Kaluga

Naar deze naam luistert de (mono) eindversterker. Die beschikt over het NC1200 klasse-D module (Ncore) en een schakelende voeding. De ingangen zijn xlr en rca naar keuze. De uitgangen zijn geschikt voor bi-wiring. Opvallend is dat er aan de vormgeving van de Kaluga en de Makua veel zorg is besteed. Voor Putzeys een frustrerend en ongrijpbaar aspect. Vormgeving voor de consumentenmarkt heeft te maken met cultuur en met mensen. Het is ook heel verschillend van hoe dat werkt in de pro-markt, aldus Putzeys. Door de gewelfde bovenkant is het niet mogelijk om de Mola Mola componenten te stapelen. Wellicht een bewuste design-keuze om de specifieke vormgeving te accentueren binnen een goed gebalanceerde woonomgeving. Zoals altijd: vormgeving is een kwestie van smaak, maar geluidskwaliteit helemaal niet.

Luisteren

Bij het schrijven van een review is er ook ruimte voor de minder serieuze aspecten van het vak. Als het goed is worden de geluidsmatige aspecten van het betreffende apparaat nauwkeurig en herkenbaar voor de lezer beschreven. Je kunt dat ook als volgt formuleren: het beschrijven van alles waarin het component afwijkt van hoe echte muziek zou moeten klinken. Dat maakt recenseren eigenlijk een ongelooflijk frustrerende bezigheid, maar er ligt nog wel voor vele jaren werk. Wél, als het aan Mola Mola ligt gloort er hoop voor de toekomst. Het bedrijf deelt de visie van een aantal andere spelers in de high-end audio, die streven naar het ontwikkelen van producten die geen ‘soundje’ meer hebben maar op een zo eerlijk mogelijke manier weergeven hoe de muziek geregistreerd staat op het gekozen medium.

Volgens Putzeys is er over de Mola Mola apparatuur niets spannends te vertellen, vandaar ook dit korte review. Je luistert namelijk alleen naar muziek. Als die ontwikkeling doorzet en high-end apparatuur laat simpelweg alleen de muziek horen, dan verandert het vak van recensent. Minder focus op hoe apparatuur ‘klinkt’ en wellicht wat extra aandacht voor functionaliteit en gebruiksvriendelijkheid. Maar, de wereld van audiofielen zal ook veranderen. Normaal gesproken wordt er een set gebouwd waarbij het grootste deel van de muziekcollectie aangenaam moet klinken. Een vorm van fout denken. Zoiets lukt namelijk niet, dus ga je dan voor elke twintig cd’s een andere luidspreker of versterker aansluiten? Heb je per cd een ander setje interlinks? De juiste manier is om een set te bouwen die gewoon straight laat horen hoe de kwaliteit van het opgenomen materiaal is. Je kunt dan ook horen dat sommig materiaal opnametechnisch niet de hoofdprijs verdient. Maar, het is wél eerlijk om die historische realiteit te accepteren. Of zet u op uw werk ook een roze bril op, waardoor de door het management veroorzaakte ‘shit’ lijkt op een sprookje van Andersen?

De set van Mola Mola is hier al geruime tijd aanwezig en ook op veel andere locaties beluisterd. Er zijn zes verschillende luidsprekersystemen ingezet, waaronder de fenomenale Conquistar en de al even spectaculaire Elac Debut mini’s van Andrew Jones. Daar horen een aantal waarnemingen bij. De Mola Mola set heeft, ondanks de klasse-D techniek, even tijd nodig om op bedrijfstemperatuur te komen. Binnen deze set is de voorversterker nou eens niet de showstopper die de performance down the drain jaagt. Er zijn maar enkele voorversterkers van topniveau in deze wereld. U mag de Makua toevoegen aan dit lijstje. Wat de set doet, is precies wat Putzeys beschrijft. Namelijk helemaal niets. Alleen geluid versterken. In de folder staat dan ook terecht dat het hier alleen gaat om een versterker.

Samen met de al even neutrale Conquistar, kijk je recht door een denkbeeldige glazen buis zo naar de opnamevloer. Dat is ook wennen. Sommigen zullen dat lekker warm klinkende systeem missen, met bassen die een optelsom zijn van het audiosignaal, kastresonantie, uitslingergedrag en driververvorming. Het sissende hoog en de fasevervorming completeren het populaire hifi-geluid. Zeg maar de optelsom van alle aspecten die benoemd worden als zijnde muzikaliteit en emotie. Luisteren naar de Ncore is dus aanvankelijk allesbehalve sexy. Maar, het venijn zit in de staart (van de Mola Mola, hoewel de tetraodon mola uit de orde tetraodontiformes niet echt een staart heeft). Deze set laat niets weg, maar voegt ook niets toe aan wat er op de plaat of cd staat. Het is dus ook niet mogelijk om op te merken dat deze klasse-D het geluid heeft van een solid state, een buizenversterker of een klasse-D. Als je naar een set luistert en je kunt blindelings aangeven welk type versterker er speelt, dan is het feitelijk al goed fout. Deze versterkerset schakelt op de meest eerlijke manier door wat er tijdens de opname gebeurde. Je hoort met het grootste gemak de geluidsmatige verschillen tussen toegepaste microfoons, bekkens, verschillende typen gitaren, akoestische omgevingen en vleugels.

