De aanvraag een stel luidsprekers te recenseren van het Engelse bedrijf Falcon Acoustics heb ik met vreugde begroet. Niet alleen het type luidspreker, de Falcon LS3/5a, maar ook het verhaal erachter is fascinerend om te vertellen. Want slechts weinig luidsprekers hebben een dergelijk iconische status gekregen in de loop van vele jaren. Ga er dus vooral even voor zitten.
Falcon LS3/5a
De historie van het kleine door de BBC ontworpen schoenendoosje gaat terug tot de jaren 70, waarna het in diverse vormen verscheen. Als nepproduct gemaakt in China via Alibaba, als imitatie door onder meer het huidige Rogers, als afgeleide gemaakt door Harbeth, Spendor, Graham, Sterling en vast nog een paar anderen, in de enige oorspronkelijke versie uitgebracht door Falcon Acoustics. Jerry Bloomfield en Malcolm Jones zijn de stuwende krachten achter de reïncarnatie van wellicht de meest besproken monitor luidspreker aller tijden: de BBC LS3/5a.
“Auntie” werd de BBC in de volksmond genoemd, het grootste media bedrijf van Engeland. In de tijd dat concurrentie op mediagebied nauwelijks bestond en de staat nog bereid was veel geld te pompen in een omroep had de BBC een omvangrijk research laboratorium ter beschikking op het landgoed Kingswood Warren, gelegen aan de zuidkant van Londen. Onderzoek werd gedaan naar radio en tv, zenden en ontvangen, luisteren en opnemen. De BBC ontwikkelde vaak in eigen huis daarvoor de apparatuur om het vervolgens in licentie te laten bouwen. Het waren zeker niet de minsten werkzaam voor de BBC; grote namen op luidsprekergebied zijn onder meer Spencer Hughes (Spendor), Dudley Harwood (Harbeth) en later Peter Thomas (PMC). Maar laten we teruggaan naar de LS3/5a ontwikkeling op Kingswood Warren.
Monitor voor onderweg
De BBC had behoefte aan een monitor luidspreker die klein genoeg was om in een mobiele studio te kunnen werken. Bij voorkeur plaatsbaar op de console voor de opname technicus ten behoeve van near field monitoring. Een monitor voornamelijk toe te passen voor spraak, het maken van interviews op locatie, precies op een manier die te zien is in de Netflix serie “The Crown”. De bestaande monitoren waren daarvoor veel te groot en te onhandig gebleken. De BBC mensen zochten contact met luidsprekerfabrikant KEF, in die tijd niet alleen leverancier van kant en klare producten, tevens leverancier van losse drivers. Malcolm Jones was Chief Design Engineer bij KEF, en de BBC koos een KEF B110 woofer uit en combineerde die met een T27 tweeter.
In mijn jonge jaren heb ik meermalen beweerd dat KEF uitstekende units kon maken, maar dat de kwaliteit van de behuizingen achter bleef. Wie weet heeft de BBC dat ook zo gevonden, voor de LS3/5a ontwierp BBC een eigen kast. En een eigen filter, vele malen complexer dan de filters die KEF en consorten in die tijd gebruikten. Het resultaat was de LS3/5. LS staat uiteraard voor luidspreker, de 3 geeft aan dat hij is bedoeld voor gebruik buiten de studio, de 5 is het modelnummer. De LS3/5 was een kort leven beschoren toen de BBC hun eigen 5 inch woofer zonder succes gebruikte en de BBC zich tot KEF wendde voor de B110. Omdat productie pas in 1974 op gang kwam en KEF de B110 en T27 inmiddels had verbeterd, kwam de “a” achter de aanduiding LS3/5a.
Ontwerpen is één ding, het fabriceren werd door de BBC onder licentie uitbesteed. Fabrikanten stortten zich massaal op de inschrijving, het werden Rogers (Swisstone), Audiomaster, Spendor, Harbeth als grootste leveranciers, RAM, KEF en wat kleineren deden vaak korte tijd mee. Het fabriceren betekende kasten maken, drivers en filters monteren en demping aanbrengen. De filters maakten de meeste fabrikanten niet zelf, dat werd uitbesteed aan Falcon Acoustics, dat gek genoeg nooit de speakers mocht assembleren. Wat Falcon produceerde had te nauwe toleranties en dat konden de anderen niet waarmaken. BBC hield strikt in de hand welk hout werd gebruikt en de dikte, welke demping, het moesten de juiste KEF B110A (SP1003) en T27A (SP1032) zijn en zelfs het over het frontdoekje was geen discussie mogelijk.
