Vraag ervaren muziekliefhebbers wat in hun ogen de meest succesvolle luidsprekerfabrikanten van dit moment zijn en er zal al snel een select groepje topmerken van Amerikaanse, Japanse en Europese origine ter tafel komen. De naam ELAC werd daar ondanks een indrukwekkende rij innovaties tot vijf jaar geleden maar zelden bij genoemd. Die doorbraak kwam met het aantrekken van luidsprekerlegende Andrew Jones. Een visionair die ook bij grote namen als KEF, Infinity, TAD en Pioneer, de mooiste creaties en vooral het gevraagde succes wist te realiseren. Door zijn visie en inbreng is het al sinds 1926 technologisch zeer sterke Duitse merk opnieuw op de kaart gezet, waarna het heilige vuur ook op het bijzonder ervaren eigen ontwerpteam is overgeslagen. Het meest actuele resultaat is misschien wel de meest sexy Duitse luidspreker ooit gemaakt, ‘luisterend’ naar de zwoele bijna mediterrane naam Concentro S 507.

Met alle respect voor onze nijvere oosterburen, maar sexy en zwoel zijn nu niet bepaald termen die als eerste in ons opkomen wanneer we denken aan producten van deze nuchtere perfectionisten. Toch is het voor wie het ELAC van de laatste jaren kent ook weer niet zo heel vreemd. Want sinds het negentigjarige jubileum in 2016 zijn er veel wijzigingen bij dit in Kiel gevestigde bedrijf doorgevoerd. Daarom is het goed en belangrijk om te weten waar deze onderneming eigenlijk vandaan komt en vooral waar het vandaag de dag voor staat.

Das Leben des Klangs

In een wereld van steeds veranderende merken, producten en trends probeert ELAC met behoud van zijn roots  verder te denken dan het heden. Al vanaf het begin in 1926 is er de toewijding en het streven om het beste geluid ter wereld te maken, maar anders dan wij denken. Want juist in die beginfase concentreerde het bedrijf zich op de ontwikkeling van sonartechnologie en het onderzoek van signaal- en geluidsgedragingen in zowel lucht als water. Na de Tweede Wereldoorlog werd de fascinatie voor geluid omgezet in passie voor muziek, waarna in 1948 het eerste audioproduct voor consumenten verscheen in de gedaante van de PW1-platenspeler.

ELAC bleef de groeiende audio-industrie voeden met innovatieve platenspelers en elektronica en in de jaren zeventig en tachtig had elke serieuze muziekliefhebber wel een platenspeler in huis, waarbij de gelukkigen uiteraard een ELAC hadden staan. In 1984 startte het Duitse merk met het ontwerpen van luidsprekers in samenwerking met AXIOM Electroacoustic Speaker Specialists en een jaar later werd de revolutionaire nieuw ontwikkelde 4Pi omnidirectionele tweeter aan de wereld voorgesteld. Het was een luidsprekerunit die een groter bereik met een extreem brede spreiding beter combineerde dan ooit eerder was vertoond. Bovendien een vinding waardoor het merk als een raket in de echte high-end audio scene werd geïntroduceerd.

Het team van het gepassioneerde merk rustte niet op zijn lauweren en in 1993 introduceerde ELAC de JET ribbon tweeter. Met een frequentiebereik tot 50 kHz, haalde deze tweeter een bereik wat de grenzen van het menselijk gehoor ruimschoots overschreed. Om het nog maar niet te hebben over het feit dat hierdoor ook de kwaliteit binnen het menselijke gehoorbereik er veel beter van wordt. Deze JET tweeter is sindsdien voortdurend verfijnd en wordt vandaag de dag in zowel thuis- als automobieltoepassingen toegepast. Toch is het nog maar een lauw windje voor de eigenlijke storm, want vanaf het jubileumjaar 2016 gooit het merk mede door het aantrekken van topluidsprekerontwerper Andrew Jones, werkelijk alle remmen los. In dat jaar worden namelijk, naast de grensverleggend voor een beperkt budget Debut en Uni-F luidsprekerseries ook de Discovery music server, EA serie geïntegreerde versterker en last but not least, de vlaggenschip Concentro luidsprekers geïntroduceerd (diverse reviews op deze pagina, red.). Met andere woorden is het merk zeker ook in 2020 heel hard aan de weg aan het timmeren, met haar streven om een compleet assortiment luidsprekers en gedurfde nieuwe elektronica op de markt te brengen die muziek tot leven moet brengen.

