De Reference 500-reeks van TEAC blijft een bijzondere verschijning in het hifi-landschap. Dat klopt nog meer voor de nieuwste toestellen, de NT-505 DAC/netwerkspeler en de CG10M-klok. Een compacte vorm combineren met de ambitie om high-end te klinken, dat doet TEAC als geen ander.
Deze review werd voor het eerst gepubliceerd in april van 2018 en is het best gelezen artikel van afgelopen jaar.
De NT-505 en CG-10M zijn – als we niet verkeerd tellen – al de derde generatie in de gerespecteerde Reference 500-lijn van TEAC. Het is een lijn van toestellen die we goed kennen, onder meer vanwege de tests van de NT503DAB en UD-503 twee jaar geleden en omdat de HA-501-hoofdtelefoonversterker gecombineerd met de UD-501 één van onze eerste persoonlijke aanwinsten was bij de zoektocht naar een meer high-end hoofdtelefoonervaring. De HA-501 blijven we nog altijd één van de betere klasse A-hoofdtelefoonversterkers vinden, de UD-501 was indertijd zowat de eerste betaalbare USB-DAC die DSD aankon. De gehele 501-serie werd zo'n vijf jaar terug door René van Es onder handen genomen.
De NT-505 en CG-10M zijn fonkelnieuw, we zijn de eersten wereldwijd om ze te testen. Meer zelfs, na de test mochten ze naar de grote presentatie op High End München. De toestellen die we binnenkregen waren technisch honderd procent klaar maar zaten in behuizingen die volgens TEAC nog niet helemaal in orde waren. Bij navraag bleek dat vooral over logo’s te gaan en niet over zaken die een invloed hadden op prestaties. We hebben trouwens ook kort de NT-505 vergeleken met de NT-503, zijn voorganger, die ook in staat is om door een externe klok als de GC-10M aangestuurd te worden.
Bakje vol kunnen
De NT-505 is een toestel dat wat uitleg verdient. Het is ondanks zijn formaat namelijk zeer veelzijdig. Omdat de 500-toestellen sterk op elkaar lijken, zou je hem makkelijk kunnen verwarren met de eveneens nieuwe UD-505. Ook intern delen ze veel, zoals het DAC-gedeelte. Maar waar de UD-505 iets meer de nadruk legt op hoofdtelefoonluisteren en pure DAC-conversie, is de NT-505 een streaming DAC. Of een DA-convertor gecombineerd met netwerkspeler, als je dat verkiest. Er is een volumeregelaar aanwezig, dus je kunt hem ook als voorversterker gebruiken. Je koptelefoon gebruiken is ook niet uitgesloten, want het bezit ook een hoofdtelefoonuitgang.
Wie TEAC – en vooral de 500 Reference-reeks – een beetje kent, weet dat het Japanse bedrijf houdt van strikte dual-monoaurale-ontwerpen. Daarbij wordt elk kanaal van begin tot einde apart verwerkt door een eigen DAC-chip met zijn eigen klok en eigen ringkerntransformator. Er is per kanaal ook een aparte analoge outputstage. Zo’n opbouw is zeker niet de norm bij USB-DAC’s, en verklaart ook deels de hogere prijs van de NT-505.
De NT-505 bezit twee VERITA AK4497’s van Asahi Kasei Microdevices, vrij dure DAC-chips uit de hoogste lijn van AKM. We kennen deze chip onder meer van onze recente test van de fraaie TEAC NR-7CD. De AK4497 is heel nieuw en volgt de populaire AK4490 op. Het wordt gekenmerkt door een conversie met een eigen klankkarakter die AKM ‘Velvet Sound’ noemt, een zeer lage geluidsvloer van 128 dB en een bijzonder brede ondersteuning van hi-resstromen. De NT-505 speelt hierdoor nagenoeg alle PCM-audio af (tot 32 bit / 768 kHz) en DSD (tot DSD512, 22,4 MHz). De kans dat dit toestel iets niét kan afspelen, is extreem gering.