Duizenden LS3/5a zijn gemaakt, voor een deel voor de BBC, voor een nog groter deel voor muziekliefhebbers die de unieke eigenschappen van de LS3/5a konden waarderen. De oorspronkelijke LS3/5a had een impedantie van 15 ohm, toen KEF rond 1987 opnieuw de B110 veranderde in B110C (SP1228) kwam de 11 ohm-versie op de markt. Het werd overigens geen LS3/5b maar bleef een a. Nog steeds is de naam LS3/5a beschermd en ontvangt de BBC een fee voor het gebruiken van de naam en de licentie.
Maar waarom is de inmiddels 50 jaar oude LS3/5a zo populair en heeft een absolute cult status gekregen in Engeland, de USA, het Verre Oosten en in mindere mate in de rest van Europa? Wat is het voor ding dat al 50 jaar ongewijzigd op de markt wordt gebracht? Geen andere luidspreker zou ik weten waarmee dat het geval is. Zelfs Klipsch past niet meer de drivers en filters toe zoals vroeger in hun hoorns.
Falcon Acoustics in beeld
Falcon Acoustics heeft een lange reputatie in de UK en daarbuiten als leverancier van filters, spoelen, condensatoren en drivers. Het bedrijf werd opgericht door Malcolm Jones na zijn vertrek bij KEF. Na het overlijden van de echtgenote van Malcolm besloot hij zich terug te trekken uit Falcon Acoustics en deed hij het bedrijf van de hand aan Jerry Bloomfield. Malcolm bleef wel aan als adviseur en techneut, Jerry nam de dagelijkse leiding over. De twee vrienden, beiden een eind in de 70, vatten het plan op om de legendarische LS3/5a weer te gaan maken. Niet als imitatie, exact zo als beschreven door de BBC met dezelfde materialen, met dezelfde drivers en filters. Alles moest en zou origineel zijn. De reden daarvoor was tweeledig: iets moois op de markt terugbrengen en elkaar ontmoeten bij de maaltijd. Het verhaal werd bevestigd door Jerry, dat halverwege de woonplaats van Malcolm en die van Jerry een uitstekend restaurant zit, waar de heren keer op keer onder het genot van eten en drinken de plannen smeden. Malcolm als ontwerper van de KEF units mocht van dat merk de patenten overnemen van de B110 en T27 voor een 15 ohm-versie. KEF had er geen interesse meer in en had inmiddels alle tooling reeds vernietigd.
Jerry, bekend met het maken van de filters nam de taak op zich die in ere te herstellen. Stad en land werd afgezocht naar oorspronkelijke materialen als het Tygan doek met daarin katoen voor het frontje, Mylar voor de tweeter dome en Bextrene voor de woofer conus. Exact volgens de originele specificaties werd de LS3/5a opnieuw gebouwd. Dat moest ook wel, een belangrijke afzetmarkt als Japan accepteert geen afwijkingen. Zelfs de schroeven, de kleur van de nietjes, het Velcro, de demping, alles wordt gemaakt zoals in begin jaren 70. Op twee zaken na: de terminals zijn aanzienlijk beter dan in het origineel en de luchtspleet van de Falcon B110 woofer is wat langer.
De Falcon Acoustics LS3/5a is in 2016 uitgebracht, ik had de eer in 2017 een paartje aan te schaffen voor eigen gebruik. Wat niemand kon vermoeden was dat er door de BBC verschillende versies als prototype waren gemaakt. Serie nummers 001 en 002, 003 en 004, etc. Overtuigd met de modellen 001 en 002 de juiste te hebben genomen als voorbeeld was daar de veel geprezen Falcon LS3/5a Silver Badge. Tot in 2019 het paar 003 en 004 opdook, een aanzienlijk betere versie dan 001 en 002 of de latere modellen. Jerry en Malcolm hebben voorzichtig bekeken en gemeten wat er anders was. Het kastmateriaal week af, daarnaast waren de voornaamste verschillen te vinden in het filter. Een nieuwe speurtocht leverde net genoeg materiaal op om 50 paar na te bouwen. De polycarbonaat condensatoren worden al lang niet meer gemaakt en waren daarna op, het materiaal voor de kern van de transformatoren bleek een veel hogere verzadigingsgrens te bezitten dan nu gebruikelijk.
