht mogelijk benaderd wordt kun je opnames veel beter duiden, beoordelen en waarderen. In een realistisch klinkende set hoeven noodzakelijkerwijs helemaal geen luidsprekers te zitten die vele duizenden euro's kosten. Wie de weg weet in audioland kan voor een zeer acceptabel bedrag een set bouwen die veel aspecten van realiteitsweergave in zich heeft. Maar, wat je ook doet en hoeveel geld je ook uitgeeft, elk systeem is altijd een compromis.
Uw auteur liep laatst op een markt in een klein dorp. Daar speelde de plaatselijke fanfare/drumband in de open lucht. Normaal gesproken verzorgen ze de muziek die bij carnaval hoort en andere uit-je-plaatgaand-opwekkende bachanalen, maar dit keer ook wat serieuzer repertoire. Uiteraard is Polonaise Hatseflats voor de doelgroep ook uiterst serieuze muziek. Deze dorpsfanfare heeft in ieder geval overduidelijk kwaliteiten en bestaat zeker niet uit een stelletje bij elkaar geharkte amateurs. Al luisterend realiseer je je dan dat zo'n performance simpelweg niet door een audiosysteem weergegeven kan worden. Luister maar naar de enorme snelheid en drive van de percussie en de power van het koper. Er is ook nog zoiets vaags als dat een live-band een soort massa heeft en een echte fysieke ruimte in beslag neemt en muziek presenteert die tastbaarder en holografischer is dan wat audiosystemen kunnen presteren. Het lijkt alsof elke luchtmolecuul geactiveerd raakt en een krachtige 360-graden uitstraling heeft. Alleen de allerbeste systemen komen daar een beetje in de buurt.
In ieder geval weer een goede ervaring om het hele audio-gebeuren niet te verheffen naar mythische hoogten, maar te benaderen vanuit een gezonde dosis relativeringsvermogen. Zelfs dan blijft het natuurlijk leuk en verrassend. Toegegeven moet worden dat de MBL 101 X-treme Omnidirectional loudspeaker hier rechts deel uitmaakt van de systemen die dicht in de buurt van realiteitsweergave opereren. Luisterend naar de 101 X-treme is dat behoorlijk overtuigend.
MBL 126
Na de ervaring met de 101 X-treme gluur je dan aan tegen de MBL 126 in de luisterruimte. Ze zijn zwart en doen even denken aan Darth Vader, de Dark Lord of the Sith. Mooie managementfunctie voor als je bij een bank werkt. De 126 heeft bescheiden afmetingen. Het is een mini-monitor op een statief. Vier schroeven die je aan kunt draaien met een Allen key fixeren de monitor op het statief. De inhoud van de behuizing is 11 liter.
Aan iedere zijkant is een 5 inch (125mm) woofer. Daarboven voor de midrange een Radial MT50 CFK driver en een Radial HT37 CFK unit. De beide rondom stralende drivers hebben dus geen behuizing en zijn zo neutraal als maar mogelijk is. Het laag is ook neutraal. De verhouding tussen het oppervlak van de bass-drivers en de behuizing is zodanig dat er niet veel kastoppervlak overblijft om te resoneren.
Deze driewegmonitor straalt over het hele bereik dus bolvormig af. De monitor weegt 14kg en het statief 10kg. Een metalen kap beschermt de drivers tegen optredende risico's van diverse aard. Er zijn verschillende kleuren mogelijk. Piano Black Chrome, Piano Silver Chrome, Piano White Chrome, Piano Black Gold en Piano White Gold. Ze hebben in ieder geval een uiterst luxe uitstraling. De behuizing meet 25 x 34.8 x 34.8 cm (B, H, D). Met de cover is de monitor 61 cm hoog en op statief meet het geheel 121 cm. Er is in de vorm van de MBL 126 RC een versie die als center luidspreker is uitgevoerd. De impedantie is 4 Ohm, het frequentiebereik 52-30.000Hz en deze luidspreker is geschikt voor single wiring. De belastbaarheid is 180Watt.
Bouwprincipes
Een probleem binnen de audiofiele gemeenschap is dat er teveel wordt gekeken naar specificaties en bouwprincipes. Hoewel een bepaald technisch principe voordelen en nadelen kan hebben, is dat in de praktijk minder belangrijk. Het gaat om wat een ontwerper doet met een principe. Je kunt een heel goede en een heel slechte klasse-AB versterker ontwerpen. Dan heb je het dus over hetzelfde principe.
Als audiofiel of muziekliefhebber kun je dus beter een nauwkeurig omschreven doel hebben. Je wilt dat een systeem dan zo live mogelijk klinkt, de realiteit benadert, diep laag heeft, geen diep laag heeft, een eigenkick soundje presenteert, een verpletterende wall of sound neerzet of gewoon achtergrondbehang moet presenteren in een winkel of tijdens het dinner. Allemaal legale doelstellingen.
