Een brand in 2008 in een magazijn van platenmaatschappij Universal Music Group heeft een grote hoeveelheid mastertapes en mixtapes verloren doen gaan, zo blijkt uit een artikel in The New York Times. In die tijd zei het bedrijf dat de brand voornamelijk een videokluis had verwoest met daarin alleen kopieën van oude werken. In de kluis bevond zich echter ook een grote hoeveelheid onvervangbare mastertapes en mixtapes. Nu blijkt dat bijna alle masteropnames die in de kluis werden bewaard, werden vernietigd in het vuur, inclusief de opnamen die werden gemaakt door enkele van de beroemdste musici sinds de jaren 1940. Hebben platenmaatschappijen een bewaarplicht als het gaat om de muziekgeschiedenis? 

Brand bij Universal Music Group in 2008

Uit een door journalist Jody Rosen uitgevoerd onderzoek is gebleken dat tientallen jaren van muziekgeschiedenis in de vorm van originele mastertapes en mixtapes van Universal Music Group in 2008 zijn verbrand, zo is te lezen in een artikel in The New York Times. Deze maand elf jaar geleden raasde een brand door een deel van Universal Studios Hollywood. In die tijd zei het bedrijf dat de brand de attractie “King Kong” van het themapark had verwoest en een videokluis met alleen kopieën van oude werken. Maar volgens een artikel dat gisteren door The New York Times Magazine werd gepubliceerd, raasde het vuur ook door een archief met gekoesterde audio-opnames. De brand wordt nu omschreven als “de grootste ramp in de geschiedenis van de muziekbusiness”.

Vernietiging van mastertapes: wat is er gebeurd?

De brand begon in de vroege uren van 1 juni 2008. 's-Nachts hadden onderhoudsmonteurs met behulp van soldeergereedschap het dak van een gebouw op de set New England Street, een groep gebouwen in koloniale stijl die worden gebruikt in scènes voor films en televisieshows, gerepareerd. De medewerkers hadden het protocol gevolgd en gewacht op het afkoelen van de solderingen, maar het vuur brak uit kort nadat ze waren vertrokken, net voor vijf uur 's morgens. De vlammen bereikten uiteindelijk gebouw 6197, bekend als de videokluis, die videobanden, filmhaspels en, cruciaal, een bibliotheek van mastertapes van Universal Music Group huisvestte.

Honderden brandweerlieden reageerden op het vuur, maar dat mocht uiteindelijk niet baten. Bijna alle masteropnames die in de kluis werden bewaard, werden vernietigd in het vuur, inclusief de opnamen die werden gemaakt door enkele van de beroemdste musici sinds 1940.

In een vertrouwelijk rapport in 2009, schatte Universal Music Group het verlies op ongeveer 500.000 songtitels. De verloren gegane werken omvatten waarschijnlijk master-opnames in de Decca Records-collectie van Billie Holiday, Louis Armstrong, Duke Ellington, Al Jolson, Bing Crosby, Ella Fitzgerald en Judy Garland. Het vuur heeft waarschijnlijk ook enkele van Chuck Berry's grootste opnames vernietigd, geproduceerd voor Chess Records, evenals de masters van enkele van de eerste optredens van Aretha Franklin in de geschiedenis.

Bijna alle Buddy Holly-masters waren verloren, evenals de meeste van John Coltrane's masters in de Impulse Records-verzameling. Het vuur eiste ook meerdere hitsingles op, waarschijnlijk inclusief Bill Haley en His Comets “Rock Around the Clock”, “At Last” van Etta James en “Louie Louie” van de Kingsmen. De lijst met getroffen artiesten bestrijkt tientallen jaren populaire muziek. Het bevat opnames van onder andere Ray Charles, BB King, de Four Tops, Joan Baez, Neil Diamond, Sonny en Cher, Joni Mitchell, Cat Stevens, Gladys Knight and the Pips, Al Green, Elton John, Eric Clapton, Jimmy Buffett, The Eagles, Aerosmith, Rufus en Chaka Khan, Barry White, Patti LaBelle, Tom Petty and the Heartbreakers, The Police, Sting, Steve Earle, REM, Janet Jackson, Guns N 'Roses, Mary J. Blige, No Doubt, Nine Inch Nails, Snoop Dogg, Nirvana, Beck, Sheryl Crow, Tupac Shakur, Eminem, 50 Cent en the Roots.

Wat zijn masteropnamen en waarom zijn deze van belang?

Een master-opname is de unieke originele opname van een muziekstuk. Met name een analoge master is onvervangbaar. Het is de bron waaruit andere vinylplaten, cd's, mp3's en alle andere opnames zijn gemaakt. Volgens het artikel in The New York Times tonen documenten aan dat de kluis masters bevat die al decennia teruggaan, inclusief multitrack-opnames waarop afzonderlijke instrumenten geïsoleerd bleven. Er waren ook sessiemasters, waaronder opnames die nooit commercieel zijn uitgebracht. De opnames in de kluis kwamen van enkele van de belangrijkste platenlabels aller tijden.

