Met 4500 exposanten –waaronder 1200 start-ups– is de CES in Las Vegas de grootste beurs op het gebied van consumentelektronica in de breedste zin des woords. Technologische ontwikkelingen en trends die het leven in algemene zin betreffen te over: AI (artificial intelligence), VR (virual reality), Smart Homes en Smart Cities, Cyber Security, Sustainability, Health Care, Sports Wear, Robotics, Biometrics en Blockchain. Soms vraag je je af waar het over gaat. Maar natuurlijk zijn er ook fysieke producten op het gebied van audio en video, van allerlei gadgets – waar blijft de metaaldetector voor crypto-munten? – tot car-audio, van heel mooie producten als 8K beeldschermen (al dan niet oprolbaar) tot boomboxjes waaruit de grootste bagger komt als het gaat om weergave van muziek. En toch ook nog een beetje dat mag vallen onder de noemer High-End...
Even een kritische noot mijnerzijds… Voor wat betreft dat laatste, die weergave van muziek, heb ik mij behoorlijk geërgerd aan wat sommige fabrikanten je voor durven te schotelen. Zelfs fabrikanten die hun sporen ruimschoots hebben verdiend met prachtige apparaten als luidsprekers, versterkers, cd-spelers en noem maar op.
Het vaststellen van het aantal eeuwen is misschien discutabel; zijn het drie, vier of vijf eeuwen, maar mag ik ons cultureel erfgoed aan westerse muziek laten beginnen met Bach of mag het toch al eerder? Als je wat wil laten horen, hoef je wat mij betreft heus niet te putten uit deze klassieke ‘pool’ want het mag ook uit wat pak-‘m-beet de laatste vijftig jaar is gecomponeerd of uitgevoerd. Maar laat het alsjeblieft akoestisch zijn opgenomen of heel goed in de studio, maar niet uit een computer die in de hik is geschoten. Ik heb de term audio-diarree hiervoor gereserveerd. Hetzelfde geldt trouwens ook voor het tonen van de beeldkwaliteit: géén animaties, maar gewoon uit het leven gegrepen…
CES historie
De eerste CES werd gehouden in New York, we schrijven 1967. Tweehonderdvijftig exposanten en 17.500 bezoekers. De tijdslijn laat de introductie van een groot aantal innovatieve producten zien: 1970 de videocassetterecorder, 1974 de laserdisc, 1981 de camcorder en de Compact Disc welke in 1991 interactief werd. De DVD deed haar intrede in 1995 en kwam HDTV terwijl plasma als beeldschermtechniek in 2001 haar opwachting deed. Blu-ray – toen eigenlijk al direct als laatste ‘drager’ bestempeld – kwam in 2003 op de markt. 2008 werd het jaar dat OLED werd geïntroduceerd en weer twee jaar later kwamen de tablet, het net-book en de apparaten met Android besturing. De Consumer Electronics Association wijzigde haar naam in 2016 in Consumer Technology Association omdat de vlag de lading niet meer dekte. De CES als naam voor de beurs blijft gewoon bestaan.
Vorig jaar tekende ik in het verslag van de CES 2018 op: “Ik ben reuze benieuwd naar wat er volgend jaar (nog) te beleven valt aan High End op de CES. Zo links en rechts vernam ik tijdens de rondgang op die 29ste etage van de Venetian waar de High-End zetelt ook al kritische opmerkingen ten aanzien van wat er van de audio over zal blijven tijdens de CES in 2019.… En of de betere audio toch niet al gewoon verhuisd is naar München?” En inderdaad, het is nóg minder geworden. Nog slechts een derde van één van de etages, met op de andere een paar verdwaalde merken of opzettelijk gekozen om geen buren te hebben.
AudioQuest
Als eerste kwam ik het bekende kabelmerk AudioQuest tegen waar ik meteen een seminar bij kon wonen ter introductie van de ‘Mythical Creatures Series’. Een nieuwe lijn luidsprekerkabels met de namen ‘ThunderBird’, ‘FireBird’ en ‘Dragon’ en met extreem lage impedantie en het 72V Dielectric-Bias System.
De optimale geometrie en directivity is volgens AudioQuest: “We’ve taken everything we know about cable design and made it radically better.” De demo met een luidsprekerkabel uit 1980 – ja, Monster! – en opeenvolgend de drie nieuwelingen moest overtuigen en deed dat ook!
Technics
Wat klonk deze set-up open. Het merk is helemaal terug en waar het hoort. Mooie styling en een goed pakket aan producten. De combinatie van de R1-serie, te weten de voorversterker annex netwerkspeler, eindversterker en luidsprekers doen recht aan het statement ‘Rediscover Technics’. Nieuw is de SL-G700, een netwerk en SACD speler in de ‘Grand Class’ series en de SL1200Mk7, de direct-drive draaitafel. | Meer introducties van Technics.
