Eind januari schreven wij dat Sonos heeft aangekondigd dat de CR100, een dedicated controller om Sonos te bedienen, begin april 2018 zal worden uitgeschakeld. De CR100 zal dan niet meer te gebruiken zijn en waardeloos worden. Sonos gaat zo te zien als eerste tech-bedrijf een verkocht product actief wereldwijd uitschakelen, terwijl het product in veel gevallen nog uitstekend werkt. Veel gebruikers hebben hun ergernis uitgesproken. Dat een bedrijf de ondersteuning van een product na een aantal jaren staakt is niet vreemd, maar mag een bedrijf apparaten ook actief uitschakelen? Wie is de eigenaar van het verkochte product? Is het verstandig om een audioproduct te kopen met daarop software waar je als gebruiker niet of nauwelijks invloed op uit kunt oefenen?

Sonos CR100: dedicated controller die vanaf april 2018 niet meer zal werken

Het Amerikaanse Sonos heeft eind januari 2018 laten weten dat de CR100, de eerste controller van het bedrijf, zal worden uitgeschakeld. De CR100 heeft geen wifi-router nodig, reageert sneller dan een tablet of smartphone en kan, vanwege de aanwezigheid van knopjes, op de tast worden bediend. Sonos biedt geen alternatief. Bediening van met de Sonos-app op een smartphone of tablet is niet hetzelfde. Een tablet of smartphone heeft immers een wifi-router nodig en heeft geen fysieke knoppen. Er komt geen nieuwe dedicated controller.

Volgens Sonos is het uitschakelen van de CR100 noodzakelijk en onvermijdelijk. De argumenten die Sonos daarvoor heeft aangedragen zijn echter weinig overtuigend. Terecht kan dan ook de vraag gesteld worden of een tech-bedrijf een verkocht product van een afstand mag uitschakelen. Wie zegt overigens dat het bij de CR100 blijft? Andere apparaten zouden met hetzelfde lot getroffen kunnen worden. Andere fabrikanten zouden het voorbeeld van Sonos wel eens kunnen gaan volgen. Laten we eerst even kijken naar de reacties van gebruikers van de CR100.

Sonos CR100 R.I.P.: wat vinden gebruikers van de voorgenomen uitschakeling?

De reacties van Nederlandse en Engelstalige gebruikers zijn overwegend negatief. Gebruikers die hun begrip uitspreken zijn een minderheid en zijn veelal niet in het bezit van een CR100. Er zijn veel gebruikers die meerdere goed werkende CR100’s bezitten, ondanks het feit dat de verkoop van de CR100 al een tijd geleden is gestaakt. De kritiek van gebruikers is met zoveel woorden als volgt samen te vatten:

• De accu van de CR100 kun je gemakkelijk zelf vervangen of laten vervangen, dus hoezo einde levensduur? Ik heb drie CR100’s en ik heb net alle accu’s vervangen.
• De CR100 is waterdicht, ik gebruik hem in de keuken en badkamer
• Wij hebben een smartphone-vrije slaapkamer, maar we hebben wel een CR100 in de slaapkamer als wekker en om muziek aan te zetten. We willen geen tablets of smartphones in de slaapkamer.
• Mijn kleine kinderen gebruiken dagelijks de CR100 en ze zijn nog te klein voor een smartphone.
• Mijn kinderen mogen ‘s-avonds geen smartphone op hun kamer hebben, veel te onrustig, ze mogen wel altijd een CR100 op hun kamer hebben om muziek te luisteren.
• Ik ben tevreden over de basisfunctionaliteit en hoef niets nieuws of extra functies. Hoe kan Sonos spreken over extra functies als ze een apparaat uit gaan schakelen. Een uitgeschakeld apparaat heeft toch geen functies?
• De CR100 heeft knopjes en reageert direct, mijn smartphone of tablet is ’s-avonds vaak leeg en reageert niet zo snel als een CR100, een dedicated controller met knopjes geeft een luxe-gevoel, een smartphone of tablet met een app niet.
• ’s-Avonds ben ik app-moe en ben ik blij dat ik een CR100 kan pakken.
• Wat moet ik met één kortingsbon in ruil voor de liquidatie van mijn vier CR100’s? Ik kan toch geen nieuwe controllers meer kopen?
• Ik luister naar muziek die op mijn NAS staat, ik hoef geen streamingdienst of nieuwe functies.
• Dat ik geen nieuwe CR100 kan kopen, snap ik. Als hij kapot valt, kan hij niet worden gerepareerd, snap ik ook. Maar waarom zou mijn bestaande CR100 niet meer mogen werken?
• Ik dacht dat ik eigenaar was van de Sonos-spullen die ik heb gekocht. Ik ben kennelijk geen eigenaar, maar een gebruiker. Dat is voor mij niet acceptabel.
• Ik was heel gelukkig met mijn Sonos-spullen. Als de CR100 straks niet meer werkt, kan ik net zo goed iets anders kopen.
• Help! Mijn controllers worden afgepakt. Wanneer wordt mijn ZP80 en/of ZP100 geliquideerd?