Tenzij je via de hoofdtelefoonuitgang aan de voorkant luistert, moet je het analoge signaal dat uit de NT-505 komt naar een versterker met speakers sturen. Dat kan gebalanceerd via XLR-uitgangen (waar wij voor kozen) of ongebalanceerd via cinch-aansluitingen.
Streamen op 1.000-en-1-manieren
Qua ingangen heeft deze DAC wel wat in zijn mars. Je kunt de NT-505 met je computer of streamer koppelen via een USB klasse B-stekker of een bron zoals een cd-speler aansluiten via een optische of coaxiale ingang. Ongewoon is de digitale 3,5-mm ingang vooraan die automatisch schakelt tussen een coaxiale of optische aansluiting, naargelang welke bron je aan de TEAC hangt. Dit kom je niet vaak tegen, we vermoeden dat je het vooral zou gebruiken in combinatie met een high-end DAP. In TEAC's thuisland Japan zijn de draagbare premium-muziekspelers die mogelijk over zo'n uitgang beschikken echt een ding, meer dan bij ons.
Leuk allemaal, maar je kiest wellicht voor de NT-505 boven de UD-505 vanwege de ingebouwde streamingmogelijkheden. En die zijn best uitgebreid. Even opsommen: je kunt eigen bestanden vanaf een NAS via DLNA streamen, Tidal en Qobuz zijn ingebouwd, de NT-505 is ook Roon Ready-compatibel en je kunt muziekbestanden afspelen vanaf een USB-opslag die aan de USB-poort aan de voorkant bengelt. De NT-505 biedt daarnaast streaming via Bluetooth aan en trekt daarbij resoluut de kaart van geluidskwaliteit: als één van de weinigen op de markt ondersteunt deze TEAC daarbij de aptX HD- en LDAC-codecs. Hoewel deze niet lossless zijn, gaat het in beide gevallen om algoritmes die bijzonder weinig weggooien tijdens bij transporten van je muziek via Bluetooth. Binnenkort krijgt de NT-505 bovendien een update om MQA af te spelen, ook via Tidal.
Die app kennen we ergens van
Afspelen over DLNA en vanaf USB-opslag, én Qobuz of Tidal bedienen doe je via de HR Streamer-app. Dit is dezelfde app die je gebruikt voor de NR-7CD, waardoor alle opmerkingen die we bij die test maakten ook voor de NT-505 gelden. De belangrijkste kritiek geven we alvast: de app is enkel beschikbaar voor iOS. Heb je een Android-telefoon of –tablet, dan zal je een app van derden moeten gebruiken. In augustus 2018, na het verschijnen van deze test, bracht TEAC een Android-uitvoering van deze app uit. Daarmee verdween dit puntje van kritiek.
Oplettende lezers zullen bij het bekijken van screenshots van deze app wellicht een zeker déjà vu-gevoel ervaren. TEAC ging namelijk bij Lumin aankloppen om hun app te lenen; visueel en qua bediening is het helemaal identiek. Op een groot iPad-scherm is HR Streamer het best bruikbaar. Op kleinere schermen zijn de letters die soms heel klein gepresenteerd worden soms een hinderpaal. Het balkje met de opties DLNA-servers, Qobuz en Tidal is heel klein en slechts bij toeval kun je ontdekken dat door te vegen er meer mini-icoontjes zichtbaar worden. De app oogt soms heel druk, bijvoorbeeld wanneer je de opties opent en die gewoon over het vorige scherm (bijvoorbeeld met de opsomming van alle albums) ligt. Een paar visuele tweaks zouden alles wat helderder maken.
Dat gezegd hebbend is de app wel heel krachtig en reageert het vlot, ook als je grasduint door het aanbod van Qobuz en Tidal. Wat we ook leuk vinden is dat HR Streamer veel informatie presenteert en je veel mogelijkheden geeft om je muziek te beheren. Zo vinden we het heel prettig dat je de afspeellijst van beluisterde tracks kunt bewerken en bewaren. Je kunt ook albums van artiesten groeperen per verschijningsjaar, een logische optie die vaak ontbreekt.
