In een tijd waarin veel mensen alleen nog maar streaming audio toepassingen gebruiken om naar muziek te luisteren, lijkt het bijna gekkenwerk om nog aandacht aan een 'cd only'-speler te besteden. Ja, u leest het goed. Het betreft daarbij ook nog eens een discspeler die zelfs anno 2016 alleen maar cd’s af kan spelen, en waar verder dus ook geen DAC-functionaliteit of andere toeters en bellen op aanwezig zijn! Maar is deze denkwijze nu ‘gestoord’ en eigenlijk niet meer van deze tijd, of getuigt het juist van realiteitszin, kwaliteitsbesef en durf?
De geestelijk vader van deze bijzondere muziekmachine is niemand minder dan klankmagiër Rick Paap. Een getalenteerde Nederlandse ontwerper die naast de onlangs door mij zo positief geteste Mirror Image Aemulus voorversterker, ook de geestelijk vader van de befaamde Master luidsprekers is.
Het is 2010 en terwijl de Aemulus voorversterker al een hele poos in ontwikkeling is, beseft duizendpoot Rick Paap steeds meer dat hij er niet aan zal ontkomen om ook een bijbehorende bron te ontwerpen. Streaming audio staat in die tijd nog te veel in de kinderschoenen, terwijl een eigen platenspeler ontwerpen een brug te ver is. Een cd-speler ligt dan dus het meest voor de hand. Groot voordeel daarbij is dat Rick vóór de start van zijn importeurschap Dynamic Solution in 1994, vele jaren ervaring met de bekende en legendarische Nederlandse Duson producten op heeft kunnen doen. Expertise die hem nu heel goed van pas komt. Vooral omdat al snel zal blijken dat van alle Mirror Image loten die inmiddels gereed of nog in het ontwerpstadium verkeren, de cd-speler uiteindelijk de meest lastige is.
Vallen en opstaan
Hoewel Rick al vanaf het begin een heel duidelijk beeld heeft waar hij uiteindelijk klankmatig op uit wil komen, blijkt de uiteindelijke realisatie toch een heel ander verhaal te zijn. Want al snel blijkt dat letterlijk ieder te gebruiken onderdeel een heel duidelijke eigen gehoormatige invloed op het uiteindelijke eindresultaat heeft. Een heidens karwei en zoektocht naar de ideaal bijpassende onderdelen volgt en ga er maar aan staan als je echt alles helemaal in je eentje wilt doen! Maar wonder boven wonder en met het nodige vallen en opstaan, zie ik tijdens mijn regelmatige bezoeken aan het Dynamic Solutions bolwerk in Geldermalsen, langzaam maar zeker een zowel werkende als ook steeds beter klinkende cd-speler ontstaan. De werkwijze is echt op zijn Ricks en dat is terwijl je met hem in gesprek bent, er plotseling een nieuwe ingeving kan ontstaan. Daarbij moet je er niet vreemd van opkijken wanneer je slechts enkele ogenblikken later ineens een rol soldeertin in je handen gedrukt krijgt, met de vraag of je hem heel even zou kunnen assisteren. In enkele gevallen blijkt zo’n ingeving dan helaas tot een verslechtering te leiden. Maar veel vaker leidde zo’n spontaan idee daadwerkelijk tot een wezenlijk beter klinkend apparaat! Hoewel ik Rick de laatste tien jaar ook tijdens verschillende Master luidsprekerprojecten heb gevolgd, is een product als een cd-speler toch wel heel iets anders. Vooral in zaken als het optimaal laten samenwerken van loopwerk, stuurelektronica en displaysturing is heel veel tijd gaan zitten. Uiteindelijk zelfs zoveel dat menigeen al lang de handdoek in de ring had gegooid. Maar niet Rick Paap die met een bijna bovenmenselijke volharding, inspanning en motivatie uiteindelijk geheel op eigen kracht tot een echt werkende cd-speler komt. Een apparaat dat zelfs in dit prille stadium al heel goed laat horen over bijzondere weergaveaspecten te beschikken.
Game, set en match
Hoewel er dan uiteindelijk een eerste helemaal werkend prototype op de werkbank staat, moet de echte strijd nog beginnen. Een mooi voorbeeld hiervan is het te kiezen discloopwerk. Want waar grote fabrikanten vaak om commerciële redenen (maximale verkrijgbaarheid en goedkoop) voor een bepaald loopwerk kiezen, volgt Rick ook hier weer zijn volledig eigen weg. Zo kan het dus zijn dat ik op zekere dag wordt uitgenodigd om naar verschillende loopwerken te komen luisteren. Bij binnenkomst in de luisterruimte in Geldermalsen zie ik die dag een viertal verschillende cd-rom drive achtige mechanismen van evenzoveel merken, broederlijk naast elkaar liggen. Hoewel ik door eigen ervaring al weet hoeveel invloed een loopwerk op de weergave kan hebben, word ik toch weer verrast door de werkelijk enorme verschillen. Want niet alleen de tonale balans blijkt er behoorlijk door te veranderen, ook de mate aan rust, uitsterven van klanken, ruimtelijkheid en vooral timing, maken het verschil tussen een redelijk, goed of fantastisch geluid. In de maanden erna zijn ook de DAC, weerstanden, print lay-out, op-amps, analoge bekabeling, klok en uiteindelijk zelfs de slechts 15 cm lange digitale kabel aan de beurt. Ik noem dit kleine stukje kabel trouwens bewust als laatste, want eigenlijk zou iedere Music Emotion lezer zelf eens moeten ervaren hoe groot de invloed van zelfs zo’n klein en quasi onbeduidend stukje ‘snoer’ is! Bij het luisteren waren de verschillen nu dermate groot dat ze zelfs maar weinig onderdeden bij wat ik aan variaties bij de verschillende disc loopwerken had waargenomen! Een echte eye opener.