Audiofielen en audioprofessionals bekijken dergelijke opnames met speciale aandacht. “Een master is de meest waarachtige opname van een stuk opgenomen muziek”, stelde Adam Block, de voormalige president van Legacy Recordings, onderdeel van Sony Music Entertainment. “Masters kunnen verbluffend zijn in het vastleggen van een evenement in de tijd. Elke kopie daarna is een stap verwijderd van het origineel.”

Het nieuws over de brand ging destijds de hele wereld over, maar de meeste artikelen concentreerden zich alleen op de video-opnames in het archief. De brand werd grotendeels gepresenteerd als een afgewende crisis. Jody Rosen, de schrijver van het artikel in The New York Times, beschrijft de succesvolle poging om de omvang van het verlies te bagatelliseren als een “triomf van crisisbeheersing” uitgevoerd door de functionarissen van Universal Music Group. Die inspanningen waren ongetwijfeld gericht op het minimaliseren van openbare verlegenheid en gezichtsverlies, maar sommigen suggereren dat het bedrijf zich ook bijzonder zorgen maakte over de woede van artiesten waarvan de masteropnames waren vernietigd. De werkelijke omvang van het verlies is uiteengezet in rechtszaken en bedrijfsdocumenten die in handen zijn van The New York Times.

Rosen beschreef het verlies als historisch en dat werd ook wel min of meer erkend door Universal Music Group. “Een enorm muzikaal erfgoed is verwoest in het vuur,” luidt een interne evaluatie van 2009.

Heeft een platenmaatschappij zorgplicht en bewaarplicht?

Platenmaatschappijen hebben een moeilijke geschiedenis gehad met het zorgvuldig bewaren van belangrijke opnames en staan er helaas om bekend dat ze oude opnames soms in bulk weggooien. Tientallen jaren geleden hebben medewerkers van CBS Records naar verluidt elektrische zagen gebruikt om multitrackmasters te vernietigen om vervolgens de rollen te verkopen als metaalschroot. In de jaren 1970 heeft RCA op deze wijze masters van Elvis Presley vernietigd.

Vakmensen uit de opname-industrie vragen zich al heel lang af hoe toegewijd de belangrijkste muzieklabels zijn als het gaat om het zorgvuldig bewaren van oude opnames. In veel gevallen gaat het om onvervangbare opnames. Een muziekstuk kan in de vergetelheid zijn geraakt, maar kan tientallen jaren later toch relevant blijken te zijn, ook vanuit commercieel oogpunt.

Dan is er nog de historische waarde van oude opnames. We zijn gewend om zorgvuldig met oude schilderijen om te gaan, ongeacht of we ze mooi vinden of niet. Sommige schilderijen blijken pas ver na de dood van de maker goed op waarde geschat te kunnen worden. Dat zou met muziekopnames ook wel eens zo kunnen zijn. Kunnen wij bepalen welke muziek van nu over twintig, vijftig of honderd jaar nog relevant is in commercieel of historisch opzicht? Nee, dat kunnen we niet. De toekomst zal dat moeten uitwijzen.

Tegenwoordig worden de meeste commerciële opnames van de afgelopen eeuw en daarna gemaakt en aangestuurd door slechts drie gigantische platenmaatschappijen: Sony Music Entertainment, Warner Music Group en, natuurlijk, Universal Music Group. Managers van platenmaatschappijen zien het conserveren en opslaan van mastertapes veelal als een vervelende kostenpost. Door allerlei fusies en overnames in het verleden van aanvankelijk kleine labels is niet altijd een goede administratie aanwezig van de inhoud van magazijnen en kluizen. Platenlabels weten soms niet eens wat er in de kluizen ligt.

Het voordeel van digitale opnames

Zouden platenmaatschappijen wellicht een bewaarplicht opgelegd dienen te krijgen? Het is de vraag of dat zou helpen, nog even los van de vraag hoe te controleren en te handhaven. Mogelijk is het probleem van voorbijgaande aard. Immers een analoge master is onvervangbaar, maar een digitale opname kan zonder enige vorm van verlies worden gekopieerd en dus op meerdere locaties worden opgeslagen. Digitaal afmasteren is al tientallen jaren de norm en dat geldt goedbeschouwd ook voor het maken van backups of digitale kopieën. Kopieën kunnen theoretisch ook staan op een NAS, of een stukje opslagruimte in de cloud. Een catalogus van digitale opnames is eenvoudig doorzoekbaar. Elvis Presley, Ray Charles en John Coltrane en al hun fans hebben daar niets meer aan. Deze artiesten zijn nog te horen via later gemaakte kopieën die als vinylplaat of cd zijn verkocht. Een verbrande opname die nooit is gekopieerd is voorgoed verloren.

We zijn benieuwd hoe de mensheid hier over zeg honderd jaar tegenaan kijkt. Mogelijk zullen onze achterachterkleinkinderen ons heel erg dom en kortzichtig vinden. Mogelijk zullen ze het jammer vinden dat analoge opnames gemaakt in de tweede helft van de twintigste eeuw verloren zijn gegaan. En misschien halen ze hun schouders op.