In het rijtje CES-MWC-High End München-IFA is ISE in Amsterdam eigenlijk de vreemde eend in de bijt. Deze beurs is heel sterk gericht op de professionele markt, zowel voor geluid, beeld als smart home. ‘Integratie’ is het sleutelwoord, want heel veel stands draaien rond producten die de zaken samenbinden of passen in het grotere geheel van je woning. Een verslag van ISE 2018.

Als gewone consument vind je ISE nu wellicht al helemaal oninteressant. Maar dat zou een vergissing zijn, want je ontdekt er heel wat boeiende technologieėn die ook de stap naar jouw woning kunnen maken. Integratie, domotica, smart home… het zijn thema’s die hier veel aandacht krijgen. Merken als Crestron, Domotz en Control4 en bedrijven die op deze platforms inpikken nemen veel beursoppervlakte in. In dit artikel kijken we echter vooral naar beeld en geluid.

ISE: ook echte hifi

Op ISE zijn er hier en daar een paar aankondigingen en presentaties van apparaten die wel rechtstreeks voor u en mij bedoeld zijn. Bij Dynaudio bijvoorbeeld, stond naast inbouwspeakers ook de nieuwe Xeo-lijn te blinken. De nieuwe actieve speakers van het merk (Xeo 10, Xeo 20 en Xeo 30) volgen de bestaande Xeo-speakers op, met een nieuwer design en nieuwe mogelijkheden.

Dynaudio Xeo

Het ontwerp van de nieuwe Xeo’s is een beetje moderner geworden en ook wat meer premium, merkt Marc Brekelmans van Dynaudio op. Zo zijn de hoeken afgeschuind, is de tweeter zonder zichtbare schroeven aangebracht, en heeft de Xeo 10 een fraai geborstelde voorkant gekregen. Naar ons gevoel lijken met name de Xeo 20 en Xeo 30 (zie foto) nu veel meer op de hogere Contour-lijn, wat altijd mooi is meegenomen. Mooi is ook dat de master-speaker nu ook heel wat ingangen krijgt en audio draadloos in hi-res streamt naar de slave. “Die aansluitingen zijn handig, maar ik verwacht dat de meeste mensen bij de Xeo-speakers ook een Connect nemen en daar alles op aansluiten”, denkt Brekelmans.

Dali Callisto

Actieve speakers staan ook bij die andere Denen, van Dali, hoog op de agenda, kregen we van salesmanager Thomas Knudsen te horen: “We zien dit echt als iets dat op langere termijn zeer belangrijk gaat worden in de hifi-wereld.” De ISE-stand stond bijna volledig in het teken van de Callisto, de nieuwe premiumlijn draadloze speakers die nu bijna klaar is en voor het eerst te zien was op IFA 2017. “We willen met Callisto ook iets creėren dat heel lang bruikbaar gaat zijn voor de klant. Zie wat er allemaal gebeurd is rond Spotify-ondersteuning deze week (nieuwsbericht hier, red.), dat willen we vermijden.” Met zijn modulaire aanpak, waardoor je bijvoorbeeld een Callisto-set kunt uitbreiden met Bluesound-ondersteuning, lijkt Dali op dat vlak het wel goed voor te hebben.

Bang & Olufsen

Bang & Olufsen is typisch een merk dat op ISE groot aanwezig is. Hoewel je gerust een B&O-dealer zo kunt binnenlopen en iets kopen, zijn er ook veel van hun klanten die via een dealer/installateur werken. Dat heeft ook wel te maken met hun visie op AV. Een BeoLab 50-speaker of BeoVision Eclipse-tv kan alleenstaand gebruikt worden, maar ook als deel van een groter geheel.

