Sinds het merk Thorens in 2018 onder de bezielende leiding van industrie-veteraan Gunter Kürten weer in Duitse handen kwam zijn er allerlei interessante nieuwe spelers onder die oude en eerbiedwaardige naam op de markt gekomen. Aan de bovenkant van het nieuwe assortiment zit de TD 124 DD, een gemoderniseerd (direct drive) eerbetoon aan de iconische TD 124 uit 1957, en daaronder vind je de TD 1600 en TD1601, die als Kürten's hommage aan de TD160 gelden. Het prijsgat tussen de TD1600 en de instapserie van het merk was echter aanzienlijk. Met de TD 1500 (volgens de insiders de nieuwe TD 150) die zich prijstechnisch een aardig eind onder de TD 1600/1601 bevindt, wordt dat verschil een stuk kleiner. Of de prestaties er ook minder door zullen zijn moest zorgvuldig worden uitgezocht…
Thorens TD 150 versus TD 1500
De Thorens TD 1500 is, dat zie je inderdaad meteen, qua uiterlijk sterk geïnspireerd op de TD150. De TD 150 was de eerste subchassis-platenspeler van Thorens, die van 1965 tot 1972 in twee versies werd geproduceerd. Er zijn er in totaal honderdduizenden van over de toonbank gegaan. De historische oorsprong van het subchassis-ontwerp is door een gebrek aan documentatie een beetje onduidelijk. De Linn LP12 Sondek wordt vaak genoemd, maar die is juist geïnspireerd op de TD 150 en dus jonger.
De TD 1500 en de tegelijk geïntroduceerde TD 403
De TD 150 was volgens de geschiedkundige consensus gebaseerd op een ontwerp van Edgar Villchur en Mitch Cotter van het Amerikaanse merk Acoustic Research, die in 1961 de AR-XA op de markt brachten. Die speler was de eerste platenspeler met een geveerd subchassis. Ook de RD11 van Ariston staat in het rijtje van modellen waar de TD 150 op zou zijn gebaseerd, maar dat was in werkelijkheid andersom.
De TD 150 was een zeer compacte speler met voor die tijd zeer goede specificaties (onder meer een ongelooflijk lage rumble) en een erg goede geluidskwaliteit. Oorspronkelijk zat er de wat hoekige TP 13 arm op, die bij de TD 150MK2 werd vervangen door de wat sierlijker ogende TP13a, die zijn fraaiere uiterlijk dankte aan het opvallende kogelvormige contragewicht. De arm is het eerste grote verschil tussen de TD 150 en de nieuwe TD 1500. Het loopwerk en het chassis van de TD 1500 zijn inderdaad een modernere versie van het oorspronkelijke ontwerp uit 1965, maar de nieuwe TP 150 arm op de TD 1500 is niet afgeleid van de TP 13a op de TD 150MK2 maar van de moderne TP 124 op de TD 124 DD.
Thorens TD 1500: Techniek
Waarin de TD 1500 ook verschilt van zijn historische evenknie is de armkabel. Bij de TD 150 zat die vast aan de arm, bij de TD 1500 zitten er chassisdelen achterop de console. En niet alleen RCA bussen, er is ook - en dat is in deze prijsklasse echt bijzonder - een gebalanceerde uitgang voorhanden. Voor MM elementen zijn gebalanceerde uitgangen niet van belang, de speler is echter af fabriek uitgerust met een Ortofon 2M Bronze MM element, waarover straks meer. Wil je echter een MC element in de TP150 arm monteren en heeft je phonotrap een gebalanceerde ingang, dan biedt de gebalanceerde uitgang van de TD 1500 een betere signaal/ruis verhouding, iets dat bij het zeer kleine signaal dat zo’n element afgeeft beslist een voordeel is.
