PS Audio PPP - Deel 3

Gastauteur Toine Dingemans heeft in het verleden al een aantal interessante bijdragen geleverd aan HiFi.nl. Hij is behalve een technisch uitstekend onderlegd hifi-enthousiast ook expert op het gebied van akoestiek. Op zijn website SoundScapes.nu publiceert hij onder andere artikelen over hifi-projecten waar hij mee bezig is, en schrijft hij op zeer toegankelijke wijze over `moeilijke zaken` als akoestiek in de luisterruimte en schone stroom. Dit artikel over de PowerPlant Premier van PS Audio geeft een zodanig goed inzicht in de werking en klankmatige resultaten van deze bijzondere regenerator/lichtnetfilter dat we vroegen of we het mochten doorplaatsen. Deze week deel 3 van dit uitgebreide artikel. Deel 1 leest u hier, deel 2 hier, en deel 4 leest u volgende week.

Misschien is de grootste dooddoener in de wereld van audiofielen de opmerking, "het ligt aan de opname", wanneer de weergavekwaliteit zodanig te wensen overlaat, dat de opname in kwestie niet lekker klinkt. Het zal een jaar of 20 geleden zijn dat ik zelf voor het laatst "het ligt aan de opname" mompelde als excuus voor een ontoereikende weergave.

Bij die confronterende maar leerzame gelegenheid werd ik door een nogal wat oudere man terechtgewezen in de winkel waar ik destijds werkzaam was. Hij zei iets van, "als je op een set niet alles kunt draaien wat er aan opnames gemaakt is, moet je de fout in de set zoeken en niet in de opname; dat is het goedkoopste excuus wat je maar kunt verzinnen en de beste garantie om je eigen vooruitgang op muziekgebied mee in de weg te staan." Ik weet nog dat ik `m wat meewarig aankeek en bij mezelf dacht, "tuurlijk joh...". Maar hij had natuurlijk gelijk!

Op een goede set in een goede ruimte -- een waarover je tevreden bent en die je niet steeds laat denken wat er allemaal nog te verbeteren is -- kun je simpelweg alles draaien wat je maar wilt. De boodschap zal hoe dan ook overkomen. In 95% van de oude opnames die muziek mogen heten zitten nuances, subtiele wendingen, details en andere meeslependheden die de moeite waard zijn, ook al is het lang geleden geregistreerd. Een goede set die de integriteit van een opname breedbandig intact laat en dit ook aan de luidsprekerklemmen weet aan te bieden aan een stel speakers die geen janboel maken van de tijdsinformatie, maakt alle opnames boeiend wanneer je tenminste van de muziek houdt.

Is het dus de kwaliteit van de opname, zoals de audiofiel die enkel maar naar zijn vijf referentie-opnames kan luisteren ons wil doen geloven? Ik denk zelf van niet; ik denk dat de set in kwestie dan niet echt in balans is en gekenmerkt wordt door tenminste één mismatch, maar waarschijnlijk meer.

Wat de PPP niet kan is al die duizenden opnames die normaliter op een zgn. kwaliteitsset niet draaibaar zijn plotseling wel draaibaar maken. Ofwel: de PPP is geen wondermiddel voor kwalen van de hardware. Alle eigenschappen van een set blijven in gelijke mate aanwezig; schone stroom uit de PPP zorgt er niet voor dat de set plotseling eigenschappen krijgt die er eerst niet waren. Wel maakt een apparaat als de PPP dat al de eigenschappen van een fraaie set zich nog beter kunnen manifesteren. Natuurlijk is het zo dat goede en mooie opnames in het voordeel zijn t.o.v. onzorgvuldig broddelwerk uit de opnamestudio.

Ruimte op het Podium

De meest in het oog springende verbetering die door de PPP teweeggebracht wordt komt tot uiting op het gebied van de ruimtelijkheid van de weergave.

Het geluidsbeeld is duidelijk groter geworden in de drie dimensies. Het komt vaker en gemakkelijker voor dat instrumenten buiten de luidsprekers en buiten de begrenzingen van de kamer treden, niet alleen bij electronisch gemanipuleerde opnames waarbij in het tijdsdomein is gerommeld, maar ook bij akoestische opnames die juist een natuurlijke herschepping van plaatsing beogen. Het grappige is dat vrouw en kinderen die dit nooit beweerden te horen opeens als door een soort wonder verrast zijn door een piano die fysiek zeer tastbaar buiten de luidsprekers in de gang staat te spelen, op de plaats waar eigenlijk de trap naar de bovenverdieping hoort te zijn...

De muziek neemt daadwerkelijk meer fysieke ruimte in, ook in de diepte. Hoewel de Apogee luidsprekers nooit problemen hebben gehad met het reproduceren van diepte in het geluidsbeeld, varen ze duidelijk wel bij een door schone stroom nog verder veredeld muzieksignaal. De beloning is een grootschaligere inkijk in de muziekopname, die bovenal heel boeiend is en maakt dat het beluisteren van een hele cd weinig moeite kost. Er gebeurt meer; er is meer fysieke scheiding tussen de deelnemende muzikanten. Het podium is groter geworden bij gelijkblijvende luisterdriehoek en kamer, hetgeen meer lijkt op de vanzelfsprekendheid van een live muziekervaring en minder op de ingeblikte ik-zit-hier-en-de-muziek-is-daar geluidssensatie.