Op ISE wilde Bang & Olufsen vooral dat benadrukken, en het feit dat hun toestellen nu beter samenwerken met andere apparaten en platforms. Er werd bijvoorbeeld gepronkt met Sonos-integratie, maar ook op vlak van IP-control en integratie met bijvoorbeeld Crestron wordt er gestreefd naar openheid, een beetje onder het motto “If you can beat them, join them”. De demo die wij het interessants vonden, was echter die van een gigantische BeoSound Shape-installatie, waarbij bleek dat je dit al zeer goed uitrust platform makkelijk kunt verrijken met een Sonos Connect achter één van de zeshoeken. Ook een Ubiquiti WiFi-router bleek perfect in te bouwen zijn. Nieuw is ook een algoritme die je laat kiezen tussen de bestaande ‘band on the wall’-modus en pure stereo.

Bowers & Wilkins

Een highlight op ISE blijft de stand van Bowers & Wilkins. Dat heeft natuurlijk te maken met de thuiscinema-installatie die het Britse merk er altijd bouwt, dit keer met weer heel wat nieuwe componenten. Uiteraard was er ook een mooie plaats voorzien voor de 700 Serie en de geweldige DB-subwoofers, evenals het nieuwste en mooiste van Rotel. Over dat laatste merk lees je hier meer.

Inbouw

Er zijn ook zoveel luidsprekermerken die zowel losse als inbouwluidsprekers uitbrengen. Op ISE willen ze vooral over dat laatste spreken, maar die losse luidsprekers brengen ze dan toch maar mee naar de RAI. Zo kun je je nog vergapen aan mooi vloerstaanders bij merken als MartinLogan, Monitor Audio en Paradigm. Een eyecatcher vonden we toch de zeer bijzondere luidsprekers van Waterfall Audio met een kast volledig uit dik glas. De speaker is daardoor volledig transparant, wat een bijzonder effect geeft.

In de Benelux en de rest van Europa staan we nog ver af van de Verenigde Staten, waar de installatiemarkt aanzienlijk groter is. In de V.S. kiezen niet enkel superrijken voor een installatie en inbouw, maar ook mensen met een redelijker budget. Een cultuurverschil, maar wel één die stilaan de oceaan oversteekt. Inbouw zit sterk in de lift, ook premiumproducten. KEF wist heel mooi te bewijzen dat inbouw zeer luxe kan tonen, met een opstelling gebouwd rond de gloednieuwe KEF Ci5160REF THX, uiteraard opgebouwd rond de Uni-Q-driverversie die we kennen van de geweldige Reference-luidsprekers. Het is premium high-end voor in de muur, maar toch is er aardig wat interesse voor, incluis voorbestellingen, horen we van Thomas Peelman, Benelux-vertegenwoordiger van KEF. KEF heeft natuurlijk allang een zeer uitgebreide range inbouwspeakers die sterk in de kijker stonden op de ISE-stand.

Totem

Ook Totem Acoustic trok volledig de kaart van inbouw op ISE. Of toch bijna, want het Canadese merk had ook zijn Tribe Towers weer mee. We hebben deze piramidevormige vloerstaanders al op de X-Fi Show kunnen beluisteren en ontdekten toen al dat Totem-oprichter Vince Bruzzese er weer in geslaagd was om heel wat kracht uit iets vrij compact te halen. De Tribe Tower is – zoals de naam aangeeft – een afgeleide van de Tribe-muurspeaker die we al eens getest hebben. De kenmerkende snelheid van die Tribe III bezit de Tower ook, maar, zegt Totem-verdeler Bram Verellen, klankmatig is het toch nog iets anders. Het grote nieuws bij Totem was echter de presentatie van de KIN inbouwlijn, die op termijn de oudere Mask-reeks volledig zal vervangen.

Terug bij Waterfall Audio genoten we ook van een stevige demo van de LCR-reeks, inbouwspeakers voor installateurs die voor een keer zich niet proberen te verstoppen. Neen, een LCR500 is er voor filmfanaten die net willen pronken met hun speakers. Ze zorgden in elk geval voor een stevige luchtverplaatsing bij het bekijken van een clip uit het Jennifer Lawrence-vehikel ‘Passengers’.

Waar is de speaker?