Strakker afspelen
De GC-10M is iets totaal nieuw voor TEAC en de Reference 500-lijn. Het is een zogenaamde master clock generator, een apart toestel dat een kloksignaal genereert dat door een DAC kan gebruikt worden. Een DA-converter die digitale stromen omzet naar analoge signalen heeft altijd een klokslag nodig om precies en accuraat de omzetting te maken. Hoe nauwkeuriger de klok, hoe minder fouten er in het tijdsdomein ontstaan (waardoor potentieel blurring ontstaat) en het analoge signaal trouw blijft aan de originele opname.
Daarom dat DAC’s altijd intern een klok bevatten, wat neerkomt op een aparte oscillator-onderdeel op de printplaat. Ook de NT-505, die er zelfs twee aan boord heeft. Een dubbele klok komt wel vaker bij hoogwaardige DAC's voor, omdat digitale PCM-audio in twee varianten voorkomt. Je hebt PCM-bestanden van 44,1 kHz (of een meervoud zoals 88,2 of 176,4 kHz) en van 48 kHz (of een meervoud zoals 96 of 192 kHz). Voor het ene type wordt een klokslag gebruikt die compatibel tikt met 44,1-kHz varianten, voor het andere is er een tweede oscillator.
Dat klinkt alsof TEAC al zorgde voor een goede ondersteuning van zijn DAC-chips. En dat is inderdaad het geval, want als je zo luistert naar de NT-505 maakt de DAC/netwerkspeler al een goede indruk. Met de GC-10M wil de fabrikant echter nog een grotere precisie bieden, in het bijzonder bij het afspelen van extreme hi-resaudio, zoals DSD512. Dit toestel bevat een nog nauwkeurige kristaloscillator, verpakt in een ‘oven’ die het onderdeel naar een optimale temperatuur brengt en het daar houdt. Dat opwarmen duurt ongeveer 2 minuten en verklaart waarom het apparaat even een verbruik van 16 Watt heeft. Dat is niet gigantisch veel, maar wel als je rekening houdt dat een kristaloscillator op zijn eigen slechts een fractie van dit vermogen nodig heeft.
Het einddoel is het opwekken van een zeer stabiel hoogfrequent kloksignaal van 10 MHz. Dat signaal gaat dan via een BNC-kabel naar toestellen met een compatibele ingang, om aldaar de DAC met vaste hand aan te sturen. Het zal niet verrassen dat de NT-505 zo’n klokingang heeft, maar ook bijvoorbeeld de oudere TEAC NT-503. Daarnaast heb je bij andere hifi-merken apparaten met zo’n klokingang, al spreek je dan vaak over premiumproducten (of toestellen die bestemd zijn voor een studio). Het zijn DAC’s vooral, maar ook netwerkstreamers en SACD-spelers. We vermoeden dat de fabrikant met de GC-10M naast de eigen klanten ook mikt op lieden die verder geen TEAC-spullen in huis hebben. Wie met een klokgenerator aan de slag wil gaan, zal in het hifi-landschap verder niet veel alternatieven vinden - en wat je vindt kost wel wat. In de studio duiken klokgenerators wel vaker op, waar ze een belangrijke rol spelen in he synchroniseren van verschillende digitale audiotoestellen. De GC-10M kan met zijn vier BNC-outputs ook die rol in de woonkamer opnemen.
Solide jongens
Fans van het Reference 500-design moeten niets vrezen. TEAC verandert niets aan het DNA, waardoor de CG-10M en NT-505 perfect passen bij oudere modellen. Voor onze test plaatsen we het duo in een stapel met de NT-503 en de AX-501-versterker, en het paste allemaal perfect bij elkaar. Behalve dat onze AX-501 in het zilver was uitgevoerd en de rest in het zwart, dan. TEAC geeft je bij de Reference 500-reeks altijd de keuze tussen die twee kleuren.