De kunst is om dan componenten bij elkaar te zoeken waarmee het doel te bereiken is. Zolang je dan allemaal componenten kiest die kwalitatief een beetje meekunnen, dan maakt het niets uit welke componenten dat zijn of welke bouwprincipes daarvoor gelden. Vanwege de snoeiharde concurrentie op de volledig overbezette audiomarkt, zijn er haast geen ondermaatse producten meer te vinden. Je mag op een bepaald prijsniveau een bepaalde prestatie verwachten. Bij een lager prijsniveau moet je dan iets inleveren en bij een hoger niveau neemt de kwaliteit toe.
Maar, deze heel simpele relatie werkt nauwelijks meer in de audio. Eigenlijk kun je alleen nog maar aangeven dat een component voor een bepaalde prijs naar verwachting presteert, daar ver onderzit, of echt heel veel beter is dan de prijs doet vermoeden. Als de prestatie achterblijft, wil dat niet direct aangeven dat een component onbruikbaar is. Het geeft alleen aan dat je er teveel voor hebt betaald. Als een component veel beter is dan het gemiddelde bij een prijspunt, dan heb je geluk. Helaas zijn er dus duur betaalde componenten, die niet beter presteren dan componenten die voor een kwart of minder van de prijs beschikbaar zijn. Of nog erger; worden ingehaald door een vintage item van minimaal 30 jaar oud. Ook zijn er componenten die ver boven de vraagprijs presteren.
Dus, als je de MBL 126 in huis haalt, doe je dat omdat je daar een toereikend budget voor hebt, maar bovenal omdat je een duidelijk doel hebt. Je zoekt naar een bepaalde prestatie. Een discussie over dat deze MBL dan een rondstraler is, is onbelangrijk. Maar, het kan wel zo zijn dat je voor een rondstraler kiest omdat je daarmee een specifiek doel wil bereiken.
Het doel van een review
Het doel van een review is altijd om objectief te beschrijven wat een product in optimale omstandigheden doet, gevolgd door een uitspraak over de prijs-kwaliteitverhouding. Eigen opvattingen en emoties spelen daarin geen enkele rol. Kort door de bocht schrijf je bijvoorbeeld dat een product de volgende goede eigenschappen heeft, maar dat je die ook voor een kwart van het geld elders kunt krijgen. Dat staat helemaal los van het persoonlijke doel dat je als reviewer hebt. Het is dus altijd leuk als het doel dat je met een product kunt bereiken overeenkomt met het eigen persoonlijke doel. Op zo'n moment zou je het recensie-exemplaar kunnen kopen, of nog beter; gewoon niet teruggeven.... Dat laatste ontspruit dan aan zelfzucht en een ontbrekend moreel besef.
Uiteraard kan het doel dat je met een kleinere luidspreker wilt bereiken afwijken van wat je verlangt of verwacht van grote luidsprekers. Wat het bovenstaande nog een vorm van complexiteit geeft is dat je met een bepaalde luidspreker (binnen bepaalde marges) meerdere doelen kunt bereiken. Je kunt met een MBL 126 een suf klinkend, warm en ruimtelijk teruggetrokken weergave realiseren met een flubber-bas. Maar, je kunt ook een shocking, tailblazing en betrokken live-performance neerzetten met een wall-of-sound en een dynamische drive waar je van uit je stoel wordt geblazen. Het verschil zit voor het grootste deel in de samenstelling van de systeembasis. Dus, de versterker, luidsprekers en luidsprekerkabel. To be fair, daar kun je natuurlijk ook weer iets aan afdoen door een verkeerd ingeregelde draaitafel. Het blijft dus ingewikkeld.
Overeenkomende doelen
Toevallig komt de prestatie van deze MBL 126 behoorlijk overeen met wat deze auteur verwacht van een monitor met relatief bescheiden afmetingen. Dat doet de 101 X-treme ook, alleen ligt de lat der verwachtingen en doelstellingen daar een stuk hoger. Maar, MBL is redelijk constant in prestaties door de hele lijn van luidsprekers heen, dus je verwacht van de kleine 126 ook enig herkenbaar vuurwerk.