Thorens levert overigens geen kabel, dus je zult zelf voor een geschikt exemplaar moeten zorgen. In combinatie met het ingebouwde element adviseer ik een kabel met een zo laag mogelijke capaciteit en een vaste aarde-draad. Het aardpunt zit tussen de XLR uitgangen in, op een verdiept gemonteerd plaatje. Voor mensen met dikke vingers kan dat een beetje lastig zijn wanneer de audiokabels al zijn aangesloten, dus is het een goed idee om eerst de aardedraad aan te sluiten. De TD 1500 ontvangt zijn voeding uit een degelijke muurtrafo van 12 Volt. Mogelijk is er nog een kleine verbetering mogelijk met een gestabiliseerde voeding, maar dat heb ik niet onderzocht omdat ik de speler ‘plug en play’ wilde beluisteren en beoordelen.
De bovenplaat van de speler is de eenvoud zelve. Linksvoor zit een voor Thorens karakteristieke flipschakelaar zoals je die vanaf het midden van de jaren ’80 op de klassieke modellen zag. De originele TD 150 had echter een draaiknop, die ik ook hier liever had gezien, maar de flipschakelaar is van een afstandje wel veel duidelijker ‘af te lezen’. Het subchassis wordt tijdens transport tegen het chassis aangeklemd met behulp van drie schroeven die je vóór de montage van het plateau moet verwijderen. Via openingen in het plateau en de bovenplaat kun je de ‘bounce’ van het subchassis instellen, wat soepel en zeer trefzeker gaat. Bij de TD 150 moest je daarvoor de bodemplaat verwijderen, dus dit is een hele verbetering.
Voor het verstellen van de kegelveren heb je een inbussleutel van 2,5 millimeter nodig, die jammer genoeg ontbreekt in de accessoiredoos. Wellicht omdat Thorens deze instelling al (verrassend nauwkeurig) voor je doet in de fabriek. Maar als je een andere mat wil gebruiken of een aandrukgewicht, dan moet je met de inbussleutel aan de slag. Het hoogglans zwart gelakte armboard is hoe dan ook vrij snel en perfect uit te lijnen met de bovenplaat en de rand van de console, en kan dan de benodigde verticale beweging maken die laagfrequente resonanties van buiten elimineert. Eenmaal goed ingesteld kun je met je vuist echt flink naast de speler op de ondergrond slaan, dat is niet terug te horen of te zien in de beweging van de woofers. Hulde daarvoor!
Ook de motor zit – net als bij de TD 150 – onder het plateau. Dat plateau is niet meer van ZAMAC gemaakt, een legering van zink, aluminium, magnesium en koper, maar van 100% perfect gebalanceerd aluminium. In tegenstelling tot vroeger is het plateau uit één stuk gemaakt en valt klemvast over de spindel-as van het gesloten middenlager. Onder het plateau zit een concentrische ring waar de aandrijfriem omheen draait. Deze riem leg je, door een opening in het plateau, van bovenaf over de pulley van de linksboven gepositioneerde DC-motor. Thorens levert ook hier geen 'officieel' hulpstuk voor mee. Omdat ik de snaar liever niet met mijn handen aanraak nam ik mijn toevlucht tot een cocktailprikker en het metalen staafje dat dient om de VTA te verstellen, wat uitstekend werkte. Dit lichtere plateau wordt door een geavanceerde elektronische toerental-regeling zéér nauwkeurig op 33,34 toeren (meting met RPM app) gehouden, wat een afwijking is van minder dan 0,03 procent. Wederom hulde!
Thorens TP 150 arm
De TP 150 arm is een ‘static balance’ type, wat wil zeggen dat je de naalddruk instelt met behulp van de zwaartekracht. Met het gemonteerde element dien je het los meegeleverde contragewicht zo te monteren dat de naalddruk om en nabije de voorgeschreven 1,5 gram uitkomt, een digitale naalddrukmeter is daarbij een behulpzaam instrument. Wanneer je echter een Ortofon SPU element of een andere zwaargewicht wil monteren, dan kun je een extra meegeleverde verzwarings-ring achterop het contragewicht schroeven.
