door Toine Dingemans

Noot van de redactie:
Het onderstaande artikel is geschreven door de firma SoundScapeS en maakt deel uit van een serie artikelen over akoestiek. Hoewel deze serie door SoundScapeS geschreven wordt is de geboden informatie universeel toepasbaar en derhalve interessant voor iedereen die serieus bezig is met HiFi in de breedste zin van het woord. Vandaar dat de redactie heeft besloten het bericht in deze rubriek te plaatsen. Het plaatsen van dit bericht wil op geen enkele wijze impliceren dat wij, als HiFi.nl, SoundScapeS aanbevelen of van betere kwaliteit achten dan andere aanbieders van akoestische aanpassingen.

De ruimte waarin u muziek beluistert is een fundamenteel component van het audiosysteem, of dit nu een woonkamer is of een speciaal daarvoor ingerichte luisterruimte. De akoestische eigenschappen van die ruimte verdienen uw onverdeelde aandacht, mogelijk zelfs nog voordat er audiocomponenten worden aangekocht. In veruit de meeste praktijkgevallen komt aandacht voor akoestiek echter na aanschaf van de hardware, als ie al komt, en dan nog slechts na uitgebreide experimenten met en kostbare upgrades van onderdelen van de hardware. Soms komt die aandacht ook doordat u zelf heeft gehoord hoe weergave in een akoestisch optimale ruimte kan zijn.

Akoestiek is zonder enige twijfel een volwaardig component in de keten van hardware en randvoorwaarden die tezamen verantwoordelijk is voor de uiteindelijke muzikale presentatie, en is tevens de oorzaak voor het dualisme dat in de titel van deze column wordt gesuggereerd. Dit artikel is daarom enkele jaren geleden gepubliceerd als eerste in een reeks columns over aspecten van akoestiek thuis. Omdat we van mening zijn dat deze artikelen nog altijd bijzonder zinvol zijn, hebben we besloten de akoestiekserie nog eens onder de aandacht te brengen. Via onderstaande links kom je bij de andere delen van de serie terecht; deze links staan voor het gemak ook onderaan pagina 3 aangegeven. Daarnaast zijn ze in ieder artikel terug te vinden. 

Deel 2 - Nagalmtijd in de praktijk

Deel 3 - Hoe klinkt nagalmtijd

Deel 4 - Nagalmbeheersing

Deel 5 - Criteria voor de luisterruimte

Twee manifestaties van geluid, één luisterervaring.
Akoestiek van een ruimte kan in principe alleen akoestisch gecompenseerd of aangepast worden. Elektronische gadgets, zelfs de erg kostbare, veranderen niets aan de akoestiek van de ruimte. Ze veranderen weliswaar het oorspronkelijk signaal van de geluidsopname en/of het signaal dat de luidsprekers voedt, maar niet de akoestiek! Hiermee insinueer ik geenszins de nutteloosheid van elektronische correctiemiddelen, integendeel! Voor ongeveer 10% van de mensen waarmee ik te maken krijg is elektronische correctie zonder twijfel het enige middel dat succesvol ingezet kan worden, en als zodanig kan het heel wat beter zijn dan nietsdoen. Maar het heeft niets met akoestiek te maken.

Er spelen twee vormen of aspecten van geluid een rol in iedere luistersituatie:

1. het geluid dat uit de luidsprekers/geluidsbron komt (het produkt van hardware);
2. het geluid dat van de ruimte zelf afkomstig is (de akoestische infrastructuur).

Onze audiofiele aandacht is doorgaans volledig gefixeerd op één kant van deze medaille – op het geluid zoals dat door de hardware wordt afgegeven, terwijl de aandacht voor de akoestiek afwezig of ontoereikend is. Hoewel de audiofiele mond soms vol is van "holisme" laat deze oneerlijke verdeling van aandacht over het dualisme in geluid zien dat woorden en daden vooralsnog ver uiteen liggen. Holisme vooronderstelt immers per definitie de integratie van alle delen in een succesvol geheel en daar hoort akoestiek zeker bij.

Het ligt voor de hand dat de bovenstaande twee aspecten afzonderlijk moeten worden aangepakt. Aan de ins en outs van hardware in al zijn facetten worden complete forums gewijd en individuele websites opgezet. De audiotijdschriftenbranche is thans zo innig met de fabrikanten van de apparatuur waarvoor zij beoordelen verweven, dat er tegenwoordig blijkbaar geen slechte hardware meer wordt gemaakt. Er bestaat een complete schijnwereld waarin deskundige en ondeskundige mensen dingen schrijven over gehoormatige zaken, en waarin lezers blind varen op die waarnemingen en ik kan me niet aan de indruk onttrekken dat velen er belang bij hebben om dit te laten voortbestaan.

Hoe dan ook, iedereen begrijpt dat een probleem met de klok in een cd-speler niet op te lossen is met een andere voorversterker en evenmin door bijvoorbeeld meer akoestische demping toe te passen. Het probleem wordt slechts opgelost door de klok te vervangen door een beter exemplaar. Met akoestische problemen is het niet anders. Akoestische problemen vereisen simpelweg een akoestische oplossing en niet een elektronische en zeker ook geen vervangend lapmiddel zoals een componentenupgrade.


Akoestiek dus

Er zijn twee fundamentele elementen aanwezig in het geluid dat thuis op de luisterplaats wordt gehoord: het geluid dat uit de luidsprekers komt en een direct gevolg is van de kwaliteit en match van de componenten, en het geluid dat vanuit de omgeving weerklinkt (letterlijk op te vatten!) waarin het systeem is opgesteld en wat door de akoestische infrastructuur ter plaatse wordt gedicteerd.

In principe valt de akoestische aanpak van overtollige of onjuiste geluidsenergie ook uiteen in twee fundamentele invalshoeken. Het betreft echter een door de praktijk aangebrachte scheiding en geen feitelijke dualiteit. Er is enerzijds het lagetonenbereik, het laag, de bassen, dat van 20 tot 200Hz loopt en anderzijds is er ‘de rest’ van het frequentiebereik. Deze tweedeling is praktisch gezien zinvol, omdat akoestische aanpak van het onderste register heel andere specifieke maatregelen vereist als de rest van het frequentiegebied erboven. Hoewel zeer verschillend in aanpak gaat het in alle gevallen om ‘beheersing van nagalmtijd over een zo compleet mogelijk frequentiegebied’, wat beslist een hoofdthema moet zijn van een vervolgartikel.