De 50 paar kregen de erenaam Falcon Acoustics LS3/5a Kingswood Warren. Ze waren binnen acht dagen uitverkocht voor het dubbele van de normale prijs. En dan? Het smaakt naar meer. Jerry en Malcolm zijn op zoek gegaan naar moderne condensatoren en modern spoelkern materiaal dat het dichtste komt bij de Kingswood Warren filters. Met die spullen en met de in de modellen 003 en 004 gebruikte lay-out van het filter werden nieuwe FL6/23 filters gemaakt. De key componenten worden samen met weerstanden met een ultra lage eigen inductie, met de hand gemonteerd op een multi-layer printplaat bij Falcon Acoustics.
Alle onderdelen komen uit de UK/EU, zo claimt Jerry Bloomfield. Vanaf productiedatum 01-01-2020 is elke Falcon Acoustics LS3/5a uitgerust met het FL6/23 filter, herkenbaar aan de Gold Badge op de achterzijde boven de terminals. Voor wie het aandurft zijn voor de oudere versies losse Gold Badge FL6/23 filters te koop. Het inbouwen is op eigen risico, voor een handig iemand gewoon te doen. Ik zou het zeker doen!
Falcon Acoustics LS3/5a Gold Badge
De LS3/5a is een gesloten systeem met de bescheiden afmetingen van 30,5 x 19 x 16,5 cm, net wat breder dan hij diep is. De kasten zijn zowel van buiten als van binnen gefineerd, altijd van binnen met hetzelfde fineer als buiten om het gebruikte berkenmultiplex niet te laten werken. Dat multiplex komt uit Scandinavië en wordt zorgvuldig geselecteerd op dichtheid, dikte en andere parameters. De kast is 12mm dik en de achterzijde is verlijmd. De versies van anderen met schroefjes in het achter paneel hebben die alleen om de kast gemakkelijk te kunnen openen, nergens anders voor. Alle houtverbindingen zijn verstek gezaagd. Demping, bestaande uit bitumen en schuim, zit in de kast verlijmd, het schuim kan dus niet gaan verzakken in de loop der jaren.
De gebruikte units zijn Falcon Acoustics B110 (SP1003) en Falcon Acoustics T27 (SP1032). De woofer zit niet op de baffle maar erachter. Essentieel voor de tweeter is het metalen gaasje dat zorgt voor dispersie van de hoge tonen. Het wisselfilter is over de tweeter heen vastgezet op de binnenzijde van de baffle. Het filter was uniek voor de 15 ohm-versie, want daarin worden auto(trans)formers gebruikt en een transformator voor de tweeter. Van de twee autoformers staat er één in de pluslijn van de basunit en de andere in de min, zodat de luidspreker de versterker op beide klemmen gelijkmatig belast. De transformator bij de tweeter was er voor rendementsaanpassing en gaf de mogelijkheid de hoge tonen weergave individueel af te stemmen. Nodig omdat in 1970 de toleranties van drivers en filtercomponenten nog wel eens te wensen overliet. Zowel de autoformers als de trafo worden met de hand gewikkeld bij het bedrijf dat in de jaren 70 ook voor Falcon werkte. Weerstanden en condensatoren worden voor elke luidspreker met de hand geselecteerd op juiste waarde. Het FL6/23 filter is verbonden met rhodium aansluitingen op de achterzijde van de behuizing.
Elk paar luidsprekers wordt gematcht op drivers, filters en fineer. Ten opzichte van de LS3/5a met de oude filters claimt Falcon Acoustics dat de FL6/23 Gold Badge filters strakker geworden zijn in de bas, het middengebied verder openen, dat de hoge tonen helderder zijn en tegelijk zachter van aard weerklinken. Ik kan niet anders dan uit eigen ervaring en A-B vergelijk het gestelde volledig onderschrijven.
