Techniek (door René van Es)
Phil noemde het al, de poort in de Ultimo heeft inwendig een doorsnede van 7 cm en mondt uit in een trompet van 13 cm. De oorzaak van de problemen in het laag in een kamer van 8 meter is dat de afstemfrequentie van de poort in dit geval ongeveer gelijk is aan een halve staande golf met een lengte van ca. 8 meter. Aangezien Phil’s luisterpositie in het midden van de kamer is, heeft hij er daar het meeste last. Hij zit precies op de maximale amplitude van de staande golf. Dit klinkt allemaal erg ingewikkeld, maar wat relevant is, is dat de gebruikte basspeaker in het systeem dusdanige eigenschappen heeft, dat deze te gebruiken is in een basreflex behuizing én in een gesloten behuizing én elke mogelijke tussenvorm. Daardoor is het mogelijk om het systeem acoustisch aan te passen aan verschillende omstandigheden. Dergelijke oplossingen kom je ook tegen bij een aantal producenten van fabrieksspeakers (b.v. Dynaudio). Hoe meer je er een gesloten kast van maakt, hoe minder diep lage frequenties er worden weergegeven. Waardoor je dan dus minder last hebt van ruimte-resonanties. Bovendien verbetert het impuls gedrag, dus de snelheid van de weergave. Ongedempt, dus als volledige basreflex, gaat de Ultimo volgens Speakerland onverzwakt door tot 30 Hz.
De Ultimo is gebaseerd op een ontwerp van Audio Components, de importeur van Scan Speak. De woofer is een Scan Speak 18W8531G Revelator met een papier conus. De woofer wordt 12 dB/octaaf gefilterd met een Tritec spoel in serie en een MKP parallel. Het filter voor de Scan Speak D2904-7000 Ringradiator tweeter is een stuk complexer opgebouwd met in serie een MKP Plus condensator en werkt eveneens met een filterhelling van 12 dB/octaaf. Een zuigkring en een parallel weerstand onderdrukken een mogelijke piek in de frequentiekarakteristiek. De uit MDF opgebouwde kast is fors bemeten. 1000 x 375 x 240 mm (hxdxb) en is gedempt met pritex, loodbitumen, schapenwol en zilverzand. Er zijn drie compartimenten, voor de tweeter, de woofer en voor het filter. Het filter is bereikbaar via een uitneembare bodemplaat. De baffle loopt schuin om fasereinheid tussen tweeter en woofer te verkrijgen.
Luisteren
Het serieuze luisteren begon met een LP van Chet Baker met zijn zogenaamde Lyrical Trumpet. De trompet klinkt vol en heeft bijna een warme klankkleur. Er zit echter voldoende lucht en ruimte om de trompet. Een zelfde klankbeeld hoor ik bij de baritone-sax en de fluit. De instrumenten staan goed los van elkaar en zijn ieder afzonderlijk van elkaar te volgen. De bas staat fraai achterin geplaatst en gaat diep maar klinkt ietwat langzamer dan ik gewend ben. Dan The Weavers op het draaiplateau van de VPI. Na enkele nummers constateer ik dat de hoogte afbeelding realistisch weergegeven wordt. Geen stemmen die lijken alsof zij afkomstig zijn van lilliputters en die dicht bij de grond geplaatst worden, nee gewoon zoals het hoort. Opmerkelijk is dat vanaf het middengebeid naar de hogere frequenties de luidspreker meer open klinkt. Indien er één of twee vocalisten aan het woord zijn worden deze geheel tussen de luidsprekers geplaatst. En daar waar The Weavers allen hun act de presence gegeven, wordt er ook links en rechts buiten de luidsprekers geplaatst. Nergens is een hard randje rondom de stemmen waarneembaar. Gelukkig komt bij de Ultimo`s het gestamp op het podium naar voren en is zoals het hoort goed waarneembaar. De spreiding is goed voor elkaar, de stemmen hebben een bereik van ver aan de buitenzijde van de linkerspeaker tot ver aan de buitenzijde van de rechterspeaker. Zo wordt een mooi breed front neergezet, een zelfde beeld kwam ik tegen bij “Amused to Death” van Roger Waters. Het geluid van de arrenslee wat al ver buiten de speakers begint en met een grote boog voorlangs ergens ver weg aan de rechterzijde weer verdwijnt.
Na de The Weavers volgt “The Wall” van Pink Floyd, van totaal ander orde, maar daarom niet minder mooi. Er is voldoende detail die met kracht weergegeven wordt. De spelende kinderen op straat zijn ver achterin te horen. Het kloppen op de deur, net naast de linker luidspreker, is krachtig en wordt los in de ruimte gezet. De luidspreker wordt zelfs bij zeer luid spelen volledig in de greep van de Marsh eindversterker gehouden. Een andere LP van Pink Floyd verschijnt op de VPI en het nummer “The Machine” dendert met een full-blown laagweergave de kamer in. De Ultimo`s geven geen krimp en worden tot het uiterste gedreven. Uiteraard werden ook de nodige CD`s gedraaid. Laurie Anderson kwam zeer plezierig uit de luidsprekers ondanks haar sombere muziek. Het rijke laag op deze CD wordt enigszins aangezet, hetzelfde geld bij CD`s van Patricia Barber en Cassandra Wilson. De luidsprekers worden nog een klein beetje naar voren gezet en het laag wordt daardoor slanker en is minder dik. De detaillering neemt nog iets toe omdat de instrumenten verder naar achter komen te staan waardoor de onderlinge ruimte groter kan worden. De laatste paar dagen heb ik de Ultimo`s ongeveer twee meter uit de muur gezet. Ze kwamen op die manier wel erg ver de kamer in, maar het gaf een aanzienlijke verbetering. De bas was in alle gevallen flink geslonken en gaf meer detail in het diepste laag. Er kwam nog meer ruimte en lucht rondom de instrumenten waardoor deze meer konden leven wat de speelse muzikaliteit ten goede kwam. Ook de diepte naar achteren nam toe, de piepjes van Laurie Anderson`s VCR stonden wel erg ver achterin.