ELAC Concentro

Vooral deze Concentro toonde glashelder aan dat het merk tot veel meer in staat was dan alleen maar bovengemiddeld goede, op prijs-kwaliteitverhouding scorende weergevers te vervaardigen. Want verdwenen waren de hoekige MDF behuizingen, die hoewel prima afgewerkt en goed intern verstevigd, toch nog steeds ‘gewone’ luidsprekers waren. De Concentro was echt in alles anders en dan ook meteen zo anders, dat het object bijna niet eens meer als een luidspreker was te herkennen! Wat namelijk te denken van een opvallende ovale vormgeving van 170 cm hoogte, een materiaalcombinatie van hout, koolstofvezel en leer en ondanks alle elegantie, een immens gewicht van 140 kilo. Alleen de voet waar de monolithische behuizing op staat, weegt al 25 kilo en was uit één blok aluminium gefreesd.

Zoals wel vaker bij echt grensverleggende ontwerpen het geval is, bleek ook de vorm van Concentro ontstaan door de gestelde eisen op akoestisch gebied. In dit geval ging het om een vloeiend vormgegeven driedimensionale baffle en een kast die alleen maar zachte en vloeiende vormen bezat. Hoewel het model maar liefst met zes verschillende luidsprekereenheden is uitgerust, zijn deze dusdanig verspreid en op de behuizing aangebracht, dat het als een ideale puntbron fungeert. Het mooie van zo’n top merkvertegenwoordiger is dat alle technieken waardoor zo’n onderneming legendarisch is geworden samenkomen. Hieronder natuurlijk de enorme ervaring die het Duitse merk met aluminium conussen heeft opgedaan, de afwijkende en heel nauwkeurig bepaalde plaatsing van de units in de kast en natuurlijk de op de Oskar Heil Air-Motion Transformer gebaseerde JET-5 tweeter geplaatst in een coaxiale unit.

Concentro S 507

Het probleem was alleen dat de grote Concentro € 60.000,- per paar moet kosten. Op zich een terechte prijs voor zo’n prachtig groot en indrukwekkend goed gebouwd en presterend luidsprekersysteem, alleen daardoor ook helaas voor maar heel weinigen weggelegd. Vanwege de daaropvolgende vraag of het niet een beetje kleiner en goedkoper zou kunnen, ontwikkelde de ontwerpers een kleinere variant genaamd Concentro M. Gelukkig niet het kleine uitgeklede broertje zoals je zo vaak ziet en van compromissen aan elkaar hangt, maar gewoon een kleinere versie van zijn grote broer. Hoewel € 32.000,- per paar inderdaad veel meer de goede richting opkwam, is het eerlijk om te zeggen dat ook dit bedrag nog steeds voor maar weinigen is weggelegd. Het lastige was echter dat de Concentro M echt het meest scherpe bedrag is waarmee alle kwaliteiten van het illustere topmodel overeind zouden kunnen worden gehouden. Want alles was alleen maar verschaald. De hier te bespreken Concentro S 507 is daardoor uiteindelijk bijna net zo lastig geweest als de ontwikkeling van het prestigieuze topmodel uit 2016. Niet doordat het materiaalgebruik en de ontwikkelingskosten even hoog zijn, als veel meer dat dit keer een werkelijk betaalbaar model zou moeten worden ontwikkeld. Een luidspreker waarin niet alleen heel duidelijk het Concentro concept herkenbaar zou moeten blijven, maar dat ook alle basiskenmerken van die zeer hoge weergavekwaliteit zou moeten hebben! Om te zeggen dat het klamme zweet het ELAC ontwikkelteam uitbrak is misschien wat al te sterk, maar dat hier een loodzware opgave op tafel lag moge duidelijk zijn.

Eine Legende im Entstehen

Het eerste waarvan men wist dat daar kostentechnisch flink op bespaard zou kunnen worden, is de kast. Dus weg mooie ronde vormen en exquise materiaalgebruik en welkom eh… MDF?