Op een rijtje wat technische details:
- Systeem: 2-weg gesloten systeem
- Frequentiebereik: 70Hz - 20kHz ± 3dB
- Rendement: 83dB bij 2,83V © 1m
- Nominale impedantie: 15 ohm
- Woofer: 138mm Falcon Acoustics B110
- Tweeter: 19mm Falcon Acoustics T27
- Crossover: Falcon Acoustics FL6/23 (BBC Design) Gold Badge
- Cross-over frequentie: 3Khz
- Behuizing: 12 mm berkenmultiplex, verstevigd met beuken latten, intern gedempt
- Afwerking met fineer: kersen, walnoot, rosewood, wortelnoot, taxus
- Afmetingen: 305mm H x 190mm B x 165mm D
- Gewicht: 5,35 kg
De spullenboel
Omdat de Falcon Acoustics LS3/5a een heel lang lopende review is, is er heel wat afgepeeld met heel veel apparatuur. Streamers als Metrum Acoustics Ambre en Auralic Aries G1. Versterkers waren Quad 303, PrimaLuna ProLogue Four, Coda CSiB, Ayon Spirit V en Metrum Acoustics Forte. Luidsprekerkabels als Inakustik LS-2404 Air en Driade Flow 405. Interlinks van Inakustik NF-2404 Air tot Crystal Cable Connect Ultra, Ricable Invictus AES/EBU en Grimm TPR AES/EBU. Voor de netspanning AudioQuest Monsoon, NRG-10 en Niagara 1200. Als vaste waarden Metrum Acoustics Adagio DAC/preamp, Silent Angel Bonn N8 + Forester F1 ethernet switch, AudioQuest Vodka ethernetkabels en optioneel Townshend Maximum Supertweeters. Custom Design SQ 402 stands zijn als eerste gebruikt, recent vervangen door het open frame type van Custom Design QS 104 LS3/5.
De stands hebben steeds op IsoAcoustics Gaia III ontkoppelaars gestaan en zijn deels gevuld met Custom Design Inert Filler. Tegen resonanties en voor stabiliteit. Het gebruik van een open frame kan ik sterk aanbevelen. Een te massieve stand maakt voor mij de LS3/5a zompig in het laag vanwege het veranderen van de baffle step. De speakerwanden moeten vrij kunnen bewegen, ook de bodemplaat, dus alleen steunen op de vier hoeken. Een Tonträger stand is buitengewoon geschikt, ware het niet dat de speaker daarop erg snel gaat glijden met alle gevolgen van dien.
Fantastische resultaten zijn bereikt met de Coda en Ayon versterkers (zie de gelinkte reviews op deze site), voor eigen dagelijks gebruik is er de Metrum Forte en daar gaat de onderstaande luistersessie mee geschieden. Tweemaal 50 Watt aan 8 Ohm, daar blijft dus tweemaal 25 Watt van over aan 15 Ohm, waarvan de eerste 10 Watt in klasse A. Van de BBC is bekend dat er Quad 303 versterkers werden gebruikt, ook bij de ontwikkeling van de LS3/5a, niet zo verwonderlijk dat zelfs dat oude ding heerlijk muzikaal weet te presteren. Buizen? Geen probleem zolang er voldoende pit in zit. Liever pentode dan triode in mijn oren. De LS3/5a is in staat gebleken een geweldig stuk gereedschap te zijn om apparatuur op te beoordelen. Hij is transparant als glas, legt de kleinste verandering in de set bloot. Dat ik veelal supertweeters inzet is voor extra ruimte in het stereobeeld, voor de review zal ik ze uitzetten, kan ze wel van harte aanbevelen als u de ultieme stap wilt zetten.
Waar staan ze?
De Falcon Acoustics LS3/5a staan in een kleine kamer, 12 vierkante meter, hart op hart gemeten 2 meter uit elkaar en de luisterafstand is eveneens 2 meter. Op het hart 40cm uit de zijwand en 1 meter tot de achterwand. Ik heb ze ooit de huiskamer van 33m2 in gedragen, aangesloten op een Pass Labs X250.5, het werd geen succes. De LS3/5a is te klein voor een dergelijke ruimte en toen ik flink gas gaf begon het frontdoek te resoneren. Dat doekje kan er vanaf, maar de LS3/5a is getuned om te spelen met het Tygan doek ervoor.
