Eerste indrukken
De speler arriveerde enkele uurtjes voor ik op weekend naar Domburg vertrok. Snel enkele CD`tjes uitgeprobeerd en de bijgeleverde demo SACD. Wat me onmiddelijk opviel was de rustige analoge CD klank. Op dat moment was ik nog niet in de OSD menu`s gedoken en stond de speler zonder upsampling koud uit de doos te draaien. Ik miste wel de detaillering die ik gewoon was van de Marantz CD67mk2 via SP/DIF naar de Integra. Echt eerlijk was dit vergelijk niet, want de Integra past intern upsampling toe. 44.1 en 48 Khz bronnen verdubbelt hij naar 88.2 en 96 Khz.
Tijdens het afspelen van gewone CD`s valt het transport op als je er vlak voor staat onder vorm van een kort "tsjilp" geluid eenmaal per seconde, maar een klein beetje muziek overstemt deze bijgeluiden wel, zelfs als we heel stil luisteren, v.b. op 50 dB. Enkel het bereik van de afstandsbediening onder hoek kan beter : het HT rack staat immers tegen de linkermuur en op 3m afstand onder schuine hoek heb ik vanaf de luisterpositie moeilijk bereik.
Tweekanaals SACD was een ware openbaring en aan ruimte en detail was er zeker geen gebrek. Zoals audiofielen soms wel eens zeggen was de `Adios Nonino` track van Astor Piazzolla bijzonder airy. Dit inspireerde me ook de SACD `Woodwind Works` van Hein Van De Geyn op Challenge label bij deze review te gaan betrekken. Ik werd een beetje depressief terug te moeten schakelen naar de klank van CD: je wordt als het ware bewust van de beperkingen van de gewone CD. Diverse SACD tracks op de sampler welke oorspronkelijk van PCM gemasterd werden vielen ook een beetje door de mand: mijn voorkeur ging duidelijk uit naar werk in originele DSD opname, het formaat dat de SACD ook op het schijfje gebruikt. Om alle doelgroepen te bekoren vond ik op de sampler ook artiesten als Groove Armada en DJ Jean terug, die intensief gebruik maken van korte PCM samples in hun songs. De lage kwaliteit van deze sample`tjes die op gewone CD of zelfs MP3 al duidelijk contrasteren worden nog eens extra in de verf gezet door de extreem hoge resolutie van het DSD process.
CD upsampling
Kort daarop begon ik met de upsampling op de 963 te experimenteren. Upsampling is een complexe mathematische operatie en komt erop neer dat we in de eerste plaats het aantal samples van een beperkte bron als een CD gaan verhogen, typisch van 44.1 Khz naar een geheel veelvoud zoals 88.2 Khz wat de Integra ook intern aanbiedt, of couranter 96 Khz.
Alhoewel we geen informatie kunnen toevoegen die er in de eerste plaats niet is, wordt door interpolatie de golf minder blokkerig en gaat hierdoor analoger klinken. Omdat de DAC aan een hogere sample rate gaat werken kan de brick wall filter buiten het hoorbaar bereik gebeuren, waardoor het hoog rustiger en ruimtelijker wordt. Op de meeste CD spelers zie je een gelijkaardig filter process zonder upsampling d.m.v. oversampling.
De hele operatie wordt nog complexer als de upsampling gecombineerd wordt met het verhogen van de resolutie per sample, meestal d.m.v. dithering. De meeste DAC`s werken beter op hun volle woordlengte wat de dynamiek ten goede komt. De Analog Devices 1955 DAC`s in de Philips kunnen tot 24/192 aan en men kan kwa upsampling kiezen tussen 24/96 en 24/192.
We waren aangenaam verrast dat dit ook via de digitale SP/DIF uitgang werkt, een feature dat ongezien is in deze prijsklasse ! 192 Khz wordt niet door alle digitale voorversterkers ondersteund (o.a. Meridian en Sony) maar het is een de facto standaard en de Integra neemt dit formaat graag binnen.
De 963-SA als analoge CD speler
Na heel wat gewone redbook CD`tjes te hebben gespeeld via de 192 Khz upsampling van de Philips en de interne DAC`s van de Integra en we vertrouwd zijn met het geheel wordt het interessant eens de andere upsampling mode (96 Khz) te verkennen, ze eens af te zetten en de D/A convertoren in de Philips via de 5.1 kabel naast die van de Integra te beluisteren. Bass management staat volledig uit gezien we een pure tweekanaalstest wensen : de Integra wordt enkel als D/A + volumeregeling aangewend.
Op 192 Khz (Philips upsampling) zijn de D/A verschillen klein : in Just A Friend Of Mine (Vaya Con Dios: The Best Of), onze favoriete upsampler A/B gezien de repetitieve percussie, merk je dat Dani`s stem fragieler klinkt op de 963. Het hoog is een beetje forward, terwijl de plaatsing bij de Integra beter is en de sound meer ontspannen klinkt. Een heel bijzondere track is Banco de Gaia`s Gizeh, opgenomen in de gelijknamige Egyptische pyramide. De muziek van Toby Mark ontspruit uit een diepe spiritualiteit en deze track heeft een ruimtelijkheid die je eerst niet voor mogelijk houdt : je wordt omhuld in een energetische geluidsdouche en begint je af te vragen of je surround speakers al dan niet aanstaan terwijl je voorversterker gewoon in tweekanaalsmode staat. Ook op de Philips blijft deze track intakt, wat ook gezegd mag worden van de slagkracht in de uiterst korte maar heel diepe en dynamische bas in de Wild Things Soundtrack, in het bijzonder track 2 "gator tango" van George S. Clinton. Alleen mist het hoog een beetje de "crispyness" die je in de percussie op de Integra hoort.
Schakelen we terug naar 96 Khz (Philips upsampling) dan merk je zowel met de Philips als Integra dat de bass heel wat dieper wordt, maar tegelijkertijd vooral ook zwaarder (en misschien wel lomper). Een degelijke opname waarmee staande golven of boomyness in speakers snel opvalt is Mark Knopflers Wag The Dog soundtrack, een CD die hier wel heel goed van pas komt gezien de aanhoudende basgitaar. Ga je terug naar 192 Khz dan komt de bas een beetje te luchtig over. Dit is niet alleen eigen aan het algoritme dat Philips gebruikt, toen we onlangs de Music Fidelity upsampling DAC uittesten welke eveneens 96 en 192 Khz aanbiedt kwamen we tot dezelfde conclusies.
Bij sommige tracks heb ik al snel het gevoel niet meer zonder upsampling te kunnen, v.b. bij Walking in my shoes van Depeche Mode. De mix is zo duister en complex dat de gelaagdheid in de muziek op de analoge uitgang pas tot zijn recht komt als we de upsampling aanzetten. Zonder klinkt het een beetje verward en te druk.