Nee, gelukkig niet. Want hoewel dit materiaal uiteraard nu weer veelvuldig moest worden gehanteerd, is de nieuwe S 507 gelukkig niet teruggezakt naar de overbekende rechthoekige doos met gaten. Daarvoor in de plaats is de vorm zoals eerder gezegd on-Duits sensueel uitgevallen en wat mij betreft zelfs nog meer real world dan -waag ik het te zeggen- de dure top Concentro’s!

Dat gevoel heeft in ieder geval voor mij alles te maken met evenwicht. Want hoewel ik normaliter niet ben gecharmeerd van witte luidsprekers, staat deze kleur het model met zijn afmetingen van 122 cm hoog, 27 breed en 38 cm diep ronduit prachtig. Zo heeft de complete baffle een heel fraaie driedimensionale convexe vorm, waarbij voorzien van een zogenaamde StepX-Jet dual-concentric unit met pal daaronder een 18 cm XR (eXtended Range) laag-driver met AS (Aluminium Sandwich) kristalconus. Eerstgenoemde is direct afgeleid van de grote Concentro’s en bestaat uit een op het Air Motion Transformer concept gebaseerde ribbon tweeter, maar dan door ELAC verder verfijnt en doorontwikkeld.

De tweeter wordt omringd door een 13 cm uit aluminium vervaardigde conus die is voorzien van een vlakke rolrand en die qua akoestische en elektrische eigenschappen perfect op de tweeter is afgestemd. Heel geniaal en vooral bijzonder effectief zijn de drie verschillende bij het model meegeleverde gepatenteerde DRC (Directivity Control) ringen. Hiermee kan door verschillende gevormde magnetische opzetringen, de verhouding tussen het directe en indirecte geluid worden aangepast aan de akoestische omgeving en de luisterpositie.

De bij ELAC bekende legendarische 18 cm woofer die het kritische gebied van 120-400 Hz voor zijn rekening neemt, bevat een zogenaamde aluminium-Sandwich extended range kristalconus van de laatste generatie. Door de ‘opengebroken’ oppervlakte structuur die toont als een kristal, worden deelresonanties duidelijk gereduceerd en wordt de conus door de ingestanste structuur torsie armer en stijver. Ook het vervormingsverloop en het gedrag bij grote signaalsterktes worden aanmerkelijk verbeterd. Maar de rest van deze 37 kg zware luidspreker mag er net zo goed zijn. Want geen enkele zijde loopt parallel aan de andere en de kast koopt feitelijk taps naar achteren toe. Toch zijn het met name de prachtig vloeiend gevormde achterstaanders en de oplopende kast aan de onderzijde, die de S 507 zijn afwijkende sexy uiterlijk van hoge hakken van sierlijk gevormd dames schoeisel geven! Heel slim en uiteraard vooraf bepaald, is dat in dit oplopende deel ook meteen de naar de vloer gerichte basreflexpoort is ondergebracht.

Tiefen Töne, tieferen Töne, tiefsten Töne

We zagen het al bij de grote Concentro’s, terwijl ook bijvoorbeeld de twee KEF Blade modellen op deze wijze werken. Vier woofers die in dit geval 15 cm aluminium lange slag exemplaren zijn en twee aan twee volgens een push-push/pull-pull concept werkzaam zijn. Hierdoor kan een enorm krachtige, gecontroleerde en vooral egale ongekend dynamische laagweergave worden gerealiseerd, zonder storende trillingen op de kast zelf over te dragen. Dit gegeven kunnen we ook heel goed in de opgegeven specificaties terugzien, want hoewel de kast zeker niet tot de kleintjes behoort, is een frequentiebereik van 24-50.000 kHz toch opmerkelijk en indrukwekkend. Het rendement vind ik dan weer zeker voor een 3-weg basreflex systeem met zes units, met 88 dB toch wat lager dan gemiddeld. Zeker doordat ook de gemiddelde impedantie rond de 4 Ohm slingert met een minimum van 3 Ohm bij 360 Hz, is een stabiele versterker van minimaal 100 Watt per kanaal hier toch wel een vereiste. Vermeldenswaard is tenslotte nog dat deze bijzonder goed afgewerkte weergevers met hun pianolak zwarte en witte kastafwerking, ook zijn voorzien van bi-wiring of bi-amping luidsprekeraansluitingen. De binnen bekabeling is de Skyline Hybrid van het Nederlandse Van den Hul is en het totaalpakket wordt gecompleteerd door meegeleverde jumpers, spikes en schotels.