Van voorlader naar bovenlader
Terwijl bij de eerste prototypes nog sprake is van een voorlader waarbij de eigenlijk best fragiele plastic lade van het cd-rom loopwerkje nog een beetje wiebelend naar buiten komt, zint Rick op meer. De speler mag in dat stadium dan al wel bijzonder goed klinken, het kan volgens hem nog beter. Ook in de zin dat het apparaat cosmetisch nog wel een flinke oppepper kan gebruiken. Deze beslissing is de feitelijke aftrap voor wat later de huidige Charisma bovenlader zal gaan worden en opnieuw begint een lange weg. Niet alleen omdat er hierdoor een meer degelijke constructie moet gaan komen wat het nodige extra metaalwerk vereist, maar ook moest het complete cd-rom mechanisme compleet worden ontleed om geschikt te maken als bovenlader. Het gaat in het kader van dit artikel te ver om ook deze stappen allemaal te beschrijven, maar neemt u maar van mij aan dat het uiteindelijk zwaar gemodificeerde mechanisme, nog maar weinig overeenkomsten met het origineel bezit.
Nadat het nieuwe metaalwerk gereed is gekomen en de sensor voor het openen en sluiten van de soepel op teflon dragers lopende aluminium schuifdeksel is gemonteerd, kan de eindmontage beginnen. De meest optimale plaats van alle basisonderdelen van het binnenwerk (transformator, voedingsprint, loopwerk en digitaal/analoge print) worden daarbij zowel meettechnisch als gehoormatig(!) bepaald en van verschillende leveranciers komen tenslotte de laatste cosmetische puntjes op de ‘i’. Zo wordt het standaard aluminium frontpaneel vervangen door het fraai gevormde massieve notenhout wat alle laatste generatie Mirror Image producten kenmerkt. Wordt een doorzichtig perspex paneel van een juiste kleur in het display venster gemonteerd en worden de nodige hoogglans zwarte perspex panelen op de zijpanelen bevestigd. De speler is verder niet van eigen bedieningsorganen voorzien, waardoor de gebruiker tot de uitgebreide meegeleverde afstandsbediening met Philips RC5 codering is veroordeeld. Anderzijds houdt de afwezigheid van knoppen de voor- en bovenzijde heel puur en rustig. Op de achterzijde zijn tenslotte alleen een eurostekker netentree en een paar WBT topline RCA connectoren te vinden.
Techniek
Hoewel ik in het eerste deel van mijn verhaal al het nodige over de oorsprong en besluitvorming over de gebruikte onderdelen van deze speler heb gehad, valt er natuurlijk nog wel meer over de technische achtergrond te vertellen. Naast het met de naam van de koper(!) te programmeren OLED display en het gehoormatig geselecteerde en met verschillende maatregelen grondig aanpaste Teac disc loopwerk, komt de DAC in deze Charisma van chipmaker Burr Brown. Maar in tegenstelling tot wat je zou verwachten wordt deze als 16 bit zonder oversampling gebruikt. Dit omdat Rick vindt dat de native resolutie van het medium cd ook 16 bit is en dat iedere aanpassing zoals oversampling, een aantal negatieve neveneffecten creëert. Nadelen die zowel de muzikale samenhang, het gevoel in de muziek als de timing verstoren. In het analoge deel zorgt naast een aantal geheimen van de smid die ik hier niet mag vertellen, een speciaal geselecteerde Klasse-A geschakelde opamp voor de opvallend natuurlijke perceptie van deze speler. Als voeding wordt er een bloktrafo met verschillende aftakkingen toegepast, terwijl binnen het Mirror Image concept ook extreme aandacht aan de aarding van de verschillende onderdelen is besteed. Ook hier mag ik niet te veel over vertellen, maar wel kan ik zeggen dat Rick zijn benadering behoorlijk onorthodox is. Maar het is het uiteindelijke eindresultaat wat echt telt en wie deze cd-speler eenmaal voor een eerste keer hoort, zal meteen begrijpen en vooral horen waar al deze inspanningen toe hebben geleid. Uiteraard komt er binnenkort ook een losse Mirror Image DAC die wel de aanvullingen biedt die op de Charisma bewust ontbreken.
