Het maken van 3D-films vormt een geheel nieuwe uitdaging. De productiestroom (workflow) van opname tot montage en weergave in de stereoscopische praktijk vergt andere kennis, vaardigheden en technieken dan bij 2D. Dit artikel doorloopt aan de hand van de Panasonic HDC-Z10000, een aantal montagepakketten, een krachtige computer en de dvd/Blu-ray drive het gehele proces met al zijn bevindingen en eigenaardigheden plus praktische weetjes met tips.

De grote stap wordt gemaakt. Wij gaan beginnen met 3D om een spannende en boeiende dieptewerking te creëren die het filmisch verhaal versterkt. Als eerste vraag rijst dan meteen welke camera wordt daarvoor gekozen? Stap twee is dan hoe gaat de opname in zijn werk. En staan de opnamen op de geheugenkaart hoe komen die dan in de montagecomputer? En welke montagecomputer is geschikt? Vervolgens moet de montagesoftware aan de slag met AVCHD/MVC of andere stereoscopische videobronbestanden. Hoe gaat dat eigenlijk in zijn werk. Tot slot het bekijken van ons 3D-project. Op schijf zetten en in de afspeler en/of direct vertonen op een 3D-TV of monitor. Al met al heel wat stappen die, mits goed doorlopen, tot een fraai en boeiend 3D resultaat leiden. In dit artikel komt de totale workflow voor de praktijk aan bod. 

Welke camera?
Er zijn verschillende 3D-camera’s in omloop. Klassiek zijn twee naast elkaar gemonteerde camcorders. Dat is voor de moderne videomaker echter achterhaald tenzij het om speciale situaties gaat. Tegenwoordig wordt er voor het gemak en geen gesleep, gekozen voor een camera met twee objectieven (twinlens). Dat kan zowel om een 3D-camcorder als stereoscopisch filmende digitale fotocamera gaan.

De redactie koos voor de Panasonic HDC-Z10000. Dit om meerdere redenen. De belangrijkste zijn het goed met een wieltje kunnen bepalen van het convergentiepunt. Dat is kritiek voor de juiste 3D-weergave. Een 3D gids op het monitorschermpje die nauwkeurig aangeeft binnen welke afstanden het stereoscopisch effect optimaal is. Er is een echt goed 3D LCD-schermpje aan boord waarop zonder brilletje nauwkeurig te zien valt hetgeen er in 3D wordt opgenomen. Een solide 5.1 Surround Sound versterkt met geluid de stereo-indruk verder. Het zoombereik van 10 maal is ruim voldoende voor een 3D-camcorder. En er zijn diverse handmatige instel- en correctiemogelijkheden aan boord. De Z10000 is ondanks zijn (semi)professionele mogelijkheden heel betaalbaar. Natuurlijk kun je ook voor een andere eenvoudiger camera kiezen. Onze opzet was echter om meteen het onderste uit de 3D-kan te halen.

In 3D opnemen
Het stereoscopisch filmen vergt een andere opnameplanning dan bij 2D. Een 2D verhaal in 3D vertellen is slechts een maniertje doch geen succesformule. Er ontstaat wel een soort stereoscopisch indruk doch deze blijft mat en weinig interessant. Wij zullen dus een 3D-story moeten maken.

Een cruciaal gegeven voor 3D is het convergentiepunt. Het punt waarbij de stereobeelden voor het linker en rechter oog precies over elkaar heen vallen. Gebeurt dit niet goed dan kunnen er dubbelbeelden of lelijke randjes ontstaan. De kijkers kunnen er zelfs draaierig en misselijk van worden. Met een goede 3D-camera valt dit convergentiepunt nauwkeurig in te stellen. In de camera zelf of bij de montage kunnen er nog correcties doorgevoerd worden.

Met het convergentiepunt alleen is de maker van stereoscopische videofilms er nog lang niet. De filmer moet ook in 3D-vlakken gaan denken. Het nulvlak is het platte 2D-scherm zoals wij van de tv kennen. Bij 3D zijn er twee extra vlakken. Te weten het vlak achter de nullijn en voor de nullijn. Voor het nulvlak komt de ruimte van de kijker in. Het lijkt vaak of je het getoonde object daadwerkelijk kunt aanraken. Achter het nulvlak gaat de diepte van het beeldscherm in. De voorgrond neemt een duidelijke 3D-afstand tot de achtergrond. Het 3D-verhaal moet het hier nu juist van hebben. De verschillende stereoscopische afstanden die diepte en een extra enerverende sensatie hebben. Bij de film ‘Drive Angry’ gooit de gezant van de duivel bijvoorbeeld een munt op. Je ziet als kijker deze munt al roterend de kamer of zaal in komen, de beeltenis verandert en de munt keert weer terug naar het nulvlak. Dat is gebruik maken van de 3D-kracht in het verhaal. Het zoombereik van 3D-camera’s is vaak beperkt ten gevolge van de lensconstructie. Ook verdient het zoomen tijdens de stereoscopische opname geen aanbeveling. Dat geeft al gauw onrust en uit het 3D-bereik lopen.