In mijn opinie en met mijn volumeniveau gebruik ik de LS3/5a zoals hij is bedoeld: voor een beperkte ruimte en luisteren op korte afstand. Daarmee is de LS3/5a het ideaal voor een man cave, muziek- of studeerkamer. In China en Japan doen ze dat vaak anders in een grotere ruimte, daar zetten audiofielen per kant twee speakers op elkaar. Naar een idee van wijlen Tim de Paravincini die Falcon in Japan vertegenwoordigde. De toevoeging van een actieve subwoofer kan uiteraard ook zorgen voor wat dieper laag en vooral voor het ontlasten van de kleine B110 woofer.
Oren wijd open
Uit de 2000 beschikbare albums kies ik als eerste voor “Raconte-moi” van de Engelse zangeres Stacey Kent, een gewoon album geript van een cd, dus geen high-res, geen DSD of ander exotisch formaat, gewoon 16/44.1 FLAC. Toch geeft dit album een geweldig inzicht in de kwaliteit van de LS3/5a door zang te combineren met akoestische instrumenten in een heel goede opname. Geen loudness war nodig als de producent zijn best doet. De stem van Stacey kan nauwelijks dichter bij de waarheid komen dan met de Gold Badge versie, ik ken haar van een paar fraaie concerten en weet waar ik op moet letten. Ok, ze staat laag afgebeeld, alsof ze zit, liever zou ik dat beeld hoger tillen. De intonatie en verstaanbaarheid zijn optimaal, de klankkleur van haar stem is zuiver en warm. Losgeweekt van de weergevers is er een bas, luid genoeg om de werkelijkheid te benaderen, zonder druk en zonder ééntonigheid. Het slagwerk is zoals dat hoort bij deze muziek: ruisend, tikkend, gestreken met bushes. Piano, gitaar, de sax van haar man, het komt allemaal los in een perfectie harmonie.
Muziek om op weg te drijven en dat wil de Falcon je laten doen. De werkelijkheid trachten te benaderen, eerlijk zijn, niet kleuren, niets weglaten en weinig toevoegen. Wie zich verbaast over het perfecte Frans van deze Engelse, ze is zelfs onderscheiden in Frankrijk voor haar ambassadeurschap van de Franse taal.
Wel een echte Française is Angelina Whismes die een track zingt van haar voorbeeld Barbara. “Nantes” is eenvoudig en Frans, piano, accordeon, stem, dat is genoeg om je van je stoel te blazen van emotie. Het is weer de stem die het meeste binnenkomt. Angelina weet een verhaal te vertellen over een nacht doorgebracht in Nantes, de nacht dat Barbara daar verbleef terwijl de vader van Barbara elders kwam te overlijden. Het verdriet, het verlies, het druipt uit de LS3/5a zoals de regen die bewuste nacht neerviel in de Franse havenplaats. Angelina kan bovendien erg goed zingen en wederom was de cd gewoonweg fraai opgenomen. Niet met de vaak hijgerige Franse stemmetjes, maar helder, vol gevoel, zonder overdrijving. De piano is zeldzaam mooi, vooral aan het einde van de track als slechts kippenvel overblijft terwijl ik dit nummer als zo vaak heb gespeeld op zoveel systemen. Ook de openingstrack “Mon enface” laat niets te wensen over, het is bijna een vertelling waaraan instrumenten zijn toegevoegd. Strijkers, een bas, ik kan er weinig op aanmerken.
Wat wel het geval is, sinds de Gold Badge filters is het laag in kracht en diepte toegenomen en dat maakt de plaatsing van de Falcon iets lastiger. Was het eerder neerzetten en gaan, nu vraagt de LS3/5a aandacht voor het beste resultaat. Daarmee is het niet zo dat het laag in kwaliteit achteruit is gegaan, in tegendeel, de kwantiteit en diepte is toegenomen en daarmee wordt de akoestiek van de ruimte sneller aangesproken.
Op weg naar Bach
Piano beschouw ik als één van de lastigste instrumenten om weer te geven. Het bereik in octaven is groot, je wilt alles horen van de romp tot de snaren, de dynamiek is groot, tonen mogen heel lang uitsterven zonder afgekapt te worden door elektronica of weergever. Het kan donderen, het kan subtiel zijn. Pianiste Marietta Petkova heeft op de dubbel-cd “Feux d’artifice” dat alles samengebracht in 24 preludes gecomponeerd door Debussy. Opgenomen onder de bezielende leiding van wijlen haar echtgenoot Leo de Klerk, een meester als het gaat om het vastleggen van een performance. De Falcon LS3/5a weet de vleugel realistisch te plaatsen in de ruimte.
