Net zoals iedere muziekliefhebber hebben ook recensenten zo hun eigen pakket aan muzikale voorkeuren en producten en merken die een bepaalde favorietenrol bezitten. Maar alsof het lot er mee speelt komt het vaak genoeg voor dat we juist net dit soort producten maar mondjesmaat of zelfs helemaal niet in huis krijgen...
Gelukkig loopt het dit keer anders en word ik door een onverwachte verschuiving op het distributievlak door de nieuwe importeur Savor Audio ineens wel in staat gesteld om een ruime hoeveelheid tijd met zelfs een compleet trio van deze favorieten door te brengen: een Audio Research voor- en eindversterker en een paar Sonus Faber Serafino Tradition-luidsprekers. Daarbij wil ik u alvast bij voorbaat verklappen dat deze gebeurtenis mijn nachtrust met een behoorlijk aantal uren per nacht heeft weten te verkorten en ik zelfs uiteindelijk nieuwe muzikale werelden heb kunnen betreden!
De twee buizenproducten van deze test zijn afkomstig van niemand minder dan het legendarische audiomerk Audio Research. Een fabrikant die met de start in 1970 door William Z. Johnson, het audiolandschap van vele muziekliefhebbers voor altijd blijvend heeft veranderd. Een groot verschil met veel andere merken is dat Audio Research al vanaf het eerste moment audioproducten wilde maken waarbij vooral het muziekplezier voorop moest blijven staan. Transistoren werden en worden door deze onderneming tot op de dag van vandaag muzikaal nog steeds als inferieur aan goede buizenontwerpen gezien en wie eens aandachtig naar goed(!) ingespeelde producten van deze fabrikant luistert, begrijpt ook al heel snel waarom.
In 2008 is het merk toegevoegd aan de indrukwekkende portfolio van de Italiaanse Fine Sounds Group. Een op topkwaliteit gefocuste investeringsmaatschappij waar naast Audio Research ook andere zeer illustere merken als McIntosh, Sonus faber, Wadia Digital en de wat minder bekende namen als Sumiko en Pryma (hoofdtelefoons van Sonus faber) zijn ondergebracht. In de dagelijkse praktijk blijkt zo’n overname in staat te zijn om zelfs bekende topondernemingen in slechts korte tijd totaal te ruïneren. Maar gelukkig heeft in geval van de Fine Sounds Group (vandaag de dag tot McIntosh Group omgedoopt) tot op heden het tegendeel plaatsgevonden. Vooral door de veel grotere kapitaalkracht is de ontwikkeling van al deze merken in een ware stroomversnelling terechtgekomen. Een fenomeen wat naast een snellere productvernieuwing en kortere productie levenscyclus, eigenlijk vooral aan de buitenkant het sterkst zichtbaar is.
Audio Research REF 6
Het mooiste voorbeeld van dit nieuwe actuele denken is ongetwijfeld gerealiseerd in de nieuwe volledig gebalanceerd opgebouwde Audio Research REF 6 voorversterker. Een in zwart en zilver verkrijgbaar referentiemodel dat alleen nog de REF 10 als absoluut topmodel boven zich moet dulden en uit al zijn poriën topkwaliteit ademt. Wanneer deze nu al legendarische voorversterker eenmaal voor mij staat, zijn er drie dingen die mij meteen opvallen. Om te beginnen zijn dat de bovenmatig forse afmetingen van 48 cm breed, 19,8(!) cm hoog en 41,9 cm diep. Dat gepaard gaande aan een gewicht van 17 kilo is dit dus geen willekeurige voorversterker die je zo maar even gemakkelijk ergens kwijt kunt. Een gegeven wat nog eens wordt versterkt doordat de acht aanwezige voor- (6H30P) en voedingsbuizen (6550WE en 6H30P), best de nodige warmte aan de bovenzijde van het apparaat laten ontstijgen.