Sonos CR100 R.I.P.: wat zegt Sonos over de voorgenomen dood van de CR100?

In ons vorige artikel over de uitschakeling van de CR100 schreven wij dat Sonos de uitschakeling als noodzakelijk en onvermijdelijk heeft gepresenteerd. Omdat de argumenten weinig overtuigend zijn, hebben wij contact opgenomen met Sonos over de uitschakeling van de CR100 en tevens de vraag gesteld of Sonos nog meer verkochte hardware uit gaat schakelen.

Wij hebben Sonos onder andere voorgehouden dat de accu van de CR100 vervangen kan worden en dat talloze gebruikers dat ook hebben gedaan. Een oude accu is niet onveilig en er is, voor zover wij weten, nog nooit een CR100 in brand gevlogen. Volgens Sonos is de accu echter niet vervangbaar en een eigenaar die de accu van zijn CR100 tóch vervangt, handelt daarmee in strijd met de gebruikersvoorwaarden van Sonos. Sonos wilde niet ingaan op het feit dat er nog nooit een CR100 in brand is gevlogen. Dus kort samengevat, hoewel de accu fysiek vervangbaar is en talloze gebruikers dat ook succesvol hebben gedaan, ontkent Sonos dat de accu vervangen kan worden en bovendien zou vervanging juridisch niet mogen van Sonos. Waarvan akte.

Wij hebben voorts de vraag gesteld of Sonos binnenkort of later nog meer verkochte en nog werkende hardware gaat uitschakelen. De ZP80 en ZP100, de eerste muziekspelers van Sonos, zijn immers net zo oud als de CR100. Het antwoord van Sonos was “daar doen wij geen uitspraken over”. Sonos weigerde te verklaren dat het bij uitschakeling van de CR100 zou blijven. Dit doet toch het ergste vermoeden voor bezitters van een ZP80 of ZP100. Het is dus zeker niet uitgesloten dat deze hardware in de toekomst ook zal worden uitgeschakeld.

Software en updates van Sonos: updateritis en wie is de eigenaar van het product?

Het komt erop neer dat Sonos een ijzeren greep heeft op apparaten die zijn verkocht en in eigendom overgedragen. De gebruiker heeft geen invloed op de software. Een gebruiker kan besluiten om geen updates meer toe te laten, maar kan niet voor een bepaalde versie software kiezen. Installatie van een vorige versie is niet mogelijk.

Ter vergelijking, de bezitter van een computer kan zelf kiezen welke software op de computer komt te staan. Desgewenst kan oude software op de computer gezet worden. De leverancier van de computer kan de ondersteuning staken maar kan de computer niet van een afstand onherroepelijk uitzetten. De eigenaar van de computer is de baas, niet de leverancier. Eventuele updates van de software kunnen door de eigenaar ongedaan gemaakt worden. De gebruiker kan zijn computer opnieuw installeren en inrichten. Een gebruiker van Sonos kan dat niet en hetzelfde geldt voor de meeste andere audio-apparaten.

Wie in de eerste jaren van het bestaan van Sonos iets van Sonos kocht, kreeg de software meegeleverd op een cd. Installatie van software (op een pc) was overigens niet eens nodig, want configuratie van een Sonos-muziekspeler, ZP80 of ZP100, kon ook met de CR100. Verbinding met internet was niet noodzakelijk, ook niet om een nieuw apparaat toe te voegen. Updates waren louter facultatief.

Sonos heeft op een gegeven moment het roer omgegooid. Om een nieuwe netwerkspeler of luidspreker in gebruik te kunnen nemen was verbinding met internet noodzakelijk en vervolgens werd ook meteen de nieuwste software geïnstalleerd, ook op alle andere Sonos-apparaten in huis. Vanaf circa 2013 werden steeds meer functies verwijderd van de CR100. Dit viel niet meteen op want het ging in kleine stapjes. Thans is de CR100 niet meer geschikt om Sonos in te stellen en te configureren. Configuratie kan alleen nog met een pc of tablet of smartphone.