Instellen
In de praktijk werkt de volgende volgorde voor het instellen van de 3D-opname met de HDC-Z10000 goed. Kies een voor 3D-opnamen geschikte compositie. Kader eerst het beeld met de zoom uit. Stel goed scherp. Draai nu aan het instelwieltje om het stereovlak of de 3D-werking te optimaliseren. Naar de camera toedraaien brengt het instelpunt dichterbij. Er vanaf draaien verderaf. Dit valt op het stereoscopische LCD-schermpje na tevredenheid te beoordelen. Controleer tevens de afstanden die de 3D Guide opgeeft. Witte cijfers zijn goed. Rode: foute boel. 

Bij veel omgevingslicht wordt een afschermkapje rond het LCD-schermpje aangeraden. Anders wordt het beoordelen moeilijk. Maak de opname en verander de instelling bij voorkeur niet. Indien niet tevreden gewoon een nieuwe shot maken.

Extra voorzieningen
Zijn er extra voorzieningen nodig bij het opnemen in 3D? Het antwoord is ja. Gebruik bij voorkeur een statief. Wandelende 3D-camcorders geven onrust. Een stevige hand kan deze al wegnemen. Over het gebruik van een optische beeldstabilisatie (OIS) bestaat de nodige controverse. De OIS zou het stereo-effect kunnen schaden. Bij onze opnamen met de Z10000 was dat nu niet echt merkbaar. 3D-camcorders zijn lichtzwakker dan gewone camera’s. Bij opnamesituaties met matig tot slecht licht altijd een videolamp gebruiken! Bij opnamen in 3D gaat het om grote hoeveelheden informatie met een flinke overdrachtssnelheid. Een geheugenkaart van minimaal 8-16 GB en de snelheidsklasse 6-10 is dan ook echt geen overbodige luxe. Bij de microfoons geeft ruimtelijk 5.1 stereogeluid een extra dieptedimensie aan de video-opnamen.

Bestanden en computer
De hoeveelheden bij 3D vastgelegde videodata zijn zo groot dat zij gecomprimeerd dienen te worden. Daarvoor worden de Codec’s AVCHD en MVC gebruikt. Dat maakt de omvang van de AV-bestanden aanmerkelijk kleiner en de gegevensstromen beheersbaar. Bij de Panasonic HDC-Z10000 gaat het net als bij diverse andere consumer- en prosumer- 3D-camcorders om opnemen in MVC. De stereoscopische registratie gebeurt bij een twinlenser naast elkaar, side by side.

De Advanced Video Encoding High Definition is een H.264 MPEG4 Codec voor hoogwaardige videostromen. Bij 3D twee afzonderlijke stromen van de linker en rechter opname. Hiermee kan je bij de montage met beeld en geluid alle kanten op. De Multiview Video Coding Code is een H.264 MPEG4 AVC compressie waarbij twee videostromen in één bestand zitten. Elk stereobeeld wordt als twee Full HD plaatjes van 1920 x 1080 pixels vastgelegd. MVC wordt voor onder andere Blu-ray en videorecording in 3D gebruikt. Bij de montage ontstaan er twee problemen mee:
1. De linker en rechter videostroom zitten in één file en daar moet de software mee om kunnen gaan. Het ene montagepakket grijpt MVC direct aan. Een ander NLE-pakket vereist eerst het splitsen in een linker- en rechter spoor (Demux tot mov-bestanden).
2. Bij MVC dient het geluid apart meegegeven te worden. Dat gebeurt onder andere door de software bij het vervaardigen van een Blu-ray disk.

Zware compressie en decompressie bij de Codec’s voor AVCHD en MVC maken het de computer en bijbehorende videokaart niet gemakkelijk. Bij oudere Windows-machines loopt het berekenen en weergeven van 3D-video tergend traag. Je hebt echt minimaal een i5 CPU met 4 kernen, een 64 bit besturingssysteem en 6-8 GB aan systeemgeheugen nodig plus een aparte videokaart die Blu-ray en twee videostromen aankan. In een aantal gevallen zit er gewoon niets anders op dan een nieuwe krachtigere computer aan te schaffen. Bij Apple zit het met de rekenkracht en videokaart doorgaans wel goed. Alleen zijn er voor het afspelen en bewerken van Blu-ray en MVC extra utilities (= hulpprogramma’s) nodig. Wie echte Blu-ray’s wil gaan aanmaken heeft daar een aparte brander voor nodig. Zorg verder altijd voor de nieuwste versies van de besturingssystemen en drivers voor de videokaart en brander.

In 3D bekijken
Bij de Z10000 kan er al in 3D op het LCD-schermpje gekeken worden. Indrukwekkender is het aansluiten van de camcorder via een HDMI-kabel op een 3D-tv. Wie in 3D monteert wil natuurlijk ook graag bekijken hoe het stereoscopische resultaat er uit komt te zien. Dat is toch even lastig want lang niet iedereen beschikt bij de computer over een 3D-videokaart met bijpassende monitor. Hoe dan toch te bekijken?