Bij de nieuwe modellen kun je dus opnieuw rekenen op een zeer goede bouwkwaliteit voor dit prijspunt. Kern van het recept is de compacte behuizing van 29 cm breed, iets meer dan 8 cm hoog en een diepte van net geen 25 cm. Een A4-bladje groot. Heel wat kleiner dan traditionele hifi-componenten dus, maar net omdat de behuizing volledig uit metaal bestaat en veel weegt heb je nooit een ‘mini’-gevoel bij deze TEAC’s. Ze zijn solide uitgevoerd, met een kenmerkende grote aan/uit-knop zoals op audio van weleer, metalen draaiknoppen en zijkanten die verder lopen dan het voorpaneel. Door de uitsparingen in deze uitsteeksels lijken de CG-10M en NT-505 handvaten te bezitten. Maar dat is schijn.
Een kleine maar belangrijke verandering bij de NT-505 betreft de display. Door over te stappen op een dimbaar OLED-scherm met een hogere resolutie wordt informatie zoals de naam van de bron en het volumeniveau fijn en toch heel leesbaar weergegeven.
De CG-10M is een apparaat met exact één functie. Niet verrassend dan dat er buiten de power-knop geen toetsen aanwezig zijn. De voorkant wordt enkel doorbroken door een patrijspoort met daarachter een analoge wijzer die de status van de oven aangeeft. Sober? Misschien, maar ook vanwege het subtiele logo denken we dat TEAC de CG-10M niet té opvallend wou maken. Zo zullen eigenaars van DAC’s van andere merken misschien sneller de klokeenheid van TEAC overwegen. Dat zou niet gek zijn, want veel externe klokken zijn er niet op de markt en de meesten kosten aardig wat meer.
Luisteren met de klok
Gegeven dat (goede) DAC’s al (zouden moeten) beschikken over een nauwkeurige klok, vroegen we ons af of een klokgenerator zoals de CG-10M echt wel een meerwaarde zou hebben. Dat een klokgenerator die meerdere toestellen in een studio synchroniseert positief kan zijn, dat willen we wel geloven. Maar bij een eenzame DA-convertor in een audioset… Een gezonde sceptische houding kan geen kwaad in de hifi-wereld, zeker als het accessoires betreft. Tegelijkertijd is er wél een duidelijke theoretische basis voor de invloed van een klokgenerator op het DAC-proces. Er zijn zeker argumenten bedenkbaar voor het gebruiken van een externe klokgenerator die geen invloed ondergaat van de omliggende DAC-chip en analoge uitgangstrap in een alles-in-één-convertor.
Het spijtige aan klokgenerators is wel dat ze vaak enkel bruikbaar zijn met DAC's die de zaken al goed in orde hebben en intern beschikken over een degelijke oscillator. Net de DAC's die het meest gebaat zouden zijn met een externe klok, missen dan weer een BNC-ingang.
Na het luisteren op de NT-505 met de CG-10M beurtelings in- en uitgeschakeld, vinden we zeker niet dat er altijd sprake is van een nacht-wordt-dag-verbetering in onze testruimte. Het is eerder subtiel. De impact van een klokgenerator zou het sterkst moeten zijn bij hi-resmateriaal, en daarom luisterden we naar een reeks tracks uit onze collectie aangekochte Qobuz-albums.
We spelen onder meer de Deutsche Grammophon-release van ‘Also sprach Zarathustra’ en ‘Holst: The Planets’, gebracht door het Boston Symphony Orchestra. Daarbij merken we eerlijk gezegd niet echt veel. Ligt het aan het soort muziek? Er gebeurd heel veel tijdens deze opvoering, waardoor het moeilijk wordt om zaken er uit te lichten of te focussen op bepaalde zaken. Bij twee volgende albums, ‘Nordub’ van Sly & Robbie Meets Nils Petter Molvaer en ‘Eat the Elephant’ van A Perfect Circle, brengt de klok vooral in het hoogdetail, zoals van hi-hats en cymbalen, net iets meer sprankel en verdwijnt wat scherpte. Opnieuw: Het is echt wel subtiel, maar merkbaar op onze Dali Rubicon LCR-speakers. Dat sprankel zou wel eens op meer analytische, heldere speakers nog meer hoorbaar kunnen zijn. We verschuiven even wat in de luisterruimte, sluiten de Focal Sopra N°2-vloerstaanders aan en spelen wat testtracks af. Het gepluk van Rob Ickes op zijn dobro (een resonerende guitaar die liggend wordt bespeeld) op 'The Waves of Kilkee' komt ook weer aan bod, in DSD-formaat. Het is een korte maar mooie opname die de unieke hoge, nazinderende sound van een dobro prachtig vangt. Op de Sopra's lijkt de CG-10M voor iets meer strakheid te zorgen, wat net die resonanties van de gitaarsnaren iets duidelijker in beeld brengt. Die extra (kleine portie) strakheid is ook welkom als we luisteren naar elektronische muziek, zoals 'Oxygene 3' van Jean-Michel Jarre.
