SAMENVATTING

Af en toe vieren ze bij Marantz feest. En hoe doe je dat het best? Door Ken Ishiwata iets speciaal te laten bouwen. In dit geval de exclusieve KI Ruby versterker en SACD-speler/DAC. Wij mochten aan de slag met nummers 000 van de 500 die van elke model en kleur wordt gemaakt.

Na de high-end PM10 en SA10 waarmee Marantz vorig jaar groot uitpakte, was het voor het merk zoeken naar een nieuw hoogtepunt waarmee er in 2018 gepronkt kon worden. Met de opvallende KI Ruby-toestellen is Marantz daar zonder twijfel in geslaagd. Het zijn heel bijzondere apparaten geworden, speciale edities gecreëerd ter gelegenheid van de veertig jaar dat ingenieur en merkambassadeur Ken Ishiwata nu al bij Marantz vertoeft.

Ken Ishiwata

Ishiwata voorstellen hoeft wellicht niet, want de Japanner woont in België en is een vaste waarde op hifi-shows en demonstraties overal in de Benelux. In de hifi-wereld zijn er niet veel lui die een groot publiek kunnen lokken naar een voorstelling, maar hij dus wel. Bij Marantz zou Ishiwata nog altijd betrokken zijn bij de ontwikkeling van de meeste producten, van laag naar hoog. Bij de KI Ruby-toestellen is dat nog extra het geval, want de Japanse ingenieur leidde het team dat deze versterker en speler/DAC uittekende. Het weerspiegelt dan ook veel van de mans voorkeuren en -liefdes, zoals zijn preferentie voor SACD en muziek-cd’s.

Streaming is dan weer minder Ishiwata’s ding, en bijgevolg vind je op de KI-set niets van dat. Zelfs geen netwerkaansluiting om een bediening via app mogelijk te maken. Toch is de KI Ruby geen puristische oefening. De DA-conversie in de SA-KI Ruby bijvoorbeeld, is heel actueel. Nu ja, het onderliggende principe grijpt wel terug naar DAC-designs waarmee Philips decennia geleden experimenteerde. Maar de uitwerking is helemaal modern.

KI Ruby: beperkte oplage

De KI Ruby-reeks werd op High End Munchen 2018 voorgesteld en bereikt stilaan de winkels. Er verschijnen zoals altijd bij Marantz twee kleuredities, een zwarte en een zilverkleurige. Van elk model en in elk kleur worden 500 stuks gefabriceerd, voor een totaal van 1.000 PM-KI Ruby-versterkers en 1.000 SA-KI Ruby-spelers. Om het geheel nog exclusiever te maken, is elk toestel genummerd, is er op de bovenkant een Ishiwata-handtekening geëtst en een rood edelsteentje aangebracht, en vind je in de doos zelfs een uniek certificaat. Echt een collector’s item dus, deze KI Ruby – maar bovenal apparaten die het beste van het beste van Marantz moeten weerspiegelen.

Het idee van speciale Ken Ishiwata-edities – vandaar die ‘KI’ – is Marantz natuurlijk niet zo vreemd. Een achttal jaar geleden verscheen bijvoorbeeld de KI Pearl, die even gelimiteerd was als de KI Ruby. Het zijn dus geen regelmatige verschijningen, deze uitgaves. Marantz doet zijn best om het exclusief te houden. En dat geldt zeker voor de KI Ruby-toestellen, die voor circa 4.000 euro per stuk in de winkel liggen.

De nieuwe toestellen komen dus onder de PM10/SA10 te staan, maar boven de andere versterkers uit de PM-reeks. Zoals je al kon lezen in ons verslag van het jaarlijkse dealerevent van Sound United in juni, het moederbedrijf van Marantz, is de ambitie ook om met het merk een meer premiumpositie in de markt in te nemen dan nu het geval is. Een versterker van 4.000 euro past daar wel bij.