Meestal willen inbouwspeakers zichzelf wel wegcijferen. Ze zijn uitgerust met roosters die overschilderd mogen worden bijvoorbeeld, al blijf de grille dan vaak nog zichtbaar. Sommige merken gaan echter nog een hele stap verder. Zo wandelden we bijna voorbij de stand van Stealth Acoustics vooraleer we realiseerden dat we keken naar een volledige surroundopstelling. Het Amerikaanse merk bouwt inbouwspeakers die volledig bedekt kunnen worden met verf – of zelfs een schilderij. Een mooi print aanbrengen is overigens ook een optie bij de SoundFrame-speakers van Monitor Audio, hoewel die speaker niet echt centraal stond op hun ISE-stand. Neen, die eer was weggelegd voor hun custom-installspeakers en – gloednieuw – vijf nieuwe custom install-versterkers. De Britten hadden uiteraard nog een hoekje gereserveerd voor de even nieuwe Monitor-luidsprekerfamilie, een betaalbare reeks losse speakers met een opvallend oranje biesje rond de driver.

Denk bij verborgen speakers ook niet altijd aan muren en kamers. We stonden ook even te kijken bij Sonance, een merk dat zeer groot assortiment van speakers en subwoofers heeft voor in de tuin. De SonArray-subwoofers lijken misschien wel grote champignons, ze komen wel stevig uit de hoek (of het bloemenperkje).

Thuiscinema's voor echte fans

Een thuiscinema is iets waar velen van dromen. Voor de meesten onder ons wordt dat vanwege praktische redenen een AV-receiver met 5.1 in de woonkamer. Een compromisoplossing als je het vergelijkt met de 64-speakers van de lokale cineplex-zaal, maar zo is dat het in het echte leven. Op ISE komen echter heel wat bedrijven die projecten creėren voor klanten die iets meer willen. Wat in Amsterdam heel goed te zien was: als je spreekt over een toegewijde thuiscinema-ruimte die misschien wel helemaal van nul wordt gecreėerd, dan heb je verdomd veel opties.

Eén piste voor de high-end is de optie surroundprocessor. Een bekroonde optie op dat vlak is te vinden bij Trinnov, dat bij ons verdeeld wordt door Bowers & Wilkins. Trinnovs claim to fame is dat het bedrijf heel vroeg alle surroundcodecs ondersteunde, incluis de drie formaten met hoogtekanalen.

Storm Audio

We stopten ook bij de stand van Storm Audio, een soort spinoff uit de schoot van Galaxy Studios in Mol, bekend van onder meer Auro3D. Het verhaal is wat complexer en Storm Audio is inmiddels volledig autonoom en Frans geworden. Hun producten trouwens ook Het straffe aan de Storm Audio-processors vinden we de mogelijkheden om vrij eenvoudig toch behoorlijk complexe installaties te doen en dat je ook achteraf upgrades kunt doen op vlak van hardware, waardoor je bijvoorbeeld een 16-kanaalstoestel naar 32 kanalen kunt brengen.

JBL Synthesis

Helaas konden we door omstandigheden niet de demo bijwonen van JBL Synthesis, en daar hebben we nog altijd spijt van. De lange rij wachtenden om binnen te mogen op de stand was wel het bewijs dat het zeer de moeite was. Het gaf ons wel de kans om de JBL Synthesis S4S te bewonderen, een passieve subwoofer met twee 10-inch woofers. Ook de krachtige Lexicon RV9-receiver met 7 x 180 watt was een primeur voor de RAI.

Een echte thuiscinema is niet enkel beeld en geluid. Je moet ook je achterste comfortabel kunnen neervlijen als je begint aan een marathonkijksessie van alle Star Wars-delen. Relaxen in luxe, dat leek zo wel het motto van Moovia. Hun stoelen werden uitgebreid getest door de ISE-bezoekers, wat niet gek is als je weet dat de kaap van 10.000 stappen meestal al rond de middag is overschreden. Er zijn nog merken als Moovia, waar zij vooral in uitblinken zijn de vele personalisatiemogelijkheden, van materialen tot naaiwerk toe.