Een tweede aspect wat mij opvalt is dat hoewel het aantal bedieningsorganen en de plaatsing op het front precies hetzelfde zijn als bij voorganger REF 5 SE, deze nieuwe REF 6 toch veel geraffineerder en moderner oogt. Iets wat zich later ook laat gelden bij de bediening. Zo zijn de zes drukknoppen veel groter uitgevallen en nu voorzien van een precies drukpunt, terwijl de twee eveneens veel grotere draaiknoppen nu ook echt als draairegelaars zijn uitgevoerd en niet zoals bij de REF 5 (SE) en voorgangers, alleen maar een kwartslag naar links of rechts gedraaid konden worden om het volume of bron te regelen.
Naast een anders ingedeelde in drie stappen dimbare groenkleurige FLD display met grote numerieke uitlezing, zijn ook het aluminium front en de twee handgrepen onder handen genomen en vooral veel subtieler en meer verfijnd uitgevallen. Eindresultaat is een voorkomen dat zowel de eigenschappen van een stoere en robuuste Amerikaan, als de verfijning en sierlijkheid van een strak Italiaans maatpak binnen één en hetzelfde ontwerp combineert. Ook de twee veel dikkere en fraaier gestileerde aluminium uitgevoerde zijpanelen en het nog verder verstevigde chassis, hebben duidelijk geprofiteerd van deze nieuwe benadering. Niet alleen een lust voor het oog maar ook bedoeld om parasitaire trillingen beter af te voeren.
Een mooi visueel aspect is dat mijn testexemplaar naast de standaard aanwezige ondoorzichtige acryl bodemplaat, ook is voorzien van een transparant acryl bovenpaneel. Niet alleen leuk om het volle en overzichtelijk binnenwerk met de acht opgloeiende buizen te (laten) bewonderen, maar het acryl draagt volgens de ontwerpers ook bij aan een betere afvoer van elektrische en mechanische energie dan bijvoorbeeld een conventioneel metalen of aluminium exemplaar dat zou doen.
Ten opzichte van de REF 5SE is naast een gedeeltelijk andere componentkeuze, een ander circuitontwerp en het toevoegen van twee extra voorbuisjes, vooral de voeding nog eens extra aangepakt en uitgebreid. Maatregelen die er gezamenlijk toe hebben geleid dat zowel de afmetingen als het gewicht aanmerkelijk zijn toegenomen en er feitelijk van een compleet ander ontwerp sprake is. Wanneer ik uiteindelijk bij de achterzijde arriveer is meteen zichtbaar waar de naam Reference al sinds decennia zo trots voor staat. Want zelden zie ik vandaag de dag namelijk nog zo’n groot aantal analoge in- en uitgangen. Een aansluitveld wat bovendien ook nog eens perfect en overzichtelijk over de grote achterzijde is verdeeld. Daarbij is letterlijk iedere in- en uitgang zowel gebalanceerd als ongebalanceerd uitgevoerd.
Last but not least wordt deze zeer complete voorversterker met zijn 103 stappen volumeregeling, zelf te benoemen ingangen en functies als mono, balans, fase 180 graden omdraaien, mute en heel nuttig het aantal gebruiksuren van de buizen, ook vergezeld van een goed in de hand liggende uit een massief blok aluminium gefreesde afstandsbediening. Hoewel alle functies hiermee volledig op afstand kunnen worden bediend en het geheel probleemloos vanuit iedere hoek werkt, vind ik het wel weer jammer dat er wederom voor van die weke gummi toetsen is gekozen en niet voor hardere toetsen met een precies drukpunt.