Sonos ging nog een stap verder. Wie immers nieuwe muziek aan zijn bibliotheek heeft toegevoegd, zal daarna de muziekbibliotheek opnieuw moeten laten indexeren door Sonos. Voordat Sonos echter gaat indexeren, kijkt Sonos op internet of er nieuwe software beschikbaar is. Als nieuwe software beschikbaar is, zal de gebruiker eerst de update moeten accepteren. Niet accepteren betekent geen nieuwe muziek aan de bibliotheek kunnen toevoegen en uitschakeling van nog wat andere functies. De gebruiker wordt dus verplicht om de update toe te laten. Dit is overigens te voorkomen door de verbinding met internet te verbreken alvorens de software van Sonos te starten.

Sonos heeft last gekregen van updateritis. Het systeem eist het om voortdurend bijgewerkt te worden en dreigt voortdurend uit te vallen of functies uit te schakelen. Tot circa vijf jaar geleden was het systeem nog volledig stabiel. De gebruiker zal thans heel zorgvuldig met zijn Sonos-apparatuur moeten omgaan om te voorkomen dat apparaten straks onherroepelijk worden uitgeschakeld. Wie geen updates wil, zal regelmatig zijn internetverbinding moeten lostrekken of veiligheidshalve de apparaten moeten aansluiten op een router zonder internetverbinding. Ook de Sonos-software op de computer die wordt gebruikt voor het herindexeren van de muziekbibliotheek mag niet worden bijgewerkt. De Sonos-apparatuur moet onderduiken en ondergedoken blijven en dat geldt nu met name voor de CR100. Later moeten de ZP80 en ZP100 mogelijk ook onderduiken. Wie een nieuw Sonos-apparaat wil toevoegen, ontkomt niet aan updates.

Sonos update: aanpassing van voorwaarden nadat producten zijn aangeschaft

Overigens zijn de updates van Sonos lang niet altijd overwegend technisch van aard. De laatste updates gingen vooral over de implementatie van nieuwe gebruikersvoorwaarden en privacyvoorwaarden die te maken hebben met spraakbesturing, niet met goede muziekweergave. Als het immers aan Sonos ligt, heeft iedereen straks een “slimme” luidspreker in huis die is voorzien van een microfoon om stemmen en stemcommando’s op te kunnen nemen. Deze opnames wenst Sonos te delen met andere partijen en via de gedwongen update is inmiddels de toestemming van de gebruiker voor het opnemen van zijn stem en delen van de steminformatie verkregen. Sonos heeft zichzelf getransformeerd van audiobedrijf tot gegevensverzamelaar. Sonos verzamelde al vanouds allerlei gegevens over het netwerk van de gebruiker en daarop aanwezige apparatuur en het gebruik daarvan. Sonos gaat echter ook actief stemmen verzamelen en de gegevens delen met andere partijen.

De gebruiker kan de nieuwe voorwaarden formeel gezien weigeren door de update te weigeren, maar ziet zichzelf vervolgens geconfronteerd met uitgeschakelde functies. De gebruiker kan niet terug naar een vorige versie van de software. Goed beschouwd is dus geen sprake van een vrije keuze. De gebruiker zal de update en de nieuwe voorwaarden moeten accepteren als hij zijn Sonos-spullen wil blijven gebruiken. Dit geldt ook voor spullen die reeds lang geleden zijn gekocht op het moment dat andere voorwaarden van kracht waren. De koper/eigenaar kan zich praktisch gezien niet verzetten tegen het gebruik van zijn persoonlijke gegevens. De koper mag formeel dan wel eigenaar zijn, maar materieel is hij slechts een gebruiker.

Nieuw precedent: tech-bedrijf schakelt werkend product uit

Voor zover wij weten gaat Sonos geschiedenis schrijven door als eerste tech-bedrijf verkochte spullen actief uit te schakelen. Wie dat niet wil, zal allerlei kunstgrepen moeten toepassen. Mogelijk komen andere bedrijven op hetzelfde idee.

Hoe zouden mensen reageren als ze het bericht van Denon zouden krijgen waarin staat “het is nu helemaal tijd voor de 4K-filmbeleving, over twee maanden worden alle AV-receivers van Denon die geen 4K ondersteunen uitgeschakeld, maar je krijgt een kortingsbon voor een nieuwe 4K-AV-receiver van Denon”? Hoe zou het zijn als Hewlett Packard al zijn zwart-wit netwerkprinters uit zou schakelen want “het is nu helemaal tijd voor kleurenprinters en zwart-wit printers zijn onveilig en kunnen in brand vliegen, je krijgt een kortingsbon voor aanschaf van een HP-kleurenprinter”? Wij vermoeden dat de wereld te klein zou zijn.

