Projectoren

De tijd dat projectoren onbetaalbaar, onhandelbaar en moeilijk te bedienen en instellen waren, is voorbij. Ook de beeldkwaliteit is er de laatste jaren enorm op vooruitgegaan. Zoveel zelfs, dat beneden de €1500 al zeer fatsoenlijk kan worden geprojecteerd. Wat blijft is het feit dat liefst de kamer moet worden verduisterd. Kijkt u eens naar de wanden in uw verduisterde kamer. Die zijn waarschijnlijk niet echt zwart, maar grijs. Dit is het zwartste zwart dat kan worden geprojecteerd. Kunt u helemaal niet verduisteren, is misschien projectie geen goed idee, of u moet pas kijken als het buiten donker is. Voor het geven van presentaties gaan deze overwegingen minder op, omdat in dat geval vooral lichtopbrengst en niet beeldkwaliteit van belang is.

Enkele belangrijke algemene aankooptips

Omdat de lamp in projectoren goed gekoeld moet worden, zijn niet alle projectoren even stil. Vaak moeten projectoren boven uw hoofd worden opgehangen en rumoerige modellen kunnen tijdens het kijken naar films dan aardig storen. 

Let erop dat de projector op de gewenste plaats wel de gewenste beeldgrootte oplevert! De zoom-functie van de gebruikte lens heeft maar een beperkt bereik. Een `short-throw` lens zorgt ervoor dat de projector dicht bij het scherm kan worden gehangen (vaak op 1-1,5x de beeldbreedte). Een `long throw` lens maakt het mogelijk de projector achter in de kamer te hangen. CRT projectoren hebben een vaste projectieafstand.

Bij een montage van de projector aan het plafond bevindt de bovenkant van het geprojecteerde beeld zich ter hoogte van de lens. Om het beeld laag genoeg te krijgen, moet dus ook de projector relatief ver van het plafond hangen. Hetzelfde gaat op bij projectie vanaf de grond: de onderkant van het beeld begint ter hoogte van de lens.

Veel projectoren hebben baat bij het gebruik van een DVD-speler met `progressive scan`,  vooral als er gebruik wordt gemaakt van ‘Faroudja DCDi’. Ziet u deze term bij een projector, dan is een interlaced DVD-speler vaak goed genoeg. Zie voor verdere uitleg kader over progressive scan.

Ga bij de aankoop niet alleen af op de door de fabrikant opgegeven lichtsterkte van de projector (uitgedrukt in ANSI lumen) of contrastwaardes. Beide waardes worden vaak schromelijk overdreven en geven weinig garantie voor een goed beeld! Een lichtwaarde van meer dan 1000 ANSI lumen zal eerder de zwartweergave verslechteren en een grotere oplichting van de kamer veroorzaken, met negatieve consequenties voor het contrast. 

Met het vorige punt samenhangend: een projector die goed presteert als presentatieprojector in fel verlichtte ruimtes is meestal ongeschikt voor gebruik thuis. De elektronica is geoptimaliseerd voor statische computerbeelden, niet voor de veel complexere videosignalen.

Projectoren zijn vrijwel nooit uitgerust met een TV-tuner. U zult dus een video-recorder of DVD-recorder (met Teletext als u dat vaak gebruikt!) aan moeten sluiten op de projector om TV te kijken. 

Tip! Koop uw projector liefst bij een echte specialist!

Soorten projectoren

De LCD (Liquid Crystal Display)-projector bestaat ongeveer vanaf 1989. LCD projectoren gebruiken 3 glazen LCD-paneeltjes voor rood, groen en blauw. Het witte licht van een lamp wordt door filters in deze drie kleuren opgedeeld en door de panelen gevoerd. De LCD-panelen bevatten vloeibare kristallen (één per ‘pixel’), die naarmate het voltage op de pixel wordt verhoogd, meer licht blokkeren. Het beeld dat uit de drie paneeltjes komt, wordt via een prisma samengevoegd en door een lens geprojecteerd.

Voordelen van LCD projectie zijn de hoge lichtopbrengst en spetterende (soms overdreven) kleuren. Bij LCD projectie kunnen echter ook 3 nadelen worden genoemd: de traagheid van de LCD kristallen, resulterend in een zekere wazigheid van snel bewegende beelden en het zwart is niet echt zwart, maar eerder donkergrijs, omdat het felle licht uit een lamp moet worden geblokkeerd. Ook is er vrij veel ruimte tussen de pixels, wat voor een soort `kijken door kippengaas` effect kan zorgen, maar hoe meer pixels de projector heeft, hoe minder dit kippengaas effect op zal vallen. De projectoren zijn zowel met 4:3 als 16:9 panelen verkrijgbaar. Voor filmweergave is 16:9 natuurlijk erg fraai. Populaire producenten van LCD-projectoren zijn o.a. Epson en Sony.