Opbouw
Eerdere samengestelde sets bieden geen garantie voor de toekomst, maar een klein stukje ervaring met diverse andere MBL-modellen geeft toch een klein beetje houvast over hoe het review-systeem samengesteld zou kunnen worden. Harry, zijnde Rhapsody's master tuner, gaf aan dat deze luidsprekers verrassend kunnen presteren, mits je er een beetje aandacht aan zou willen besteden. Dus, zoek het verder uit...... Beide Darth Vaders stonden dus charmant te glimmen en werden even snel aangesloten op wat er toevallig aanwezig was. Daar klonk potentie en niet in geringe mate. Maar, het laag was nog volledig uit balans. Ok, may the Force be with me en tijd om daarop te gaan vertrouwen.
Dus een passend setje opgebouwd, beetje gesleuteld aan de akoestische dimensies en nagedacht over de plaatsing. Dan ontdek je dat er met dit soort luidsprekers een enorme lousy trick is om het laag exact in balans te krijgen. Leuke cliffhanger toch? Met meteen de disclaimer dat het werkt binnen de specifieke condities van de luisterruimte en heel misschien minder onder andere omstandigheden.
Kabels als puntje op de i
Tijdens het tunen natuurlijk nog enig gedoe met kabels. Je werkt je dan tijdens zo'n opbouwfase een slag in de rondte met power cables. Het nuchtere commentaar van een toeschouwer bestond vervolgens uit: 'wat maakt die laatste meter nou uit?'. Die opmerking is begrijpelijk. Wat dom is, is dat je nooit een fatsoenlijke argumentatie krijg/leest waarom dat dan wel/niet zo is. Wel, stel voor dat de laatste meter bestaat uit de drie draden (blauw, bruin en geel/groen) die je dan uit de muur trekt. Die sluizen alle uit de lucht opgepikte storing door naar de apparatuur, sluizen de storing door die wellicht al door het gemeentelijk energiebedrijf wordt geleverd, voeren de storing naar buiten die intern in de apparaten ontstaat en produceren zelf ook nog eens een hoeveelheid stoorspanning. Het probleem is in feite dat die laatste meter kabel zich direct bevindt in de buurt van de apparatuur en andere kabels. Al die storingen stralen dus van het ene apparaat naar het andere, worden via de kabel van het ene naar het andere apparaat getransporteerd en krijgen ook de hoeveelheid stoorspanning, die niet alleen in de laatste meter ontstaat, maar in het hele thuisnetwerk, ook nog voor de kiezen.
Met een goed ontworpen power cable vervang je die kritische laatste meter. Zo'n kabel is namelijk bestand tegen instraling, straalt zelf minder storing uit, werkt als filter voor wat er via het grote boze electriciteitsnet binnenkomt en staat zelf ook geen 15 millivolt stoorspanning in je gevoelige converter of phono-amp te blazen. Wat je dus doet is een gewone electriciteitsleiding uit de buurt houden van de apparatuur en vervangen door een metertje dat minder schadelijke effecten heeft in de directe nabijheid van de audio.
Luisteren
De MBL 126 presteert extreem goed. Het was vanaf de allereerste noten puur verrassend. Deze luidsprekers leveren een direct geluid, zoals het hoort, met een vlijmscherpe focussering en een spectaculair brede en diepe stage. De stage drukt zowat de buitenmuren van de luisterruimte weg. Alle geluiden krijgen een eigen te onderscheiden plaats in die ruimte. De drivers koppelen direct aan de lucht. Veel omnidirectionele luidsprekers laten een driver eerst tegen een oppervlak kaatsen in de vorm van een bol of anderzijds. Wat je dan hoort is feitelijk een reflectie met tijdvertraging en kleuring. Zulke luidsprekers klinken vaak diffuus, alsof je op rij 40 zit in het Concertgebouw. Dat geldt niet voor alle omnidirectionele systemen.
Je kunt zo'n tijdvertraging wellicht compenseren in een filter. Je kunt je vervolgens afvragen wat de toegevoegde waarde is van het omnidirectionele karakter van de MBL 126, gezien de directe afstraling vanaf de drivers. Wel, dat heeft een relatie met het karakter (of eigenlijk geen karakter) van deze luidsprekers. De belangrijkste eigenschap is de fabelachtig natuurlijke manier waaop muziek wordt weergegeven.
Dat gebeurt ook uiterst relaxed en ontspannen. De indruk bestaat dat juist door het omnidirectionele karakter de stage ook natuurlijker aandoet. Het komt er allemaal enorm vanzelfsprekend uit. Mogelijkerwijs zorgt een omnidirectionele afstraling, zoals die ook bij muziekinstrumenten is, er voor dat onze hersenen minder hoeven te processen. Dat geeft kennelijk een gevoel van een natuurlijker klinkend geluid.
Schijn bedriegt
Deze weergevers, die niet overbemeten groot zijn, vormen ook een wolf in schaapskleren. Als je ze voor het eerst ziet verwacht je niet dat ze over een breed frequentiegebied zo'n krachtige muur van geluid neer kunnen zetten.