Audio Research REF 150 SE
Binnen de huidige lijn van zes eindversterkers bevind de REF 150 SE zich precies in de middenmoot van het gamma. Doordat bij dit model als één van de weinige Audio Research eindversterkers de uitgangsvermogen VU meters ontbreken, kan het daardoor ook meteen als visueel meest rustige worden gezien. Toch is deze potente push-pull stereo buizeneindversterker met zijn door zijn twee 6H30 stuurbuisjes en vier KT150 eindbuizen per kanaal gegenereerde 2 x 150 Watt aan 8 Ohm vermogen, zeker geen muurbloempje te noemen! Wat namelijk te denken van een werkelijk enorme behuizing die 48,3 cm breed, 22,2 cm hoog en maar liefst 49,5 cm diep is en gelukkig door de aan de voorzijde aangebrachte robuuste handgrepen ondanks zijn gewicht van 34,2 kg toch nog steeds enigszins hanteerbaar blijft. Hoe knap en subtiel het vormgevingsverhaal door grafisch vormgever Livio Cuccuza bij de REF 6 is uitgevoerd, valt eigenlijk pas vooral op wanneer ik de REF 150 SE die nog door Audio
Research zelf is ontworpen er direct naast zie staan. Laatstgenoemde bezit onmiskenbaar de in mijn ogen onvolprezen zeer robuuste, bijna grof aandoende typisch Amerikaanse industriële vormgeving. Net zo mannelijk als een Harley Davidson motor of een Dodge RAM pick-up truck en daardoor net zo charismatisch. Maar verfijnd? Nee, dat is het zeker niet. De voorzijde is daarbij alleen maar van een zeer degelijk aanvoelende aan/uit kantelschakelaar en groene LED voorzien, terwijl de achterzijde enkel met een gebalanceerd paar ingangen, 20 ampère netstekker aansluiting, afzonderlijke luidsprekerconnectoren voor 4, 8 en 16 Ohm en twee ventilatoren is uitgerust. Eh, zeg je nu ventilatoren? Jazeker, op deze REF 150 SE zijn net als bij alle overige zwaardere Audio Research eindversterkermodellen, deze in high-end audio producten als doorgaans ongewenste gasten beschouwde koelers geïnstalleerd! Volgens het merk zou dit de levensduur van de eindbuizen aanmerkelijk verlengen en zorgen deze koelende elementen bovendien voor een grotere plaatsingsvrijheid van het apparaat. Hmm, eens zien hoe ik dit straks tijdens de luistersessies ga ervaren!
De luidsprekerconnectoren zijn trouwens ook een verhaal apart. Hoewel ze namelijk wel draadeinden, spades en banaanstekkers accepteren, zijn de twee eerstgenoemde met blote handen eigenlijk onvoldoende vast aan te draaien. Een mooie oplossing is om dit geval van een dop- of steek-sleutel gebruik te maken. Uiteraard is het dan wel zaak om beschadiging te voorkomen, om de connectoren met beleid niet al te extreem hard aan te draaien. Wanneer ik de met tientallen schroeven bevestigde dunne aluminium bovenkap verwijder, wordt een nette en zeer overzichtelijke opbouw zichtbaar. Het linker- en rechterkanaal zijn daarbij geheel afzonderlijk opgebouwd en naast de acht forse KT150 eindbuizen, vier 6H30 stuurbuizen en audiofiele koppelcondensatoren, zijn het vooral de over gedimensioneerde bloktrafo’s en 24 kleine 470µF elco’s die de nodige indruk maken.
Ventilatoren
Net als bij de REF 6 voorversterker bevat ook deze forse buizen eindversterker de bijzonder nuttige functie om het totale aantal gebruiksuren middels een niet verlichte LCD display op de bodem uit te lezen. Toch ben ik uiteindelijk vooral benieuwd naar het rumoer van de twee ventilatoren en enkele minuten na het inschakelen blijkt dat mijn bezorgdheid in eerste instantie ook gegrond is. Zeker in een stille luisterruimte maken ze echt te veel relatief luid zoemend lawaai. Gelukkig blijkt Audio Research hier een oplossing in de vorm van een aan de binnenzijde gemonteerde 3-standen dipswitch te hebben ingebouwd. Standaard staan de ventilatoren namelijk in de hoogste stand ingesteld. Dit geeft naast een verlengde levensduur van de buizen, ook de mogelijkheid om de versterker in een half open rack met minder hoogte te plaatsen. De stand met het laagste toerental is specifiek bedoeld voor stillere ruimtes of situaties waarbij de eindversterker vrij op een plateau kan worden opgesteld. Hoewel ook dan nog steeds niet zo stil als ik zelf eigenlijk zou wensen, vind ik het geluid in deze stand wel voldoende acceptabel. Tussen de muziek door kun je het nog waarnemen als je er bewust op gaat letten. Maar zodra er ook maar de geringste muziek weerklinkt is het volstrekt onhoorbaar.