De eenvoudigste methode is om de output van de beide videostromen op anaglyph (= rood-groen, of rood-magenta) te zetten. Plaats het desbetreffende stereobrilletje op de neus en er ontstaat een redelijk goede stereo-indruk. Alleen zijn de kleuren niet mooi. N.B: Alleen het bekijken gaat dan in anaglyph. De bestanden worden bij de export weer gewoon op side-by-side natuurlijke kleuren gezet. Enkele montagepakketten voorzien nog in andere 3D-modussen zoals outline (scherpe 3D-contouren) en zwart-wit. Bijvoorbeeld is de Dashwood 3D stereo toolbox lite hier goed in. Het mooiste en duidelijkste resultaat wordt bij de montage verkregen op een echte 3D-monitor of tv en een videokaart die stereoscopisch kan weergeven.

Welke montagesoftware?
3D staat wat de montage betreft nog een beetje in de kinderschoenen. Een aantal NLE-pakketten heeft monteren in 3D al standaard aan boord. Bijvoorbeeld Sony Vegas Pro en Cyberlink Power Director 10. Andere pakketten hebben een aparte plug-in nodig om met 3D-videobestanden te kunnen werken. Bijvoorbeeld Final Cut Pro en Adobe Premiere Pro CS 5.5. Weer andere NLE-software kan niets met 3D. De verwachting is dat de komende updates van deze software rechtstreeks met 3D-videofiles uit de voeten kan.

Wij verkregen meteen al goede resultaten bij Sony Vegas Pro 11. Dit montagepakket herkent de MVC bestanden zonder mankeren. Bij de output van de 3D-weergave kan er uit diverse instellingen, waaronder anaglyph gekozen worden. Onder het menu File > Properties wordt gekozen voor 3D-weergave met de gewenste stereoscopische instellingen. Het pakket kan ook rechtstreeks in MVC exporteren maar dan zal het geluid apart dienen te worden meegegeven. Vegas Pro 11 is sterk in het achteraf professioneel nabewerken van het stereobeeld. 

De Cyberlink Power Director is een goedkope oplossing voor het monteren in 3D. Ook dit NLE-pakket weet raad met MVC. Er zijn wel minder mogelijkheden als bij Vegas Pro. Zie verder de afzonderlijke testen van deze montagepakketten in Video Emotion.

Bij Adobe Premiere Pro CS5.5 is nog een aparte 3D plug-in nodig. Hoe dit precies werkt valt uitgebreid te vinden bij de instructiefilmpjes van Adobe op internet. Final Cut Pro wil aanvankelijk niets van 3D weten. Dat verandert als de extra plug-in van Dashwood, de 3D Toolbox lite, wordt afgeschaft. Er is een uitprobeerversie verkrijgbaar. Let wel even op: de Dashwood plug-in werkt alleen met videobestanden die ook door FC7 of X herkend worden. MVC is dat nog niet. Er zal dan eerst een utility voor demux (MVC naar twee afzonderlijke AVCHD-tracks) ingezet moeten worden. Wij lieten Vegas Pro dit klusje voor de test doen. Dan werkt het ook op de Mac.

Export naar Blu-ray/dvd en tv
Eenmaal gemonteerde 3D-videofilms worden bij voorkeur op Blu-ray gezet. Daarop is de meeste opslagcapaciteit voor handen. Typisch zuinige Nederlanders zullen nu gaan opperen dat dvd goedkoper is. De rawling (= onbeschreven schijf) is voor Blu-ray vier maal duurder dan dvd. Maar de prijzen zijn al gedaald tot circa € 1,- bij grotere hoeveelheden.

Roxio Toast op de iMac brandt met de juiste drive fraaie Blu-ray-schijven. Een fluitje van een cent: de optie Blu-ray kiezen. De bestanden in het verwerkingsvenster laden en zo nodig nog bijknippen. Kies een lay-out en branden maar. De echte kwartjesvinder kan ook een HD dvd branden die als Blu-ray valt af te spelen. De capaciteit is beperkt tot 30 minuten. Voor het kunnen branden van HD-schijven met Toast is een extra plug-in nodig. Kost circa twee tientjes.

Met Sony Vegas Pro 11 komt de DVD Architect 5.2. Een opmaak & brandprogramma voor dvd en Blu-ray. Daarmee zijn snel goede Blu-ray schijven tot op professioneel niveau mee te ontwerpen en branden. Voor weergave van 3D op de tv zijn er drie mogelijkheden: Vanaf schijf (Blu-ray en dvd), vanaf de camera en vanuit de computer. Alle drie de mogelijkheden maken gebruik van een HDMI-kabel.

Goed te doen
Het valt in de praktijk goed te doen, zelf een geslaagde 3D-videofilm maken. Wel is het een kwestie van in de workflow goed plannen, volgens de juiste methode opnemen en het verwerken met adequate software en hardware. Een nieuwe videohobby is geboren.