Op afstand in de diepte neergezet alsof je een recital bij mag wonen. Microfoons niet te dichtbij, de akoestiek van de ruimte blijft vanuit de weergevers goed waar te nemen. Van zachte aanslagen tot het vuur dat Petkova in het spel kan leggen blijft de vleugel een realistisch instrument. Niet alleen in de lage tonen belangrijk, ook als de hoogste snaren aangeslagen worden. Weer een opname waar je stil van kunt worden en die je niet alleen beluistert via deze schoenendozen maar beleeft met je hele wezen. Er is met goed fatsoen geen afscheid van te nemen zonder tenminste één van de twee cd’s in zijn geheel af te spelen.
Lange tijd niet gespeeld zijn de “Brandenburg Concertos 1-6” van de hand van Bach. Gespeeld door Camarata of the 18th Century onder leiding van Konrad Hünteler. Het is een privé feestje waarbij ik met de armen zwaaiend optreed als dirigent. De speelsheid straalt van de weergevers af, in een detailrijk geheel voor mij neergezet. Netjes op enige afstand, dichtbij genoeg om het concert volledig te beleven. Of het nu de strijkers zijn of de blazers, niets en niemand laat de Falcon LS3/5a Gold Badge in de kou staan, iedereen mag de aandacht vragen en krijgt die ook. Het volgen van individuele instrumenten is geen enkel probleem, net zo min als het via de oren opzuigen van het totaal. Er is snelheid, speelsheid, serieuze delen, eenheid en een zo vlak verlopend frequentiebereik dat er geen pieken of dalen waar te nemen zijn.
De overgang van tweeter naar de woofer is naadloos en onhoorbaar. Met dank uiteraard aan de kleine woofer die door kan lopen tot de 3.000 Hertz. Het aanwijzen van de spelers in het orkest gaat moeiteloos. Niet voor niets is dit een favoriete cd, de muziek maakt mij blij, ontwikkelt serotonine en dopamine, neemt mij mee op een muziekreis. Hoeveel meer kun je verwachten van een luidspreker ontwikkeld in de jaren 70 van de vorige eeuw. Wat een kennis en oren hadden de knarren bij de BBC.
Over een andere boeg
Nu krijgt u misschien de indruk dat een LS3/5a alleen maar bestemd is voor Franse zang en klassiek. Niets is minder waar, als de opname goed is wordt ieder beloond. Het kranigste voorbeeld is wellicht “Avratz” van het Israëlische duo Infected Mushroom. Er komt geen echt instrument aan te pas binnen de elektronische composities. Let bij het intro eens op het heel langdurig uitsterven van de tonen, hoe ver percussie naar rechts staat, en hoe beheerst en vol de bas is. Als er steeds meer geluiden bijkomen wordt het stereobeeld alsmaar groter, hoger, breder en dieper. De dreunen in de bassen zullen nooit die worden van een actieve subwoofer met een 15” driver, ze zijn er wel en worden beheerst de ruimte in geslingerd.
Het laagste laag ontbreekt uiteraard, maar het missen? Dat is een ander verhaal in een beperkte ruimte op een korte luisterafstand. Ik zwaai weliswaar niet met de armen, mijn lichaam en hoofd gaan mee op het ritme van de muziek. Met zit soort speakers ontdek je eigenlijk pas hoeveel werk in de compositie is gestoken, het zijn in dat opzicht echte monitoren waardig voor een (mobiele) studio. Ik kan het bovendien afspelen op een volume niveau waar de buren niet blij van worden. Ondanks het lage rendement van de weergever en het feit dat er slechts 2 x 25 Watt versterker output overblijven aan de 15 Ohm Falcon.