Geboeid door de Nuance

Een wat minder opvallende, maar daarom niet minder verdienstelijke eigenschap van de PPP is zijn vermogen om niet alleen meer separatie op het opnamepodium te tonen, maar ook om de klankrijkdom en het timbre van met name akoestische instrumenten te vergroten.

Wat mij betreft is dit een eigenschap die maakt dat de muzikale boodschap beter overkomt, al is daarvoor wel een meer aandachtige luisterstemming vereist. Het valt niet direct op, maar voegt bij aandachtig luisteren wel een hoop toe. Behalve dat geluiden gemakkelijker te volgen zijn in hun uitklinken en uitsterven, zijn ze dat ook in hun aanzwellen -- dat zijn uiteraard twee kanten van dezelfde medaille, die in subjectieve termen als "meer zwart" omschreven kan worden.

De subtiele nuances van het instrument zelf, zoals de aanraking van de strijkstok op de snaren, de kwastjes op het vel of het samenspel van boventonen bij zo ongeveer alle akoestische instrumenten, maar ook de nuances welke door de muzikant zelf worden aangebracht in het spel, worden beter gedragen op en als vanzelf in de muziek verweven. Waar je zonder `schone stroom` wat verder moet zoeken naar die nuances, zijn ze nu meer vanzelfsprekend aanwezig. Op termijn beschouw ik dit toch wel als de meest waardevolle verdienste van schone stroom: je hoort simpelweg meer van wat er in feite al is.

Zachter, harder of toch niet?

Een andere indruk die me meteen trof is dat het lijkt alsof de muziek zachter staat, terwijl hetzelfde volume is ingesteld als altijd. Ik kan niet verklaren waarom dit zo is, maar de vrouw des huizes die graag en vaak meeluisterd merkte het als eerste in woorden op. Het is een indruk die telkens weer ontstaat, in elk geval totdat een zekere mate van gewenning aan dit fenomeen is opgetreden. Tegelijkertijd kunnen de luide passages in diezelfde muziekstukken de indruk wekken dat het volume juist weer wat hoger is ingesteld.

PS Audio claimt dat met de PPP de dynamiek niet afneemt maar, integendeel, juist zal toenemen. Dit zal de manier zijn waarop dit tot uiting komt en zowel op zeer lage volumes als op hogere geluidssterktes is dit fenomeen in gelijke mate waarneembaar.

Ik had al gemerkt dat de Usher eindversterker samen met de Apogee luidsprekers in staat is om onder alle hier voorkomende omstandigheden het gevraagde vermogen te leveren en om te zetten in bruikbare geluidsdruk en tegelijk over een aanzienlijke headroom te blijven beschikken -- iets dat met een eerdere eindversterker niet gelukt was op grond van te weinig vermogen en stroomreserve. Mijn grootste vrees, ondanks PS Audio`s claim, was toch wel dat er op die headroom -- op die hoorbare vermogensreserve -- ingeleverd zou moeten gaan worden. Het is het aloude schrikbeeld van de feitelijk ongeschikte vormen van netfiltering en de scheidingstrafo`s: misschien wordt het geluid er wel schoner van, maar ook flauwer en levenlozer doordat er o.a. op dynamiek ingeleverd word, en dat zou wat mij betreft een reden zijn geweest om het apparaat na een proefperiode weer retour te zenden.

Hoewel ik niet meer op een zo heel hoge geluidssterkte luister als enkele jaren geleden is het geen probleem om bij gelegenheid een gemiddelde geluidsdruk van 98dB neer te zetten en dan pieken te meten van 105dB -- de slagkracht blijft volledig behouden met de PPP en komt zelfs beter tot zijn recht in onze akoestisch behoorlijk neutrale muziekruimte.

Ik meldde eerder al dat het apparaat in staat is om continu 1500 Watt aan schone stroom te leveren, terwijl de set op hoge volumes nooit meer dan 750 Watt op zal nemen. Er is geen reden om aan te nemen dat de PPP op dit punt in ademnood komt. Er is ook heel wat voor nodig om meer dan 1kW aan vermogen op te nemen voor een normale audioset. Alleen wanneer er hele zware klasse-A versterkers in gebruik zijn zou 1500 Watt te weinig kunnen zijn.

De PPP kan volgens PS Audio ook meer ruim driemaal meer stroom leveren dan een 16A stroomgroep kan mobiliseren: piekstromen van 50A voor elke helft van de sinusgolf en gedurende tenminste 2 seconden vallen binnen de specificaties. Dat heeft direct te maken met de buffercapaciteit die in het apparaat is ingebouwd en dat neem ik dan maar gewoon aan. Daar komt bij dat het apparaat ontwikkeld is om de vorige generatie regeneratoren (de P300, P600 en P1000) ruim te overtreffen op het punt van uitgangsvermogen en rendement. Eén PPP is qua uitgangsvermogen het equivalent van 5 P300`s, 2½ P600 en 1½ P1000.