De antiskating stel je in door een in de armrust gemonteerd metalen gewichtje te verschuiven dat om een nylon draad is gemonteerd. Een gewichtsindex op de armrust geeft een goede indicatie, maar experimenteer er gerust mee. Het aloude credo naalddruk=dwarsdruk geldt namelijk vaker níét dan wél. Ook de azimut (de draaiing om de lengte van de armbuis) is indien nodig aan te passen, evenals de VTA (verticale aftasthoek). Bij het gemonteerde element heeft Thorens de VTA en azimut al voor je ingesteld. Met mijn Feickert mkII Protractor kon ik slechts tot grote tevredenheid vaststellen dat Thorens dit voorbeeldig heeft gedaan, dus driewerf hulde!
Luisteren naar de Thorens TD 1500
De Thorens TD 1500 mocht de plaats innemen van mijn 'vintage' Thorens TD 125mk1 met Jelco arm en Holistic Audio HA SE element, en werd met een door Klotz gemaakte Rega Couple interconnect met lage capaciteit aangesloten op de phono-module van mijn PrimaLuna EVO400i versterker. Met een losse phonotrap zijn misschien nog betere resultaten te bereiken, maar de PrimaLuna phonomodule is een uitstekende match voor dit element. Een dun draadje type ‘fietslampsnoer’ diende als aarding. Een eclectische mix van oude en nieuwe albums passeerde de revue, waarvan in deze review slechts een klein deel aan bod zal komen.
Het ingebouwde Ortofon 2M Bronze element heeft een Fine Line naaldprofiel dat populair is onder analoog geïnteresseerde audiofielen omdat het een perfecte mix vormt tussen detaillering en slijtvastheid. Daarbij moet wel worden opgemerkt dat dit soort verfijndere naaldvormen ook een aanzienlijk nauwkeurigere instelling vereisen. Hoe smaller en dieper het groefcontact hoe meer detaillering er uit een plaat te krijgen is, maar hoe sneller ook ongewenste artefacten optreden als scherpte, kanaalongelijkheid en IGD (Inner Groove Distortion). Hier bewees de praktijk onomstotelijk wat de Feickert mkII Protractor al had getoond: aan de fabrieksinstelling door Thorens had ik niets kunnen verbeteren.
Het eerste album dat ik graag noem is Knot van de Amsterdamse band Nits. Hun liefdevol gespeelde muzikale miniatuurtjes zijn altijd zeer fraai opgenomen en de persing is ook van zeer hoge kwaliteit. De klank die de Thorens aan dit album gaf was warm maar open en gedetailleerd, met een prachtig zicht op de plaats die de muzikanten in het geluidsbeeld innemen. Met name de vele percussieve geluidjes van meesterdrummer Rob Kloet zijn een lust voor het oor. De muziek omarmde me, ik waande me in de – inmiddels helaas door brand verwoeste – oude gymzaal in Amsterdam-West die de Nits al decennialang als studio gebruikten. Het klankmatige en muzikale hoogtepunt van het album is wat mij betreft het melancholieke The Concrete House, waar werkelijk putdiepe maar zacht gespeelde dreunen op een reusachtige trommel te horen zijn.
Op fors volume liet de weergave de glazen in mijn vitrinekast rinkelen, terwijl de opnameruimte bijna in zijn werkelijke afmeting in en om mijn huiskamer werd geprojecteerd. Zéér fraai! De lang uitklinkende tonen lieten bovendien geen spoortje van zweving horen, wat het gevoel van realisme tot bijna onwerkelijke proporties opvoerde.
