Actief
Om het geheel mooi op te stellen werd de set neergezet op een (nu niet meer leverbaar) Target rack dat precies de breedte heeft van de smalle Linn componenten. Een hele mooie filosofie van Linn is dat de gebruiker heel klein kan beginnen, maar in de toekomst langzaam kan upgraden naar een hoger niveau. Hiermee doel ik met name op de versterker-weergever combinatie. Terecht is Linn als een van de weinige fabrikanten fanatiek bezig met actieve versterker-luidspreker systemen. Het unieke hierbij is dat elke Linn speaker op verschillende wijzen te configureren is. Met de Katan als voorbeeld kan het systeem in zijn simpelste vorm gewoon ordinair passief aangestuurd worden met een enkele eindtrap. Wie daarna een stapje verder wil, kan bi-ampen met bijvoorbeeld twee LK-85’s. Zoals bij zoveel weergevers worden dan achterop de jumpers verwijderd.
Maar nu komt het unieke. De derde stap, actief draaien! Bij de derde stap kan de Katan op de achterzijde door de gebruiker zo worden ingesteld dat de interne scheidingsfilters worden omzeild. Het mooie gaat nog komen; elke Linn versterker heeft intern de mogelijkheid om met de zogenaamde “Linn Aktiv cards” actief te filteren. De laag-mid versterker wordt dus actief afgefilterd boven het midengebied. De tweede versterker neemt dan alleen het hoog voor zijn rekening en deze wordt dus in het laagmidden afgefilterd. Zo ontstaat er dus een op maat gemaakt echt actief systeem, maar dan met de eindtrappen extern. De Aktiv Cards kosten 228 Euro per stuk. Dat is relatief zeer goedkoop, want een goede externe actieve crossover kost al vaak het vijfvoudige van twee aktiv cards.
Het voordeel van het Linn principe is, dat er geen extra interlinks nodig zijn voor een extern actief crossover, zoals dat in andere gevallen bij actief draaien nodig zal zijn. Het filteren gebeurt nu exact op de plek waar dat het beste kan… namelijk in de versterker zelf!
Er zijn vele discussies mogelijk over het wel of niet actief aansturen. Ik ben van mening dat actief versterken grote voordelen heeft. Ten eerste, wanneer er elektronisch voor de luidspreker gefilterd wordt, gebeurt dit in het gebied waar we nog met veel lagere spanningen werken. Zo zijn er dus geen grote smoorspoelen etc. nodig. Ten tweede heeft de eindversterker nu direct kontact met de luidsprekerunit omdat er in de weergever zelf geen passief filter meer tussen het signaal zit. Dit komt de controle en dempingsfactor van de versterker ten goede.
Ten derde, wanneer elke unit met zijn eigen frequentiegebied door een eigen versterker wordt aangestuurd, dan zal de elektrische terugkoppeling van de woofer geen invloed meer hebben op het hoog en vice versa.
Helaas werd de set zoals bij mij neergezet bi-amped, passief aangestuurd. Dus wel met twee LK-85 eindversterkers, maar niet actief met de “aktiv cards”. Niettemin had bi-ampen hier weer een beter resultaat dan een enkele eindrap, maar daarover straks meer.
De reden dat ik een complete Linn set ter test kreeg, is omdat volgens Linn een complete set van Linn een synergie heeft. Dat wil niet zeggen dat Linn niet met andere componenten is te gebruiken maar als complete set komt de Linn filosofie beter over. Deze keer is dit geen verkoop praatje. Ik ondervond ook zelf dat een complete set van Linn niet uit elkaar getrokken moet worden, maar ook daarover straks meer.
De praktijk
Eigenlijk wordt dit een soort van twee-in-één review. Eerst wordt de set als totaal beoordeeld, maar vanwege hun bijzondere eigenschappen maak ik straks ook graag van de gelegenheid gebruik om de Ikemi CD speler de Kairn voortrap en de Katan speakers apart te bespreken.
De set werd compleet opgesteld door Ed Verkerk van Latham Audio. Na alle plugjes te hebben aangesloten was er al snel muziek en op het gehoor werd de set door Ed later nog wat gefinetuned.
Opvallend was dat er al meteen op hoog niveau muziek gereproduceerd werd en de plaatsing van de Katans veel minder kritisch is dan veel andere weergevers.
Voordat ik mijn onderstaande bevindingen noteerde heeft de set na Eds vertrek eerst enkele weken dagelijks gespeeld. Ik heb in de loop der dagen nog wel wat veranderd aan de plaatsing, maar de verschillen waren nihil.
Om de Linn set objectief te beoordelen ben ik, zeker de eerste week, gewoon elke dag muziek gaan luisteren zoals ik dat normaal ook met mijn eigen set doe. En daarbij luister ik niet als recensent, maar draai ik gewoon de CD’s waar ik zin in heb, zonder nog kritisch te gaan luisteren. Dit doe ik op deze wijze, omdat men onbewust veel meer oppikt van de kwaliteit dan dat men er meteen bewust op zou gaan letten. Bepaalde eigenschappen gaan vanzelf opvallen, zonder dat je er naar hoeft te zoeken. Op deze wijze gebeurt dit op een veel natuurlijker en ongeforceerde, maar vooral ook meer muzikale manier.
Ik kan u vertellen dat de set bijzonder verslavend werkte. Qua grootte is deze set van een totaal andere orde dan het grote Infinity IRS beta systeem waar ik doorgaans naar luister. Niettemin had ik dagelijks als ik na het werk op weg naar huis was het opwindende gevoel, “thuis weer lekker naar het Linn systeem luisteren”.
