Er gaan weken voorbij zonder het gevoel te hebben dat ik iets echt bijzonders in handen heb. De tegenhangers zijn de weinige dagen dat ik serieus opgewonden kan raken van een audioproduct. Daarbij is de prijs van het product niet van belang, wel of ik er diep van onder de indruk raak. Her en der ontdek ik soms een pareltje in het enorme aanbod aan apparatuur. Dit keer is het een parel die in Nederland is ontwikkeld en in Nederland wordt gemaakt. In kleine series, bij een klein bedrijf.

Het is in fysieke afmetingen eveneens een klein product, de Metrum Acoustics NOS Mini DAC, die digitale signalen omzet naar analoge spanningen. Bedoeld voor het op hoog kwaliteitsniveau weergeven van muziek afkomstig uit een dedicated CD-loopwerk, uit een computer, uit muziekservers, een willekeurige andere digitale bron of ingezet als upgrade voor CD-spelers. De prijs is verrassend, de prestatie nog meer.



Wat is…..
Het merk Metrum Acoustics van fabrikant Acelec Engineering uit Zeewolde ken ik al wat langer. Acelec ontwikkelt onder meer elektrostatische luidsprekerunits en heeft een beperkt aanbod van elektronica. In een opbloeiende markt voor D/A-converters heeft Acelec de tanden gezet in het ontwerp van een D/A-converter, die afwijkt van de door velen bewandelde paden. Uitgaande van de klankkwaliteit van bijvoorbeeld bestaande NonOverSampling converters is een opzet gemaakt die in aantallen produceerbaar is. Acelec zag af van de inzet van D/A-converterchips van de bekende merken, omdat die vrijwel allemaal intern met een vorm van oversampling werken.

Een andere bepalende factor was de verkrijgbaarheid. Van bijvoorbeeld oude Philips converters uit de TDA154x reeks raakt de voorraad op. Bovendien zorgen die oude chips voor de nodige vervorming, die eenvoudig zichtbaar te maken is op een oscilloscoop en zich manifesteert als transitieovergangen tussen de samples in, voor dat de nieuwe actuele waarde wordt bereikt. Iets dat te maken heeft met de snelheid en precisie van schakelen in de converter en hoorbaar wordt aan de analoge uitgang als een sluier van ruis, die details (zoals het uitsterven van tonen) overstemt, of zorgt voor een korrelige weergave. Om die effecten te verminderen zijn filters nodig en Acelec wil die niet toepassen. Bovendien is het verminderen van ongewenste effecten niet hetzelfde als het voorkomen daarvan.



Met een achtergrond in het toepassen van D/A-converters in industriële toepassingen, waar veel snellere converters worden toegepast dan in de audioindustrie, heeft Acelec gezocht naar een oplossing die onder de merknaam “Metrum Acoustics” als NOS Mini DAC nu op de markt is gezet. Gekozen is voor een chip die voor het converteren een maximale samplerate heeft van 15 MHz. 16 of 24 bit data mag worden aangeboden tot frequenties van 7,5 MHz. De schakelaars in het laddernetwerk in de DAC dienen die snelheid te kunnen bijhouden, dus het aansturen met relatief lage bemonsteringfrequenties voor audio is geen enkel probleem meer. Het aanbod van datasnelheid en woordbreedte is nu slechts beperkt door de receiverchip, die is ontwikkeld voor maximaal 96 kHz maar in veel gevallen bruikbaar is tot 176.4 kHz en een enkele keert tot zelfs 192 kHz. Slechts een 1^e orde netwerk is ingezet op 65 kHz om de flanken van de samples wat minder steil te maken en zo te voorkomen dat sommige versterkers over hun toeren worden gejaagd met hoge frequenties.

De precisie van de converter wordt in het geval van de Quad DAC verder opgevoerd door twee DAC’s parallel toe te passen, waarmee de ruis en harmonische vervorming nog verder afneemt. Om dat allemaal waar te maken is een goede werking van een voeding essentieel. De voeding is zo ruisvrij als mogelijk samengesteld. Vanaf een losse AC adapter wordt de spanning aangeboden aan snelle Schottky gelijkrichters. De afvlakking van de gelijkspanning vindt verder plaats in een condensatorbank met een totale capaciteit van ongeveer 8000µF. Vervolgens worden er zes spanningsregelaars gebruikt om de digitale en analoge delen op de zeslaags multilayerprint te scheiden en te voeden. 



Metrum Acoustics levert twee types van de NOS Mini DAC, een Duo en een Quad. De Duo kost 199 Euro en wordt gegarandeerd op werking voor signalen tot 96 kHz aan de optische of coaxiale ingang. Intern zijn twee DAC chips (één DAC per kanaal) te vinden. De Quad DAC heeft een geselecteerde receiverchip met een coax ingang die 176.4 kHz, 16 of 24 bit signalen kan verwerken. Verder zijn in de Quad geen twee maar vier converters (twee DAC’s per kanaal) te vinden, is de digitale ingang via een trafo gekoppeld en is een mutingcircuit ingebouwd. De Quad kost 295 Euro.

Een blik in het inwendige toont een zeer verzorgd aanzicht. De circa 150 SMD componenten zijn met een robot geplaatst, bij Acelec plaatst men onder een microscoop voor de Quad uitvoering met de hand de twee extra DAC’s. Verder worden daar de grovere onderdelen als LED’s, elco’s en schakalaars met de hand gesoldeerd. Het kastje meet slechts 30.5 x 103 x 180mm, heeft een stereo uitgang via cinch en een optische en coaxiale ingang. Hoe verzorgd en doordacht het concept is, blijkt onder meer uit de aansluiting van de externe AC adapter. Niet met het knullige standaard ministekkertje dat iedereen in deze prijsklasse (of hoger) gebruikt, nee, keurig met een vergrendelende mini XLR plug. Op de voorzijde van de DAC treffen we de keuzeschakelaar optisch/coax en een aan/uit-schakelaar. Een groene LED geeft licht als de DAC aanstaat, een rode LED gaat UIT als er een correct signaal aan de ingang aanwezig is. Dat laatste is even verwarrend; meestal gaat juist wel een extra LED branden als het signaal correct wordt aangeboden.