Solid as a rock

De KI-toestellen zijn onmiskenbaar Marantz. Ze zijn bij het merk niet van het wild experimenteren met designuitspattingen, waardoor je meteen de verwantschap ziet tussen de KI Ruby’s en de betaalbare 6006-toestellen die we toevallig gelijktijdig op test hebben. De voorkant die naar de zijkanten toe buigt is bijvoorbeeld al jaren een constante bij Marantz. Er zijn natuurlijk ook verschillen. De KI Ruby is heel solide gebouwd en aan alle zijden piekfijn afgewerkt. Hier geen zichtbare schroeven aan de zijkant, zoals je bij de lagere Marantz-toestellen wel opmerkt. Nu hebben zelfs goedkopere Marantz-apparaten best een zekere premiumuitstraling – wat een pluspunt is bij het merk – maar de KI Ruby-apparaten zitten duidelijk op een veel hoger niveau. De voorkant is fijner geborsteld en de minste aanraking met bijvoorbeeld de volumeknop op de PM-KI Ruby bevestigt dat premiumgevoel. De KI Ruby-toestellen verspreiden een zacht, blauw licht via twee ledstroken links en rechts van het middelste paneel aan de voorkant, net zoals de andere topmodellen van Marantz. Je kunt dit licht trouwens dimmen of uitschakelen, als je dit wenst. 

Gewoon al de heftige behuizing maakt dat de KI Ruby zware dingen zijn, maar als je onder de motorkap van de PM-KI Ruby loert zie je ook andere verklaringen. Centraal is er plaats gemaakt voor een forse ringkerntransformator, met eindtrappen die over eigen forse koelvinnen beschikken. De opbouw en plaatsing van de printplaten is, zoals je hoopt in dit segment, bijzonder netjes. De KI Ruby’s worden bovendien geassembleerd in de Japanse fabriek waar Sound United zo trots op is en die enkel voor high-end producten wordt gebruikt. Ook de nakende premium Classé-toestellen zullen hier van de band rollen.

De PM-KI Ruby is een beest van een versterker, volledig analoog opgebouwd en uiteraard met de HDAM-modules die kenmerkend zijn voor Marantz. Je kunt rekenen op 2 x 100 Watt (in 8 ohm). HDAM is iets typisch voor het merk, dat met dit onderdeel zich wat contrair gedraagt. Waar de meeste merken kiezen voor miniaturisatie in de vorm van op-amps (kleine chips die werken als een versterker), verkiest Marantz deze schakeling te maken met losse onderdelen op een printplaat. Volgens het merk heeft dat voordelen op vlak van ruis en de snelheid waarop voltageverschillen gebeuren, maar of op-amps op dat vlak inderdaad slechter presteren vormt deel van een lopende discussie. HDAM-SA2-modules worden ook apart ingezet voor de hoofdtelefoonversterker die overigens heel goed presteert. Het is fijn dat fabrikanten hier weer aandacht aan besteden, al geloven we dat echte head-fi-liefhebbers wellicht toch naar toegewijde hoofdtelefoonversterkers zullen grijpen. Je vindt deze versterker trouwens nog eens op de SA-KI.

In ieder geval is het gebruik van HDAM deel van het grotere verhaal achter het design van de PM-KI Ruby, iets waar Marantz duidelijk tot in de details over heeft nagedacht. De KI Ruby-versterker is volledig discreet opgebouwd, met aparte voedingen voor de voor- en eindtrap. Digitale ingangen zal je echter niet vinden, want een DAC is niet aanwezig op de versterker. Heb je dat toch nodig, dan moet je de SA-KI Ruby er bij nemen. In tegenstelling tot de veel duurdere PM10 is de PM-KI Ruby niet dual mono en volledig gebalanceerd opgebouwd, maar het is wel switched mode-gevoed zoals de hogere Marantz. Nog een element dat mee de overstap maakte is de ingebouwde phono-versterker die zowel voor MC- als MM-draaitafels geschikt is.

Surround kan ook

De SA-KI Ruby is veel meer dan een schijfjesspeler. Zoals we al opmerkten heeft de PM-KI Ruby geen digitale ingangen en moet je daarvoor de SA-KI Ruby hebben. Het gebruikte drive-mechanisme is hetzelfde als in de SA-10 en, overigens, ook de Denon DCD-2500NE. Niet geheel onverwacht, want moederbedrijf Sound United heeft deze disc drive moeten ontwikkelen omdat er op de markt geen hoogwaardige mechanismes meer te vinden waren. Een gat in de markt, zo blijkt, want inmiddels wordt het ook door andere merken aangekocht, laten we ons vertellen. Boeiend, maar dat geldt nog meer voor de DA-conversie in dit toestel.