Iets wat de magische grens deed overschrijden was de enorm losse plaatsing van het systeem. Men ziet niet alleen maar de instrumentalisten, maar de set zet een compleet klankvenster neer, dat zowel heel breed als diep is. Om deze eigenschap verder uit te leggen hier een voorbeeld. Stel je neemt een stoffige deken en een halogeen zaklamp. Deze nemen we mee naar een pikdonkere kamer. Vervolgens schijnen we met de lamp naar voren, terwijl we de deken uitschudden. Wat je dan ziet is een straal licht, met daarin allerlei kleine verlichte stofjes. Los van de instrumenten hoor je binnen het klankvenster een bepaalde sfeer, waardoor het net lijkt alsof je dwars door het klankbeeld heen kijkt. Heel bijzonder!
Het tweede dat opvalt, is de enorme timing en het enthousiasme van de set. De set swingt enorm en sommige nummers klinken veel enthousiaster dan op veel andere sets. Daarmee laat de Linn set tevens zien dat woorden als `Timing`, `Pace` en `Rythm` wel degelijk van belang zijn bij hifi. Zoals ik al een eens vaker heb aangegeven, de timing wordt in eerste instantie bepaald door de muzikant. De timing van een muzikant zorgt er juist voor of een stuk nou `grooved` of niet is. Het is heel erg `feel` georiënteerd, en verschillen van enkele milliseconden hebben al invloed, daar wij in staat zijn die te horen. Wie wel eens een bigband, of percussie groep in het echt heeft gehoord, of zoals ik er zelf middenin heeft gespeeld, weet hoe snel, dynamisch en opzwepend het klinkt als er goede muzikanten spelen.
Sommige hifi-componenten doen de timing en feel van de muzikanten tekort. Laatst nog, toen ik voor mijn werk in de studio bezig was met het uittesten van de daar gebruikte koptelefoon distributiekastjes en daarover mijn George Duke (Illusions) CD draaide, dacht ik dat er iets mis was omdat track 11 veel langzamer leek te klinken. Alles bleek toch in orde. De relatief slechte ontwerp schakeling van de koptelefoon distributiekastjes zorgt ervoor dat het nummer sloom en vertraagd klinkt. Met het bovenstaande wil ik aantonen dat elke audio component wel degelijk invloed heeft op de uiteindelijke timing van het te reproduceren muziekstuk. Hoe beter de timing, hoe meer het stuk klinkt zoals het oorspronkelijk is bedoeld.
Weer terug naar de Linn set. Deze klinkt opvallend snel en pakkend. Nummer een van de allerbeste drummer ter wereld Dave Weckl (Synergie) liet mij details horen als een heel ver weggemixte tweede slaggitaar die ik nooit eerder (ook niet op de eigen set) had gehoord. Het komt allemaal ineens heel subtiel naar voren. Wie Dave Weckl’s muziek kent, weet dat deze virtuoos allemaal extreem moeilijke en snelle ritmische dingen doet. Deze man heeft gewoon vier ledematen die totaal onafhankelijk van elkaar functioneren. Het Yamaha slagwerk met het typische Dave Weckl geluid, wordt los en dynamisch afgebeeld, waarbij de hiat partij die soms wel doorgaat tot zeer snelle 32e noten zeer goed te volgen is en gewoon opzwepend klinkt. De Katans kunnen voor zo’n kleine monitor behoorlijk druk zetten in het midlaag. Het laagspel is tevens zeer subtiel. Ik denk dat het frequentiebereik van deze monitor weergever recht is tot zo’n 55 Hz. Ook de tik van de kickdrum komt er goed uit en staat echt helemaal los in het midden. Juist door de subtiliteit is het laag onderscheidend.
De Silver interlinks voldoen voor het geld goed. Het vergelijk met de Monster Sigma en koolstofkabels leerde dat de Silver interlinks tonaal in balans zijn en geen hinderlijke dingen die er niet horen aan het geluid toevoegen. Vergeleken met de veel duurdere Monster Sigma biedt de Monster een strakker laag en een nog losser en relaxter klankbeeld. Vooral de sustains in uitstervende tonen zijn dan langer. Dit laatste was goed te horen met de blazerssectie op de debuut CD van Alain Garon.
De koolstofkabel (ik bezit de echte voorganger van de Van den Hul The First) biedt niet de prestaties van de Monster Sigma, maar gaat wel een stap verder dan de Silver in rust en stilte. Wie dus het Linn systeem aanschaft, doet er goed aan ook andere kabels uit te proberen. Bij voorkeur zeer neutrale kabels die niet als finetuner worden gebruikt.
Met betrekking tot de complete set heb ik ten slotte nog aan paar kantekeningen. Om te beginnen de displays. Enkele seconden nadat men het volume regelt op de voorversterker, of een andere track kiest op de CD speler schakelen beide displays semi uit. Dat is ok, maar ik had liever gezien dat ze helemaal uitgeschakeld werden. In plaats van helemaal uit, blijven er twee streepjes van de digits zichtbaar. Ten eerste is helemaal uit beter voor de audioschakeling omdat displays kunnen storen. Nu zal dit nihil zijn, daar Linn totaal gescheiden voedings circuits gebruikt voor digitaal en analoog. De tweede reden, ik ben een luisteraar die regelmatig graag in het donker luistert. Elk lichtje leidt dan af.
Is dit dan de perfecte set? Perfectie bestaat niet, maar de Linn set zorgt voor een bepaalde verslaving, omdat elke CD die ik al heel goed ken zo ontzettend ritmisch en open klinkt. Ook komen er details naar voren die ik nooit eerder heb gehoord. Als je zo intens geniet van een set, dan vind ik het bijna jammer dat ik toch heel kritisch moet kijken naar eventuele minpuntjes. Dit wordt echter als recensent van me verlangt en ik heb ze ook gevonden. Het feit dat ik ernaar moest zoeken geeft al aan dat deze set geen uit het oog springende fouten maakt.