De echte warmte van stemmen en instrumenten wordt doorgegeven. Het is geen warmte die veroorzaakt wordt door de elektronica. Mola Mola en trouwens ook de Conquistar zijn inmiddels binnen het vizier gekomen van de professionele audio-wereld. Dat geldt natuurlijk ook voor andere producten die gebaseerd zijn op de klasse-D modulen van Putzeys, zoals de Grimm LS1-series, hoewel de daarin toegepaste Ncore’s toch weer enigszins aangepast worden. De genoemde apparatuur (Grimm, Conquistar en Mola Mola) is erg goed bruikbaar om te mixen en masteren. Beslissingen die dan genomen worden, kloppen dan ook echt en zijn niet fout vanwege afwijkingen in de elektronica en/of luidsprekers. Wat ook opvalt is de mate van controle die de set heeft, zonder dat de indruk bestaat dat het eindresultaat ‘gecontroleerd’ klinkt. Dat wordt duidelijk als Beethoven’s ‘Waldstein’ (Pentatone) uitgevoerd wordt door Mari Kodama. Een absoluut sublieme opname. Na een aantal maten speelt Kodama een akkoord binnen het basbereik van de vleugel. De klank, power en controle waarmee de set dit weergeeft is ongekend en uitermate realistisch. Vervolgens zijn er (zomaar) twee voorbeeldjes van opnames die vrijwel nooit goed afgespeeld kunnen worden op veel sets. Christina Aquilera’s Hurt heeft zo’n gigantische drive en dynamiek in de stem dat de meeste systemen dat niet onder controle houden. De Mola Mola/Conquistar set doet dit moeiteloos. Idem voor Skyfall (Adele). In dit titelnummer zit een zekere complexiteit die vaak tot vaagheid en clustering leidt op systemen. Maar, de betreffende set heeft er geen enkele moeite mee om overzicht te bieden en autoriteit. De weergave van digitaal materiaal is fenomenaal en dat geldt ook voor wat de phono-versterker doet. In het platenarchief zijn veel pré-RIAA opnames die volgens verschillende curves gesneden zijn. Het is super om die met de juiste curve af te kunnen spelen. Voor 78-toeren platen betekent dat vaak dat de hoorbare ruis grotendeels verdwijnt. 

Met Mola Mola komt een goede opname echt fenomenaal uit de verf en materiaal van mindere kwaliteit, klinkt ook als zodanig. Toch is het fascinerend dat veel slecht opgenomen materiaal niet onluisterbaar wordt en feitelijk ook nog goed klinkt. Je hoort simpelweg wat het echt is. Dan valt op dat muziek vrijwel nooit echt scherp of gemeen klinkt. Als dat gebeurt ligt het doorgaans aan afwijkingen in de match tussen de versterker en de luidsprekers, aan de versterker of luidspreker zelf of aan veel moderne kabels, die simpelweg werken als parametrische equalizer, teneinde de consument een kick te bezorgen na het aansluiten. Zo neutraal mogelijke kabels zijn dan ook een betere oplossing. Denk even aan Grimm Audio TPR. Geluidstechnische problemen met de weergave kennen ook oorzaken die te vinden zijn in sommige studio’s. Guido Tent verwoordde dat onlangs erg fraai. ‘Wat je hoort op veel platen en cd’s is een inverse van de tekortkomingen van monitorsystemen in studio’s’. Maar wie niet naar geluidskwaliteit luistert maar naar muziek, zal zonder meer accepteren dat er materiaal is uit elk decennium dat muzikaal vaak uiterst interessant is maar geluidstechnisch soms iets minder. Meestal zijn dat de platen die u het mooiste vindt.

Epiloog

De Mola Mola set klinkt nergens naar. Dat doet denken aan ervaringen met de klassieke Audio Note Ongaku. Dat is eveneens een versterker die virtueel zo goed als afwezig is. De Mola Mola elektronica maakt een directe connectie met wat er tijdens de opname gebeurde en luidt het begin in van een belangrijke shift. Reviews gaan altijd over de klank en de geluidsmatige aspecten van apparatuur. Met betrekking tot Mola Mola is dat een zinloze bezigheid. Naarmate er méér volledig transparante audiocomponenten zullen komen, zal een review zich méér gaan focussen op de klank van stemmen en instrumenten in hun onderlinge samenhang en binnen de context van akoestische omgevingen. Maar ook op de schoonheid en essentie van muzikale uitvoeringen en de bedoelingen van musici, componisten, arrangeurs en producers.

We gaan het dan weer eens hebben over muziek. Daarmee komt er een einde aan de audiofiel die een kortdurende klankmatige kick zoekt op basis van een bepaalde cd, zekering, kabel, versterker en setje luidsprekers. Voor de audiofiel die activiteiten ontplooit in het licht van een zo authentiek en eerlijk mogelijke weergave van muziek, gloort er een nieuw en fascinerend perspectief. Op het gebied van elektronica eindigt daarmee voorlopig een bepaalde zoektocht. Zo zou het moeten zijn. Je gaat naar de winkel, koopt een Mola Mola setje en een bijbehorende neutrale luidspreker. Je steekt een uurtje in het plaatsen daarvan en het optimaliseren van de akoestiek. Vervolgens ben je helemaal klaar en kun je van muziek gaan genieten. Je hebt dan een leuker leven dan al die audiofielen die, getriggered door pseudo-science, tien jaar lang kansloos achter de ‘holy grail’ aandraven en rondzooien met kabeltjes, wonderkegels en lava-lampen. Je bespaart dan ook nog een heleboel geld.

Om heel eerlijk te zijn: wat de Mola Mola set doet samen met de Conquistar en een aantal andere (neutrale) luidsprekers is huiveringwekkend goed. Mola Mola geeft simpelweg een behoorlijk deel van alle elektronica het nakijken. De extreem gefocusseerde, plastische, natuurlijke, diepe, brede en zich ver naar links en rechts uitbreidende soundstage maakt een enorme indruk. Vergelijkbaar met de prestaties die de systemen rondom YG en TAD hier neerzetten.