AudioEngine
Net als vorig jaar: klein maar fijn. De HD-lijn bestaat uit actieve, het HD6 ($699/paar) monitormodel met ingebouwde 50 watt A/B-versterker, aptX Bluetooth optische en analoge ingangen en 24-bit DAC en de HD3 ($349/paar) die als desktop is bedoeld. En voor wie wil nog een passieve, de HDP6 ($449/paar). Keurige afwerking en dito prijsstelling. | Lees ook over de nieuwe AudioEngine A2+
Sound United
In een set-up met Marantz versterking op een 7.2 opstelling met luidsprekers van Definitive Technologies was ik getuige van de lancering van de ‘Discovery’ op Cape Canaveral; een IMAX Blue-ray ‘The dream is alive’ genaamd. Wow, wat was dat indrukwekkend. ‘Gewoon’ stereo was er ook bij deze groep van roemruchte merken: Classé op luidsprekers van Magico (nee, niet huizend bij Sound United…) De Classé ‘Delta Stereo’ levert 2x12 watt in klass-A en 2x 250 ‘gewoon’. Prijs: $12.999. | Lees meer over de nieuwe Delta-lijn van Classé.
EgglestonWorks en Rogue Audio
“Of all speakers I’ve reviewed, few, if any, have come close to matching the Vigini’s long-term listenability. It is both a relaxing speaker and an exciting one – it lets me lie back and just enjoy the music, and engages me fully when that’s appropriate. I guess you could say I like the EgglestoneWorks Viginti.” Einde citaat uit de test van Michael Fremer. Ik sluit me er bij aan, hoewel aan dit soort algemene bewoordingen vele luidsprekers voldoen, zeker in de prijscategorie van ruim vijfduizend per paar.
De versterking met Rogue Audio RP-9 voortrap ($7.495) en ST-100 eindtrap ($3.495), bekabeling van AudioQuest en PS Audio DirectStream ($6.900) maakte het ‘plaatje’ compleet.
Wolf en Dynaudio
Projectorfabrikant Wolf was weer een combi aangegaan met luidsprekerfabrikant Dynaudio. Nu geen spectaculaire film, maar prachtige beelden uit Singapore. Schitterend!
ELAC
Een herhaling van zetten: met twee grote suites stond de luidsprekerbouwer ELAC uit het Noord-Duitse Kiel prominent aanwezig op de CES. Hoewel, alleen luidsprekers bouwen doen ze al lang niet meer. Een mooie protfolio elektronica siert inmiddels de catalogus. Andrew Jones (voorheen rechterhand van KEF’s Laurie Fincham en later engineer bij TAD, vandaar die overal opduikende concentrische luidsprekertechniek…) kon wederom op een compliment van me rekenen voor de ‘performance’. Wat die kleine monitor BS243.4 uit de Carina Series neerzet, was op de gang al te horen: subliem.
De serie omvat nog een CC241.4 center en een FS247.4 vloerstaander. Alle zijn voorzien van een ‘JET folded ribbon’. Op de vraag waarom geen concentrische was het antwoord heel simpel: te kostbaar in deze prijsrange. Jones was heel open hierin: de enige die het gelukt is een well-engineered model neer te zetten was KEF met de LS50. Concentrische modellen vindt je bij ELAC in de Uni-Fi serie. | Lees ook over de nieuwe ELAC Carina
NAD
Greg Stidsen, Director Technology and Product Planning, van Lenbrook International mocht een ‘FWD Show Awards CES 2019’ in ontvangst nemen voor de M10. Deze fraai ogende en compacte alles-in-een netwerkspeler annex streamer krijgt ‘m terecht. Wat zit er dan zoal in? Allereerst werkend op BlueOS, met ondersteuning van AirPlay2 en Android, apptX-HD (tot 24-bit/48kHz) en ARC voor bediening via de TV.
De ESS.Sabre D/A-omzetter staat garant voor een sublieme weergave van muziek met een bediening vanaf een pracht van een display of uiteraard afstandsbediening. Aansturing van ook moeilijke dan wel bovengemiddelde weergevers is geen probleem voor de digitale versterkers van Hypex: 100 watt continu en 160 watt dynamisch. Prijs zal in ons land wellicht €2.999 worden. | Lees meer over de NAD M10
Bowers & Wilkins en Rotel
En daar is dan opeens B&W… jarenlang grote afwezige op de CES maar nu prominent vertegenwoordigd op de 35ste etage van The Venetian. Samen met zustermerk Rotel. De 800 Series in de grote suite, de 705S2 in de andere kamer. Deze laatste luidspreker werd aangestuurd met de Rotel RA-1592 – een geïntegreerde versterker van 2x 200 watt met D/A-omzetter (AKM 32-bit/768kHz, omdat het kan…) en gebalanceerde inputs.
Kharma
Eveneens op eenzame hoogte in de Venetian zetelde Kharma, aangestuurd met versterking van LAMM. Klonk vreselijk mooir, als altijd. In dezelfde ruimte kwam ik een voor mij nieuwe draaitafel tegen, de Helix One van Mark Döhmann. Er draaide naar mijn smaak – en te zien aan de bewegingen van de mede kamerbewoners – zeer goede muziek gedraaid. Op vinyl een prachtige Decca SXL opname met ouvertures van Rossini, maar minstens zo mooi CD op de speler, La Diva genaamd, van AQ Technologies uit Milaan. Tennessee Ernie Ford vanaf een streamer, eveneens van hoge kwaliteit.
Ik hoop dat de heren ook in München acte de présence geven. Da’s genieten geblazen.
Van uw correspondent uit het verre westen, die hoogst waarschijnlijk niet meer vanaf standplaats Las Vegas verder nog zal berichten…High End München is van 9 t/m 12 mei 2019, dat u het maar weet.
