Het Amerikaanse Rogue Audio bestaat sinds 1994 en heeft zich geconcentreerd op de bouw van versterkers. Het bedrijf bouwt buizenversterkers en modellen waarin buizen worden gecombineerd met een klasse D eindtrap. Het bedrijf spreekt zelf over betaalbare intelligente verwennerij. In onze testruimte staat de Sphinx Integrated Amplifier 3, een geïntegreerde stereoversterker met buizen in de voortrappen en klasse D eindtrappen die 100 Watt per kanaal kunnen leveren. Is de Sphinx 3 betaalbare intelligente verwennerij? Dat gaan we onderzoeken.
Rogue Audio: Amerikaanse audiofabrikant
Rogue Audio is een in de Amerikaanse plaats Brodheadsville in de staat Pennsylvania gevestigde audiofabrikant die zich heeft toegelegd op de bouw van versterkers. De drijvende kracht achter Rogue Audio is Mark O’Brien. Alle versterkers van Rogue Audio hebben buizen aan boord, in elk geval in de voortrappen. De eindtrappen zijn veelal ook voorzien van buizen, maar Rogue Audio bouwt ook modellen met klasse D eindtrappen.
“Bij Rogue Audio ontwerpen en produceren we vacuümbuizenversterkers. Er is felle concurrentie op deze markt en we zullen alleen overleven door een superieur product en superieure service te leveren. We hebben het technische en managementtalent om dat te doen. Onze kerncompetenties zijn elektrische, mechanische en productietechniek, samen met een overkoepelende passie voor uitmuntendheid. Onze filosofie is simpel: we zullen nooit een versterker ontwerpen die we niet voor onszelf zouden kopen,” zo lezen we op de website van Rogue Audio.
Hoogwaardige versterkers kunnen een hoogwaardig prijskaartje hebben, maar Rogue Audio is naar eigen zeggen opgericht vanuit de overtuiging dat geweldige versterkers kunnen worden ontworpen en gebouwd voor betaalbare prijzen. Componenten die zijn geselecteerd vanwege hun hoge kwaliteit en levensduur worden met de hand geassembleerd. De gefreesde aluminium frontplaten zijn geanodiseerd. Assemblage door goedkope arbeidskrachten in het Verre Oosten? Nee, alle producten worden in de fabriek in Brodheadsville gebouwd. Door alles in eigen huis en op één locatie te doen – ontwerp, assemblage, testen, eindcontrole, programmeren van besturingschips, etc. – is de kwaliteit gemakkelijker te bewaken, aldus Rogue Audio.
Versterkers van Rogue Audio zijn een “intelligente verwennerij”. Dat klinkt veelbelovend. En deze uitspraak vraagt erom om getoetst te worden. We bekijken even in vogelvlucht het portfolio van Rogue Audio. Wat kan deze Amerikaanse fabrikant allemaal bieden?
Rogue Audio portfolio: alleen versterkers
Zoals reeds opgemerkt, bouwt Rogue Audio uitsluitend versterkers. Een koper kan kiezen uit een viertal voorversterkers. De RP-1, RP-5, RP-7 en RP-9 zijn allemaal voorzien van buizen. Ook de drie phono-versterkers genaamd Ares, Ares Magnum en Triton II hebben buizen aan boord. De RH-5 Headphone Amp is, zoals de naam al verraadt, een hoofdtelefoonversterker, de enige in het portfolio.
Als het gaat om stereo eindversterkers kan Rogue Audio vier producten bieden. De Atlas Magnum III en de Stereo 100 hebben buizen van het type KT120 in de eindtrappen, twee per kanaal. De Dragon en de Hydra hebben NCore Hypex klasse D eindtrappen die worden aangedreven door stuurbuisjes in de voortrap. Wie een grote luisterruimte heeft en/of ongevoelige luidsprekers, wil misschien liever een tweetal mono eindversterkers hebben. De M-180 heeft vier stuks KT120 aan boord. Vlaggenschip Apollo heeft er zes en dat is dus zes stuks KT120 per kanaal.