Zuhören

Ieder merk heeft zijn eigen pakket aan klankmatige eigenschappen die net zo verschillend zijn als dat er mensen bestaan. Toch behoort het merk ELAC wat mij betreft tot de consistente luidsprekerschool. Met andere woorden hebben alle modellen een sterke relatie met elkaar en zijn over de gehele linie als een ELAC ontwerp te herkennen. Een heel goed iets in mijn opinie wat namelijk veel zegt dat er gedegen en consistent wordt ontworpen volgens een eigen filosofie. Wel is het zo dat zeker met de komst van de topmodellen er een forse dosis aan nieuwe positieve eigenschappen is bijgekomen. Hieronder vallen zichzelf onzichtbaar maken als geluidsbron, gelijkmatige snelheid over het complete frequentiebereik, transparantie, openheid, driedimensionale ruimtelijke beeldvorming, tonale accuratesse, focussering en zeker ook het lastig te bereiken realisme.

Aan de andere zijde van het prijsspectrum was het de ELAC Debut serie die het merk in 2016 door de voor de prijs bijzondere eigenschappen weer opnieuw op de kaart wist te zetten. Die eigenschappen waren een opmerkelijk volwassen en vooral rijke en krachtige weergave in combinatie met een hoge belastbaarheid, tonaal evenwicht en speelvreugde. De nieuwe S 507 blijkt een mooie en geslaagde combinatie van precies deze twee muzikale werelden te zijn en daardoor voor veel luisteraars zondermeer een interessante nieuwe keuze kandidaat. Met name omdat het model daar ook visueel prachtig op aansluit en daardoor (gelukkig!) andere dingen doet als de concurrentie. Wanneer ik start met de schitterende maar helaas lastig verkrijgbare Live At Murphy’s Law cd van één van Nederlands beste jazzgitaristen Jesse van Ruller, word ik meteen gevloerd door de geloofwaardige schaalgrootte met levensechte instrumenten. De band staat gewoon in dit geval aangestuurd door de Primare PRE35 Prima/A35.2 versterkercombinatie daadwerkelijk in de luisterruimte en de tonale dichtheid en timbres komen zeer overtuigend over. Toch zijn het vervolgens de impact en controle van het laag die pas echt indruk maken. Nu hoor ik wel vaker luidsprekers die boven hun prijsklasse en afmetingen scoren. Maar de grootsheid in combinatie met een heerlijke rust in de weergave van deze Concentro S 507 blijkt heel verslavend te werken. Het klinkt allemaal zo lekker dat ik voordat ik er erg in heb, alle nummers van dit schitterende Japanse(!) album wat echter is opgenomen in het Haagse jazzcafé Murphy’s Law, achter elkaar heb uitgeluisterd.

Is het geluid nu daadwerkelijk 100 % neutraal? Nee, wat mij betreft niet, want er zit toch wel een lekker vol ELAC ‘kleurtje’ over alle timbres heen. Anderzijds is het wel consistent en word alle energie wel goed onder controle gehouden. Daarbij wil lang niet iedereen een super neutrale luidspreker en moet het persoonlijk genieten ten alle tijden voorop blijven staan.

Anders aber (sehr) lecker

Nog zo’n album wat de ziel en zaligheid van wederom een Nederlandse artiest volkomen blootlegt en zo mogelijk nog zeldzamer is. In dit geval heb ik het over Dear John van ‘Neerlands’ trots Ilse de Lange. Dit alweer in 1999 in het Amsterdamse Pardiso opgenomen album, bezit een heerlijk waarheidsgetrouwe afspiegeling van hoe we een concert in deze poptempel aan den lijve kan worden ervaren. Wederom scoren deze ELAC’s hoge ogen als het gaat om de ziel, het gevoel en de schaalgrootte van het optreden over te brengen. Had ik het bij het vorige album vooral over het laag, bij Ilse valt ook op dat het hoog van de ribbon Jet tweeter zoals verwacht zowel dynamisch als ook heel verfijnt, supersnel en open is. Toch heb ik zelf meestal een haat-liefdeverhouding met dit type tweeters. Niet omdat ze niet goed zouden zijn, maar meer dat ze meestal sterk bundelen, terwijl de rest van de speaker met zijn conventionele dynamische units hun hoge snelheid doorgaans niet goed bij kan houden. Hoe we het ook wenden of keren, dit is ook bij deze S 507 in bepaalde mate het geval. Maar… en dat is een grote maar, dit keer is er wel een coaxiale unit met een puntbronbenadering aanwezig. Daardoor vallen de frequenties en klanken een heel stuk beter op elkaar als gebruikelijk, terwijl de absolute overgang tussen de twee units ook verder bijzonder vloeiend en naadloos is. Daarbij zijn de ringen bijzonder interessant om zelf mee te experimenteren. In mijn geoptimaliseerde situatie blijkt de standaard ring het beste te werken, maar mogelijk heeft u een hardere ruimte of wilt u juist het geluid meer bundelen. Eindeloos speelplezier dus en zonder meer een leuke en nuttige toevoeging.