Marantz ontwikkelde voor de SA-10 een nieuwigheid – nu ja, gebaseerd op oud-Philips-onderzoek en -chips – dat ze MMM-Stream noemen, waarbij PCM geupsampled wordt naar een 1-bit DSD-stroom om de digitale naar analoge conversie minder complex (want er is geen echte DAC-chip voor nodig) en dus zuiverder te maken. Via de USB klasse B-poort aan de achterkant kun je daardoor PCM tot 384 kHz / 32 bit afspelen en DSD tot 11,2 MHz. Vanaf een schijf of optische/coaxiale ingangen ben je ‘beperkt’ tot 192 kHz / 24 bit en DSD tot 5,6 MHz. Qua klank doet het ons het meest denken aan de Velvet Sound-DAC’s van AKM.

Ken Ishiwata heeft nog altijd een boontje voor SACD, een medium dat in de markt faalde maar voor sommige audiofielen nog wel interessant kan zijn. Eén van de boeiendste zaken aan SACD waren de schijven die in 5.1 beschikbaar waren, zoals van Dire Straits, NIN en Pink Floyd, en verrassend veel anderen. De PM-KI Ruby is uiteraard een stereoversterker met slechts twee kanalen – maar Marantz heeft wel een oplossing voor wie surroundopnames wil beluisteren. Namelijk: koop er drie, en verbind de trio PM-KI Ruby’s op de juiste wijze zodat je ze in tandem kunt bedienen. De bron gaat dan helaas niet de SA-KI Ruby zijn, want dit toestel heeft enkel een analoge uitgang voor stereo. Je zal moeten opteren voor een schijfjesspeler met voldoende analoge uitgangen of tussen de SA-KI Ruby en de Ruby-versterker een surroundprocessor plaatsen. Gegeven de kostprijs en beperkte oplage van deze toestellen gaat wellicht niemand dit doen, maar het is wel gaaf dat het kan. Mocht iemand toch een drietal PM-KI’s opstellen op deze manier, dan komen we met plezier eens luisteren!

Voor muziekliefhebbers

We hadden het geluk de nummers 000 van zowel de KI-PM als KI-SA Ruby op bezoek te hebben. Een hele eer dus, dat achteraf nog bijdroeg aan het gevoel van spijt toen de twee samples weer richting Sound United moesten. In de testruimte komen weliswaar op jaarbasis veel mooie producten op bezoek, maar die emotie duikt maar af en toe op. Je raakt wel wat gewoon, niets aan te doen. In dit geval was er dus wel wat spijt, niet vanwege die nummering – dat is gewoon emotieversterkend – maar wel omdat de KI Ruby echt wel een heel mooie set is met componenten die perfect op elkaar zijn afgestemd.

De ster van het KI Ruby-systeem is – misschien verrassend - wat ons betreft de SA-KI Ruby, een speler met hetzelfde loopwerk als de SA10 en met een DAC-gedeelte dat er sterk op lijkt. Tijdens onze test hebben we wel wat schijven gespeeld, want we willen die dure uitgaves van het Noorse 2L-label toch voldoende laten renderen. Dat is geen opgave; 2L heeft van de beste opnames ter wereld. We hebben echter vooral de DAC via de USB klasse B-ingang aangesproken, met een Auralic Altair als Roon-streamer. We hebben de KI Ruby-set vooral beluisterd met onze Focal Sopra N°2-speakers. Het was inderdaad leuk geweest als we de Q Acoustics Concept 500-luidsprekers er bij hadden gecombineerd, want dat zijn de speakers die Ishiwata zelf graag bovenhaalt voor zijn demo’s. Terecht, want de Concept 500’s zijn ook uitstekende speakers met weinig eigen kleuring, ideaal voor een Marantz-versterker. Want dat is het ook: Ishiwata mikt niet op neutraliteit, maar wel op muzikaliteit. Hij omhelst een zekere vorm van kleuring, zolang het maar de muziekweergave in zijn totaliteit beter maakt. Net dat maakt een Marantz anders klinken dan pakweg een Hegel 190 of de Arcam SA20 die we recent bekeken. En net dat zorgt er ook wel voor dat met name de KI Ruby-versterker bij veel mensen heel goed in de smaak zal vallen – terwijl sommige audiofielen mogelijk toch iets zuiverder zouden verkiezen.