Een ander stukje Hollands Glorie (toeval, ik zweer het) is het album The Stream van Opera Alaska, een duo dat bestaat uit jazzgitarist Marzio Scholten en Moss-voorman Marien Dorleijn. Hun flink met poppy 80’s synthwave gelardeerde muziek is grotendeels in één take opgenomen en klinkt daarom heerlijk spontaan en coherent. De TD 1500 liet de bewust wat claustrofobische (maar daardoor ook intieme) mix mooi tot zijn recht komen met heldere klankkleuren en een mooie doorzichtigheid van het toch vrij volle geluidsbeeld. De aanstekelijke ritmes bleven prettig overtuigend aan me trekken en dwongen me tot lichamelijk meebewegen en goedkeurend hoofdknikken. Als je tijdens het beoordelen van een platenspeler bij jezelf denkt: “Wat een te gekke plaat is dit toch!” dan weet je dat het wel snor zit met de weergave.
En nu we het toch over snorren hebben; de standaard met een driedagenschaduw bemoste bovenlip van de boomlange bassist Pino Palladino is niet bepaald een volwaardig exemplaar te noemen. Wat echter wél enorm deugt is het eerste album dan hij (eindelijk na al die jaren dienstbaarheid) onder zijn eigen naam heeft uitgebracht, samen met gitarist Blake Mills. Palladino is al sinds de jaren ’80 van de vorige eeuw geen onbekende met zijn karakteristieke fretloze basgeluid. Hij speelde onder andere in de band van Paul Young en hij is tegenwoordig de vaste bassist van het gezelschap rond muzikaal genie D’Angelo.
Op Notes With Attachments maakt hij samen met Mills een avontuurlijk soort moddervette funky jazz. Ook dit album is vrij droog opgenomen, wat de ‘erbij zijn’ ervaring groot maakt.
De weergave met de Thorens TD 1500 gaf een zeer plezierige hernieuwde kennismaking met dit unieke instrumentale album waarop alle muzikanten excelleren. Ook hierbij had ik zeer sterk het gevoel dat ik naar muziek luisterde in plaats van naar een platenspeler. Een groter compliment is bijna niet te geven denk ik.
Een klein puntje van aandacht
In het dagelijks gebruik ontdekte ik één klein aandachtspuntje aan dat vooral te maken heeft met de manier waarop ik platen draai. Ik zet namelijk altijd als eerste het plateau aan en laat dat gedurende de hele luistersessie draaien. De klemkracht van de armrust op de TD 1500 is echter behoorlijk groot. Zo groot dat ik bij het eruit trekken van de arm het geveerd opgehangen subchassis in zijn geheel een klein stukje optilde. Daarbij gebeurde het me een paar keer dat het armboard heel licht tegen de onderkant van het draaiende plateau aan schuurde, dat ongeveer een halve centimeter over de rand van het armboard hangt.
De oplossing was simpel genoeg: de arm met beleid uit de klem trekken vóór het plateau wordt gestart en hem daarna tussendoor steeds losjes op de armrust leggen. Thorens is hier inmiddels van op de hoogte en mij is verzekerd dat er over een oplossing wordt nagedacht.
Conclusie
De Thorens TD 1500 vult op soevereine wijze het prijsgat tussen de TD 403 DD uit de 'instapserie' en de al langer verkrijgbare TD 1600. Het is een geslaagd eerbetoon aan de terecht legendarische TD 150, maar ook zonder die referentie is het een voortreffelijke platenspeler.
Een aantal slimme innovaties maakt de setup eenvoudiger – hoewel je dat natuurlijk ook kunt overlaten aan de vakspecialist waar je hem koopt. Op een klein en niet voor iedereen belangrijk aandachtspuntje na is de bediening volledig intuïtief. De geluidskwaliteit is bovendien van hoog niveau. Niet in de laatste plaats dankzij het fraaie Ortofon 2M Bronze element en de wat mij betreft perfect uitgevoerde fabrieksinstellingen.
Thorens TD 1500
1999 euro incl. Ortofon 2M Bronze element
www.lookenlisten.nl
Beoordeling 4.5 / 5 (hoewel ik eigenlijk ****3/4 oftewel 4,75 uit 5 zou willen geven)