We naderen het voorwerp van deze test en dat is een geïntegreerde versterker. Rogue Audio heeft drie modellen. De Cronus Magnum III is een full-tube ontwerp. The Pharaoh is een hybride ontwerp met Hypex klasse D eindtrappen die worden aangestuurd door stuurbuizen van het type 12AU7.
Rogue Audio Sphinx Integrated Amplifier 3: hybride geïntegreerde versterker
Het derde model is de Sphinx Integrated Amplifier 3, of kortweg Sphinx 3, het voorwerp van onderzoek in deze test. De Sphinx 3 heeft stuurbuizen in de voortrappen van het type 12AU7 en Hypex klasse D eindtrappen die 100 Watt per kanaal aan acht Ohm kunnen leveren. Dit vermogen zal voor de meeste luisterruimtes ruim voldoende zijn. De Sphinx 3 heeft de vorm en afmetingen vergelijkbaar met concurrerende modellen die ongeveer hetzelfde vermogen leveren. Echter de keuze voor buizen in de voortrap in combinatie met een klasse D eindtrap is weliswaar niet uniek, maar de Sphinx Integrated Amplifier 3 onderscheidt zich hiermee van het overgrote deel van andere versterkers.
We zijn heel nieuwsgierig of de afwijkende technische keuzes van Rogue Audio ook leiden tot een afwijkend goed geluid. Of anders gezegd, techniek is leuk maar techniek moet in dienst staan van een goede muziekweergave. We gaan de Sphinx Integrated Amplifier 3 van dichtbij bekijken en daarna gaan we muziek luisteren.
Rogue Audio Sphinx Integrated Amplfier 3: technische eigenschappen
De Sphinx 3 meet 38,75 x 42,5 x 12,5 centimeter en weegt 11,3 kilogram. De basis van de lineaire voeding is een forse ringkerntransformator. De Sphinx 3 heeft dus een “traditionele” lineaire voeding, geen schakelende voeding. Als het apparaat wordt ingeschakeld, wordt een opstartprocedure afgewerkt die pakweg 15 seconden in beslag neemt. Het rustig opstarten van de circuits en dan met name de buizen kan immers de levensduur van componenten aanzienlijk verlengen.
Het maximale vermogen bij een luidsprekerimpedantie van acht Ohm hadden we al genoemd: 100 Watt per kanaal. Bij een impedantie van vier Ohm verdubbelt het vermogen. Dit een indicatie dat de voeding en overige circuits ruim gedimensioneerd zijn. Het door Rogue Audio opgegeven frequentiebereik loopt van 5 Hz tot 20 kHz (± 1 dB). De ingangsgevoeligheid is 1,0 Volt.
De gebruiker heeft de beschikking over een viertal cinch-ingangen. Daarvan zijn er drie op lijnniveau en de vierde is ter aansluiting van een draaitafel. De draaitafelingang is instelbaar met knopjes die zich onder de kap bevinden. De handleiding geeft een duidelijke beschrijving voor wie instellingen zou willen wijzigen. De Sphinx 3 is geschikt voor zowel mm-elementen als mc-elementen. We hebben de draaitafelingang niet onderzocht.
De Sphinx 3 heeft een tweetal cinch-uitgangen. De ene heeft geen volumeregeling en kan dus alleen gebruikt worden om aan te sluiten op een apparaat dat is voorzien van volumeregeling, zoals een bijvoorbeeld een opnameapparaat of een hoofdtelefoonversterker. De andere cinch-uitgang heeft wel volumeregeling en kan gebruikt worden om een andere eindversterker of een subwoofer op aan te sluiten (of twee subwoofers).
De gebruiker heeft de beschikking over een balansregeling en een motorgestuurde op afstand bedienbare Alps volumeregeling. Een doorzichtige IR-afstandbediening wordt meegeleverd waarmee het volume geregeld of de weergave door de aangesloten luidsprekers gedempt kan worden. Voor een meerprijs kan een metalen afstandbediening worden geleverd. Toonregeling? Nee, niet aanwezig.