Fel licht

Het mag deze week ijskoud zijn in Amsterdam, eigenlijk zou je de RAI niet mogen binnenstappen zonder zonnebril. ISE is ook dé beurs voor grote outdoor-displays – en die worden hier gedemonstreerd aan maximale helderheid. En geloof ons maar, een huizengroot scherm gemaakt om te werken in vol zonlicht is op enkele meters afstand een minizon. De titel van felste op de beurs is misschien wel voor Epson, die de EB-L25000U voorstelde. Die 25.000, die verwijst naar het aantal lummen dat dit ding kan produceren. En dat met een laserlichtbron die 98.000 uur constant in de hoogste helderheid kan functioneren.

Op beeldvlak was het toch wel weer LG Display die voor de meeste “ooh’s” en “aah’s” zorgde. De Koreanen pakken altijd groot uit, bijvoorbeeld met een indrukwekkend LCD-displays die bij fel omgevingslicht toch vanuit elk hoek leesbaar blijven. Maar de meeste aandacht ging uiteraard naar de vele coole OLED-toepassingen. Dat je OLED-schermen ook kunt buigen, wisten we al. Maar toch bleef de Canyon-muur op de LG-stand bijzonder indrukwekkend. Ook wel omdat we LG-vertegenwoordiger Youbin Choi te horen kregen dat de geplooide schermen indien nodig dynamisch kunnen buigen. Even indrukwekkend was de transparante OLED-demo, met twee 55 inch schermen die rondbewogen en qua content op elkaar waren ingespeeld. Met een scherm waar je door kunt kijken is de juiste videocontent natuurlijk belangrijk. Het heeft minder zin als je niet werkt met beelden die deels leeg zijn. De video’s van het radarwerk binnen een horloge die bij de demo werden gebruikt waren een mooi voorbeeld van hoe het moest.

Epson

Projectie is ook heel belangrijk op ISE, met een sterke nadruk op pro-cinema en zakelijke toepassingen. Zowel qua budget als qua formaat van de projectors spreek je dus snel over dingen die echt onhaalbaar zijn voor de gewone mens. Zelfs een rijke voetballer met een villa zal niet gauw een 4K digitale projector aanschaffen. Haalbaarder is dan weer een toestel zoals de EH-TW9300, een thuiscinemaprojector voor consumenten die op een uithoek van de Epson-stand te signaleren viel.

Neen, dan maar loeren naar de grotere demo’s van Epson, bijvoorbeeld van een multiprojectoropstelling die heel fraaie en naadloos projecteerde op een gebogen doek. Ook straf waren de LightScene EV-100-demonstraties, met speciale projectors ontwikkeld voor events en museau. Het zijn heel veelzijdige, heldere toestellen die zeer scherp projecteren op onconventionele oppervlaktes. Leuk voor kunstinstallaties of bijvoorbeeld om de restaurantervaring bijzonder te maken.

Sony

Ook Sony denkt aan musea. Zij pakten uit met een demo van een nieuw speakersysteem dat geluid heel gericht uitstraalt, wat in de demo het mogelijk maakte om in drie talen uitleg te krijgen over een schilderij. Stond je uiterst links, dan hoorde je een gids in het Frans, in het midden in het Engels, en uiterst rechts in het Duits. Als je één taal hoorde, waren de andere twee stemmen niet te bespeuren.

Vele jaren geleden stelde Sony op CES een Crystal LED-tv voor, een techniek waarbij een scherm opgebouwd uit vele gekleurde led’s rechtstreeks een beeld opwekt. Een soort alternatief voor OLED, gelijkend op de microLED-technologie die Samsung recent presenteerde. Crystal LED verdween snel weer uit het zicht, maar maakte weer zijn Europese debuut op ISE (het was al eerder te zien op CES 2018 in januari). Een immens scherm waarop beelden te zien waren aan een resolutie van 8.000 x 2.000 was niets minder dan adembenemend te noemen – en doet ons toch wel weer verlangen naar die lang uitgestelde lancering van deze techniek bij tv’s.