En los van de CG-10M, hoe presteert de NT-505? Voor onze test zetten we zoals gezegd de AX-501 in (een toestel dat rond een ABLETEC klasse D-versterker is gebouwd) en een paar Rubicon LCR's. Vanaf het eerste moment vinden we de klank heel herkenbaar, lijkend op de NR-7CD die we enkele maanden geleden getest hebben. En dit ondanks een heel ander versterkergedeelte. De DAC’s in de NT-505 en NR-7CD zijn echter gelijk en hebben echt een heel eigen klankkarakter met veel zuiverheid en detail, maar zonder hard of metaalachtig over te komen. We konden dat bij de geïntegreerde TEAC goed smaken en hier ook, vooral als we de functie inschakelen om PCM-audio voor de conversie om te zetten naar een DSD-stroom. Normaal is ons advies over dergelijke opties: "Uitproberen en inschakelen als je het goed vindt klinken". De DSD-conversie vinden we echter een optie die zo goed is, dat we zouden adviseren hem altijd in te schakelen. De theoretische achtergrond van deze functie is dat PCM-audio vooraleer omgezet te worden naar analoog eerst door filters wordt gestuurd, terwijl DSD-stromen deze filterfase kunnen omzeilen. Dat is merkbaar. Je hebt ook een viertal PCM-filters waarmee je kunt experimenteren, persoonlijk neigden we er naar om ze uit te schakelen.
In de testruimte hebben we nog de Mytek Brooklyn DAC+ staan, een DAC die zonder twijfel tot de wereldtop behoort. Het is leuk vergelijken, want als je de TEAC NT-505 naast de Mytek beluistert hoor je goed hoe twee uitstekende toestellen toch elk iets anders bieden. De Brooklyn DAC+ doet je meer inzicht en fris detail cadeau, de NT-505 presenteert een coherent beeld met lichte en net juiste toets van warmte.
Conclusie
De NT-505 is een streaming DAC met veel streamingmogelijkheden en een DA-conversie waar we heel gelukkig van worden. Net zoals bij de NR-7CD vallen we voor de Velvet Sound van de gebruikte AKM DAC-chips. Die combineert heel mooi met wat analytische of neutrale versterkers. En je kunt nog finetunen met de filters die voorzien zijn. Ook de interne omzetting van PCM naar DSD levert een mooiere klank op. Roon Ready-compatibiliteit en de Bluetooth-streaming op topniveau maken de NT-505 ten slotte een mooie upgrade vanaf de NT-503. De NT-505 maakt de belofte van de Reference 500-reeks (opnieuw) waar: heel wat hifi bieden en dat in een compact formaat.
Met de GC-10M lijkt TEAC te pogen klokgenerators meer mainstream te maken. De realiteit is dat ze maar voor een deel van het hifi-publiek relevant zijn. Deels omdat niet alle DAC’s compatibel zijn, deels omdat goede klokken gewoonweg veel geld kosten. In die zin is de GC-10M nog redelijk geprijsd. Een klok zoals deze heeft wel vooral zin als je systeem reeds op een hoog niveau speelt. De TEAC CG-10M staat dan voor je klaar om voor net iets meer strakheid en definitie te zorgen.
TEAC NT-505
€ 1.699 euro | www.teac.jp/int/
Beoordeling 4,5 op 5
TEAC CG-10M
€ 1.499 euro | www.teac.jp/int/
Beoordeling 4 op 5