Via Ishiwata leerden we ooit de magnifieke cover van Cohens ‘Hallelujah’ door k.d. lang kennen, dus het was wel gepast om net dat nummer tijdens de testperiode ook eens af te spelen. Het is misschien vloeken in de kerk, maar de Marantz-ambassadeur heeft gelijk om deze versie in de kijker te zetten en niet de veel bekendere Jeff Buckley-cover of Cohens origineel. Beide zijn ook wel prachtig, maar niet zoals deze. Als lang net voor het einde even haar keel openzet, dan pakt dat zoals echt goede muziek hoort te doen. Sinds we deze track in de luisterkamer van Ishiwata hoorden, kreeg het een vaste plaats in onze testafspeellijst.

Iedere tester werkt anders. In ons testruimte zal een test-set heel de dag spelen, met periodes waarbij er aandachtig wordt geluisterd maar ook met periodes dat er andere zaken moeten gebeuren. Zo ontdek je ook soms dingen achteraf, als bijvoorbeeld Roon na het spelen van een geselecteerd album overschakelt op een playlist die de app zelf samenstelt. Een verbazend moment was bijvoorbeeld toen na het luisteren van ‘The man with a Movie Camera’ van The Cinematic Orchestra bleek dat niet de lossless FLAC-versie was afgespeeld, maar een oudere kopie in een heel lossy AAC-formaat. En toch klonk het via de SA-KI Ruby prima. De typische gebreken die je ervaart bij een (zeer) lossy bestand, zoals een ontbrekend dieplaag of hoge details die blikkerig overkomen, waren niet helemaal weg, maar de SA-KI Ruby maakte er wel iets mooi van.

Net zoals vaker bij Marantz-toestellen vinden we dat de PM-KI Ruby niet echt alles uit een opname laat horen. Het is niet ultiem holografisch. Dat is die voorkeur voor muzikaliteit van Ishiwata waar we al naar verwezen, een keuze dat luistergenot resoluut op de eerste plaats zet. Het knappe bij de KI Ruby-set is die voorkeur net genoeg doorweegt, niet te veel, waardoor de versterker zijn autoriteit en snelheid niet verliest. Neem nu de cover van Aretha Franklins ‘I Say a Little Player’ door Calypso Rose: op een ander systeem dat resolutie op eerste plaats zet, hoor je prominent vingers glijden over snaren en percussiegeluiden. De KI Ruby duwt die soort zaken wat meer naar de achtergrond en laat de compositie in zijn geheel klinken. Dat is een keuze, maar zeker geen slechte.

Conclusie

Heb je 8.000 euro liggen en wil je dat graag uitgeven aan een uitstekende set (mede)gecreëerd door een van de grootste namen uit de hifi-wereld? Dan is de KI Ruby precies wat je zoekt. De PM-KI Ruby en vooral de SA-KI Ruby bevatten veel techniek van de veel duurdere PM10 en SA10, waardoor je voor een lagere prijs heel veel van die toptoestellen in huis haalt.

Qua bouwkwaliteit en afwerking zit je hier met iets heel verfijnd. De handtekening van Ishiwata en het robijntje zijn er natuurlijk voor de echte Marantz-liefhebber. Het geeft de KI Ruby’s in elk geval een eigen smoel ten opzichte van andere Marantz-toestellen. Ze komen bijna exclusiever over dan de PM/SA-10.

Trouw aan de eigen voorkeuren van Ishiwata zet de SA-KI alles op het afspelen van schijven en hi-res aangebracht vanaf een pc. Het converteren van alle PCM naar DSD en deze daarna door de Marantz Musical Mastering te sturen levert een zeer muzikaal resultaat op. Zelfs minder goede bronbestanden klinken vloeiend en met verzachte artefacten. Het is anders dan de klassieke DAC-chip met filter-aanpak of FPGA’s, maar wel heel meeslepend.

De KI-PM Ruby is al bij al een compactere versterker die wel heel veel vermogen en controle biedt, en helemaal klinkt zoals je zou verwachten van een idiosyncratisch Ishiwata-product: muzikaal, betrokken en charmant. Het is de perfecte compagnon voor de SA-KI Ruby, de echte ster van het duo.

Marantz PM-KI Ruby
€ 3.999 euro 
Beoordeling 4 op 5

Marantz SA-KI Ruby
€ 3.999 euro 
Beoordeling 4,5 op 5

www.marantz.nl