Op een analogie valt altijd wel iets af te dingen, maar de kern is dat een koper kennelijk voorzichtig moet zijn met de aanschaf van een gesloten systeem, zoals Sonos, en zichzelf ook moet realiseren dat apparaten die voor hun goede werking van software afhankelijk zijn, zomaar kunnen uitvallen. En vervolgens is het maar te hopen dat de maker van het apparaat bereid is om de software bij te werken.

Dat softwarematige functies kunnen uitvallen is onlangs weer bewezen. Begin deze maand schreven wij dat bij een groot aantal apparaten de aanvankelijk goede werking van Spotify was uitgevallen. Een gebruiker die dus aanvankelijk Spotify op zijn versterker kon gebruiken en mogelijk de versterker speciaal om die reden had gekocht, kon dat plotsklaps niet meer. Spotify had dingen gewijzigd en de maker van de versterker zou voor een update van de firmware en herstel van de werking van Spotify moeten zorgen.

Naar verluidt zijn diverse fabrikanten driftig aan de slag gegaan om de functionaliteit van Spotify te herstellen. Zou een fabrikant dat ook doen als een apparaat bijvoorbeeld een paar jaar oud is? Immers een goed gebouwde versterker kan wel tien of zelfs twintig jaar probleemloos werken. Zou Spotify over tien jaar nog bestaan? Moeilijk te zeggen natuurlijk, maar zou een goed gebouwde versterker over tien jaar nog probleemloos de streamingdiensten van nu kunnen gebruiken? Dat ligt maar net aan het beleid van de fabrikant.

De bouwer van de versterker kan ontwikkeling en ondersteuning staken. Een versterker heeft gelukkig ook nog analoge en vaak ook digitale ingangen die niet van software afhankelijk zijn. Een versterker zal niet snel last krijgen van updateritis. Als een streamingfunctie of streamingdienst zou uitvallen, is het apparaat niet meteen waardeloos. Het is echter wel goed om even in het achterhoofd te houden dat een mooie en prijzige multifunctionele AV-receiver zomaar bepaalde goed werkende (streaming)functies onherroepelijk kwijt kan raken. Vervolgens is het de vraag of het verlies hersteld kan worden. Bij een gesloten systeem kan dat lastig of onmogelijk blijken te zijn en als de fabrikant niet thuis geeft, houdt het daar op.

Conclusie: voortaan alleen losse componenten en alleen open source software?

Veel audio- en muziekliefhebbers hebben een systeem dat bestaat uit verschillende componenten. Analoge versterkers en luidsprekers hebben geen firmware en geen gebruikersvoorwaarden die na aanschaf gewijzigd kunnen worden. Een DA-converter of cd-speler die bij levering goed werkt, heeft geen updates of verbinding met internet nodig om goed te blijven werken. Deze apparaten zullen geen last krijgen van updateritis. DA-converters van tien of twintig jaar geleden werken doorgaans nog prima. Geen enkele maker heeft in elk geval een poging ondernomen om zijn oude DA-converters uit te schakelen.

Makers van streamers denken daar anders over en behouden zichzelf het recht voor om de voorwaarden na levering aan te passen en zelfs het geleverde apparaat uit te schakelen. Thans geldt dit in elk geval voor Sonos, maar het is niet uitgesloten dat andere fabrikanten het voorbeeld van Sonos zullen volgen, zoals ze dat al vaker hebben gedaan. Indien sprake zou zijn van open source software, zou een ander de besturing van de streamer kunnen overnemen. Sonos is echter een volledig gesloten systeem, net zoals alle andere gangbare multi-room systemen en streamers.

Losse componenten bieden niet alleen vaak klankmatige voordelen, maar bieden ook als voordeel dat bij een defect van een component niet meteen alles onderuit wordt getrokken. Een streamer/versterker, zoals bijvoorbeeld de ZP100 van Sonos, is volledig afhankelijk van de ondersteuning van zijn maker. De maker, Sonos, is in elk geval in staat om de investering van de consument met een druk op de knop waardeloos te maken, ook als die knop zich aan de andere kant van de wereld bevindt. De koper denkt eigenaar te zijn, maar het lijkt er toch echt meer op dat Sonos de eigenaar blijft van alle wereldwijd verkochte Sonos-spullen.

Wat is het toch fijn dat de meeste audio-apparatuur niet is voorzien van een netwerkaansluiting, niet in staat is om persoonlijke gegevens te verzamelen en niet afhankelijk is van goed werkende software die voortdurend om aandacht en updates vraagt.