Het valt onderhand in de categorie “oude l*ll*n muziek”, Dire Straits blijft lekker om te draaien, vaak vanwege de opname waar men in het begin van het cd-tijdperk echt zijn best op deed. Bovendien is het spel van Knopfler en consorten minstens als leuk vermaak te benoemen. Uitgebracht op alle formaten die te bedenken zijn, van cassette tot DSD 64 waar ik nu naar luister. Althans, dat is de bron, mijn Auralic en Roon combinatie zet het om tot 176.4/24 FLAC voordat de stream de DAC in gaat. Weet u wat ik zo leuk vind, dat oorspronkelijke cd, geript en upsampled eigenlijk beter klinkt. Puntiger, sneller, wat kaler waardoor ieder lid van de band meer eigen ruimte krijgt. Dus uiteindelijk draai ik die versie van “Brothers in arms” vandaag. De Falcon legt de verschillen onder een loep. Met Dire Straits heeft een LS3/5a evenmin een probleem, niet op een Coda versterker, niet op een Ayon met buizen, niet op een EL34 PrimaLuna, niet op een Quad 303 en niet op mijn Metrum Acoustics Forte. Want wat je ook knoopt aan de Falcon, hij groeit met je mee naar een steeds hoger weergave niveau.
Zelden of nooit is de luidspreker de beperkende factor. Ja, met rammende rock muziek, met knalharde techno, bij gebruik op een feestje waar ze opgeblazen eindigen. Daar zijn ze niet voor. Het is een weergever om van te genieten, urenlang, zonder onderbreking anders dan voor een nieuw glas wijn of ander vloeibaar genotsmiddel. Luister naar de impact van de drums, de jankende gitaar en je beseft dat het uitgeven van geld aan de Falcon LS3/5a Gold Badge beslist geen “Money for nothing” was. Voor mijn toepassing, mijn muziek, in mijn ruimte, heb ik nog niets beters kunnen vinden dan deze dwerg.
Supertweeter
Ten slotte wil ik nog een lans breken voor kopers die nog een potje hebben dat aangebroken kan worden. Zelf speel ik sinds jaar en dag als extra op de LS3/5a met Townshend Maximum Supertweeters, ingezet op de laagste stand en geplaatst bovenop de luidsprekers. Wat er dan gebeurt is nauwelijks voor te stellen met “Money for nothing”. Niets is veranderd, volume staat gelijk, bron is gelijk, alleen de supertweeter is toegevoegd op een niveau dat met fluisteren ver wordt overstemd. Toch is het stereobeeld ineens een heel stuk groter, dieper, breder en hoger. Zijn klappen op drums intenser en sneller, wordt zelfs het laag strakker getrokken. Inderdaad doe ik afbreuk aan het concept LS3/5a, maar man wat een extra dimensies krijg ik erbij. Detaillering krijgt een boost bij klassiek, Infected Mushroom, zang en elke andere soort muziek.
Tel uw zegeningen
Weet u, na bijna een jaar spelen met een luidspreker in diverse opstellingen wordt kwaliteit gewoon onderdeel van het dagelijkse draaien. Komt dan het verzoek om toch eens een review te schrijven dan ga je nadenken, anders luisteren, je concentreren op wat goed gaat en wat fout. Zo ben ik de afgelopen dagen met de neus op de feiten gedrukt wat een geweldige luidspreker de Falcon Acoustics LS3/5a Gold Badge eigenlijk is. Wat een muziekplezier deze monitor weet te brengen. In mijn beperkte ruimte, op een luisterafstand van twee meter, zoals luisteren naar een LS3/5a oorspronkelijk was bedoeld.
Eenmaal goed opgesteld op een degelijke open frame stand, met een geschikte kabel gekoppeld aan fijne elektronica speelt de luidspreker de sterren van de hemel. Dat is niet alleen mijn ervaring, ook die van bezoekers welke slechts met moeite de kamer uit te krijgen waren en soms net als ik verzuchtten: “Wat is dit mooi”. Bezoekers met zeker niet de minste systemen thuis, zaten met open mond te luisteren. Waaronder musici.
Niets is echter volmaakt en ook aan de Falcon kleven bezwaren als gebrek aan lage tonen door het afvallen onder de 70 Hz, de belastbaarheid, het lage rendement, de korte luisterafstand, het onvermogen een grote ruimte te vullen en de prijs in relatie tot het fysieke formaat met de twee drivers. Kunt u met al die bezwaren leven dan bereikt u mijn nirwana en blijft de Falcon LS3/5a Gold Badge langer onderdeel van uw muzieksysteem dan u zich ooit kunt voorstellen.
Falcon Acoustics LS3/5a Gold Badge
Vanaf € 2.780,- tot € 2.990,- per paar
X-Fi High-End Audio Import | www.x-fi.nl