Zoals met alle kleinere luidsprekers mis je de allerlaagste frequenties, maar eigenlijk voelt dat helemaal niet als een gemis. Het laag kan extreem powerfull uithalen en het blijft dan loeistrak. Aan de andere kant kan het laag zeer subtiel, gedefinieerd en klankvol opereren. Het hoog en midden kennen geen spoortje vervorming. Een zeer kritische luisteraar die hier even langsflitste merkte op het vrijwel nog nooit zo zuiver en schoon te hebben gehoord. In een klassiek muziekstuk merkte hij een harp op. 'Nog nooit gehoord met andere systemen.' De weergave van het middengebied is ook subliem. luister maar naar stemmen. Voor de laag-fetisjisten met een kerkorgel of synthesizer kan de MBL 126 natuurlijk gecombineerd worden met subwoofers. Maar, dan moet je heel goed weten wat je doet en hoe je het inregelt. Anders verknal je de enorme kwaliteiten van de laagweergave met een slome subwoofer, die zo'n dikke en op zichzelf staande brei onder het geluid zet. Maar, zonder subwoofer kent deze 126 een sublieme balans tussen de frequentie-ranges. Dat vertaalt zich meteen in een perfecte balans van de te beluisteren muziek.
Het is natuurlijk duidelijk dat wat de 126 laat horen ook te maken heeft met de aansturende apparatuur, de plaatsing en de akoestiek. Maar, wat je daarin goed doet, kan nooit weergegeven worden door een luidspreker die steken laat vallen. De 126 heeft alle potentie om een weergave te bewerkstelligen die aan alle kanten klopt. De kunst is om met behulp van de akoestiek, de plaatsing en de aansturing die eigenschappen allemaal optimaal te addresseren in deze luidspreker. Je krijgt echt geen diepe en 5 meter brede stage als die dingen tegen de muur staan, aan beide kanten van een dressoir met een beeldscherm en op 1.60 meter onderlinge afstand. Je gooit dan een van de meest spectaculaire eigenschappen van de 126 weg.
Vergelijking met de 101 X-treme
Natuurlijk leuk om te vergelijken met MBL's topsysteem. Dat klinkt uiteraard nog realistischer en zet een groter en nog krachtiger podium neer, maar het afstralende oppervlak van de 101 X-treme is dan ook vele malen groter. Maar het is zonder meer duidelijk dat de 126 eigenschappen heeft van het grote systeem. De neutrale en natuurlijke weergave, de dynamics, de betrokkenheid bij muziek die deze beide systemen afdwingen en de uitmuntende stage-weergave.
De MBL 126 speelde hier met verschillende configuraties, bestaande uit moderne elektronica. Maar, tijdens de afterparty is nog een setje buizen-monoblokken aangesloten. Een van de beste tube-amps die ooit zijn gebouwd en uit 1956. Vervolgens een vintage pre amp en een vintage draaitafel. Alles even uitgeleend door een sympthatieke verzamelaar. Het resulteerde in een spectaculair realisme, grijpbaarheid en een haast holografische stage. Gewoon next level. Zo'n set 'flies' en er is dan weinig meer te wensen.
Epiloog
Totally spoiled met de MBL 101 X-treme, lag het verwachtingspatroon rondom deze, schijnbaar uit Star Wars ontsnapte, kleine zwarte monitoren niet op een erg hoog ambitieniveau. Dat het goed zou presteren was te verwachten, gezien de reputatie van MBL. Maar, dat deze luidsprekers, na een rondje tunen, zouden leiden tot een complete melt-down was een absolute verrassing. Voor de winkelprijs en los van de 101 X-treme, valt er eigenlijk niet zoveel meer te wensen.
Importeur Rhapsody kan adviseren met betrekking tot de best passende aansturing en zorgen voor een optimaal geluid in uw luisterruimte. Eigenlijk best merkwaardig dat deze luidsprekers in ons land enigszins onder de radar zijn gebleven. Ze verdienen veel meer aandacht. De MBL 126 komt hier op de lijst met luidsprekers te staan die in staat zijn tot fenomenale en benijdenswaardige prestaties. Denk even aan ATC, Final, Yamaha NS-5000, sommige Magico's, YG-Acoustics, L'Acoustics en nog wat exemplaren. Het leuke is echter dat deze MBL 126 betaalbaar is. Samen met een goed passende versterker en een fatsoenlijke cd-speler ben je wellicht 15-20k kwijt, maar dan heb je een supersysteem in huis.
MBL 126 | www.mbl.de
€ 12.340 per set
€ 1.500 voor de stands
Zelf beleven? Lees dan even hier verder!