Ten slotte is de Sphinx 3 voorzien van een hoofdtelefoonuitgang die wordt gevoed door een aparte hoofdtelefoonversterker die is opgebouwd uit discrete MOSFET schakelingen. De hoofdtelefoonversterker staat volledig los van de andere versterkingscircuits. Als de Sphinx 3 standby staat, krijgen de luidsprekers geen muzieksignaal, maar de hoofdtelefoonuitgang krijgt dat wel.
Alles overziende is de Sphinx 3 een zeer complete geïntegreerde versterker. Het aantal ingangen is niet heel groot, maar zal voor de meeste toepassingen voldoende zijn. Met de aanwezigheid van een instelbare draaitafelingang en een aparte hoofdtelefoonversterker onderscheidt de Sphinx 3 zich van veel concurrenten. Bij een gemiddeld gebruik van drie tot vier uur per dag, hebben de buizen een verwachte levensduur van circa vijf jaar. Voor het overige heeft de Sphinx 3 geen verouderingsgevoelige functies of onderdelen aan boord.
Rogue Audio Sphinx Integrated Amplifier 3: klasse D eindtrappen
De eindtrappen van de Sphinx 3 werken in klasse D. Dit een techniek waarbij kort samengevat de halfgeleiders worden gebruikt als schakelaars en niet als lineaire versterkingsapparaten. De “D” van klasse D staat niet voor digitaal. Er is niets digitaal aan een klasse D schakeling. Hoe werkt klasse D? Kort samengevat, de halfgeleiders worden op een schakelfrequentie die ver boven het bereik van het menselijk oor ligt in/uitgeschakeld en omdat een halfgeleider die volledig aan of uit staat weinig warmte dissipeert (lees: efficiënt werkt), kan een klasse D schakeling relatief klein worden uitgevoerd. De traditionele grote koellichamen van klasse A versterkers en de wat kleinere koellichamen van klasse AB versterkers kunnen bij een klasse D ontwerp achterwege blijven. Het energieverbruik is fors lager dan van klasse A en klasse AB versterkers. Als er geen muziek speelt, wordt er ook vrijwel geen energie gebruikt.
De bouwer van een klasse D schakeling moet wel moeite doen om eventuele resten van het hoogfrequente signaal weg te houden uit de luidsprekers. Vaak is de S/R-verhouding van een klasse D eindtrap lager dan die van een klasse A of klasse AB eindtrap, maar klasse D is inmiddels een volwassen techniek geworden. De ontwerpers slagen er steeds beter in om het ruisniveau naar beneden te duwen. Platenspelers, ook de dure modellen, hebben een hoger ruisniveau dan de huidige generatie van versterkers. Ook een goede klasse D versterker heeft tegenwoordig een zodanig laag ruisniveau dat ruis niet waarneembaar is op de luisterpositie. Zo ook de Rogue Audio Sphinx 3.
Klasse D eindtrappen hebben nog een inherent technisch voordeel vergeleken met andere schakeltechnieken en dat is de hoge dempingfactor. Grofweg kan worden gesteld dat hoe hoger de dempingfactor van een eindtrap is, hoe minder gevoelig de eindtrap zal reageren op de luidspreker. Luidsprekers kunnen grillig gedrag vertonen, bijvoorbeeld een sterk wisselende impedantie die afhangt van de frequentie. In het cross-overfilter van een luidspreker en natuurlijk ook in de drivers zijn spoelen geplaatst. Spoelen kunnen met hun inductieve gedrag stroom terugleveren aan de versterker, maar een hoge dempingfactor kan dit gedrag reduceren of elimineren. De Sphinx 3 heeft een dempingfactor van 1.000 en dat is zeer hoog. Dit betekent dat de Sphinx 3 vrijwel ongevoelig zou moeten zijn voor het gedrag van de aangesloten luidspreker.
We gaan de Sphinx 3 aansluiten en muziek luisteren. Hoe klinkt een buizenvoortrap in combinatie met een klasse D eindtrap?