Als completering van het tweeterverhaal kan nog aan de positieve kant worden toegevoegd, dat het ook een extra stukje omlijning en lucht aan het verder rijke (maar zeker niet te rijke) klankkarakter kan toevoegen. Terwijl ik van versterker wissel en de referentie Zanden 6000 het stokje overneemt, laat de S 507 meteen goed horen dat deze versterker uit een veel hogere prijsklasse afkomstig is. Een erg positief iets wat pleit voor de hoge kwaliteiten van dit model. Bij hele goede maar betaalbare versterkers klinkt alles dus al snel heel appetijtelijk en goed, terwijl de meerwaarde van een betere versterker zich meteen uitbetaald in een hoger realisme en nog meer overtuigingskracht. Vooral bij het prachtige Stripped album van neo Soul en R&B zangeres Macy Gray, valt de bovengemiddelde overtuigingskracht in deze prijsklasse, de werking van de afstraalgedrag beïnvloedende ringen en het gevoel er bij te zijn, weer erg op. De snelle units laten bovendien de gitaar attack en puntige drums echt knallen. Daarbij is de tonale vulling wederom spot-on en weten de luidsprekers zichzelf heel goed onzichtbaar te maken door het geluidsbeeld ver buiten de kasten te plaatsen.

Nu is Stripped ook wel een binaural album, wat wil zeggen dat zowel met een hoofdtelefoon als tegenwoordig ook via luidsprekers, er een ruimtebeleving ontstaat die zich werkelijk in 3D tot ver buiten de luidsprekers uit kan strekken. Maar de S 507’s doen dit ook daadwerkelijk, wat zoals verwacht een zinnenprikkelende weergave tot gevolg heeft. Ook nu is zelfs nog wat sterker waarneembaar dat deze Concentro loot, niet helemaal de neutraliteit, kleuringsvrijheid en absoluut realisme van zijn grote en veel duurdere broers heeft over kunnen nemen. Maar daar staat tegenover dat de speelvreugde, dynamische stabiliteit en muzikale overtuigingskracht zelfs voor het gevraagde bedrag ronduit prachtig zijn.

Schlussfolgerung     

Een nieuwe ELAC Concentro loot is altijd iets om naar uit te kijken en al helemaal wanneer de prijs zoveel is gedaald als met deze nieuwe S 507 variant en er nog zoveel kwaliteiten van het origineel overblijven. Extra bonus is dat de vormgeving bovendien veel beter past in een mooi interieur dan de wel heel extravagante topmodellen. Ten opzichte van gelijkgeprijsde concurrentie biedt ELAC met de S 507 een zeer gebalanceerde weergever aan. Eentje die behalve kleinere ruimtes, ook heel goed in staat is om grote woonkamers adequaat met geluid te vullen. Door het grote aantal units is de vervorming bovendien opmerkelijk laag, zelfs bij zeer luid spelen, terwijl ook de schaalgrootte er bijzonder goed van weet te profiteren. De laatste generatie JET tweeter speelt open, snel en detailrijk, waarbij de overgang naar het middengebied mede door de coaxiale puntbron opzet en het uitgekiende filter naadloos is gelukt. Eigenlijk is deze Concentro S 507 alleen maar niet aan te bevelen bij mensen die niet van een volle, rijke en krachtige weergave houden met een aangename maar zeker niet overheersende dosis eigen karakter. Voor alle anderen weet het Noord-Duitse merk dit keer ook zonder Andrew Jones een bijzonder bevredigende allround luidspreker aan te bieden die veel meer is dan de som der delen.

ELAC Concentro S 507
€ 10.990,- per paar | www.elac.nl