DLP is een afkorting van ‘Digital Light Processing’ en is ontwikkeld door het bedrijf Texas Instruments. In ieder DLP-produkt zorgt een DMD (Digital Micromirror Device)-chip voor het beeld. Op deze DMD-chip zijn tot wel 1,3 miljoen microscopisch kleine spiegeltjes gemonteerd op een staafje/scharniertje dat het spiegeltje kan laten kantelen tot wel duizenden malen per seconde! Het microspiegeltje zelf is minder dan 1/5 van de breedte van een menselijke haar groot en correspondeert met 1 pixel in het geprojecteerde beeld. Als de DMD-chip wordt aangestuurd met een video-signaal, een lichtbron en een lenzensysteem, kunnen de spiegeltjes zichzelf richten naar de lichtbron of ervan af en zo een lichte of donkere pixel projecteren op het scherm.

Om kleuren te maken, passeert het witte licht van de lamp op zijn weg naar het DMD-paneel eerst een kleurenwiel. Deze deelt het licht op in rood, groen en blauw, waardoor een DLP-systeem met 1 chip 16,7 miljoen kleuren kan produceren. De snel achter elkaar geprojecteerde kleuren worden door ons oog gezien als een menging van die kleuren.

Een voordeel van DLP ten opzichte van LCD is een betere zwartweergave en dus een beter contrast. Omdat de pixels dichter tegen elkaar aanzitten is er tevens sprake van minder `kippengaas`-effect. Nadeel is dat bij sommige DLP-projectoren het kleurenwiel zichtbaar is als een soort `regenboog` van kleuren, die eventjes te zien is bij het snel bewegen van de ogen. De ene persoon is hier gevoeliger voor dan een ander. Projectoren met 3 DMD-chips hebben het kleurenwiel niet nodig en zullen dus ook geen last hebben van dit‘regenboogeffect’, maar helaas zijn deze apparaten nog erg duur. Populaire fabrikanten van DLP projectoren zijn o.a. Marantz, SIM2, Infocus en Yamaha.

Er is een derde, wat minder bekende technologie, die een combinatie lijkt tussen LCD en DLP: LCOS. Bij LCOS (Liquid Crystal On Silicon) worden vloeibare kristallen aangebracht op een spiegelend oppervlak. Als de kristallen openen en sluiten, wordt meer of minder licht doorgelaten en teruggereflecteerd. LCOS en LCD projectoren gebruiken beiden drie chips: voor het groene, rode en blauwe licht. Er is dus geen noodzaak voor een kleurenwiel.

LCOS projectoren hebben vaak een hoge resolutie (veel pixels), wat absoluut een voordeel is. Een tweede voordeel is de minimale afstand tussen de pixels: zelfs van zeer dichtbij het scherm zijn de pixels amper te onderscheiden. Hierdoor krijgt het beeld iets heel filmachtigs. Het beeld van DLP lijkt hiermee vergeleken misschien scherper, maar is dat in werkelijkheid niet. Een derde voordeel van LCOS is dat er geen gebruik gemaakt wordt van een kleurenwiel, wat garant staat voor rijke, diepe kleuren zonder het ‘regenboogeffect’.

Het nadeel van LCOS ligt in het maximale contrast, dat veel minder is dan van de meeste DLP projectoren. Let ook op de levensduur van de lamp. Deze is soms beperkter dan van DLP- of LCD-producten en kunnen soms duurder uitvallen.

De meest populaire toepassing van LCOS is van JVC. Zij noemen hun product D-ILA, kort voor Direct Drive Image Light Amplifier. Veel van de JVC producten worden gebruikt in Hollywood door de professionals en het merk is de leider in het gebied van ultra-hoge resoluties. Op dit moment wordt in het laboratorium gewerkt aan een projector met een resolutie van 3840x2048 pixels! Een aanstormende toepassing van LCOS komt echter ook van Philips, die er projectietelevisies mee maakt.

CRT (Cathode Ray Tube)-projectoren zijn zonder twijfel de beste projectoren voor film-weergave en bestaan al het langst van alle projectoren. Ze gebruiken 3 beeldbuizen in de kleuren rood, groen en blauw, die via grote lenzen hun beeld projecteren op het scherm en geven het meest filmachtige beeld, met de mooiste kleuren en een perfecte zwartweergave (zwart is echt zwart).

CRT-projectoren zijn echter zonder uitzondering zeer duur, groot en zwaar en moeten eigenlijk door een professional worden geïnstalleerd op een vaste plek. Bij iedere verschuiving moet de projector opnieuw worden afgeregeld. Ook is er tenminste een progressive scan DVD-speler, maar liefst een ‘scaler’ nodig voor een acceptabel rustig beeld. Doordat ze zo onpraktisch zijn, ruilen veel bedrijven en particulieren deze projectoren om voor LCD- en DLP-modellen. Hierdoor onstaat er een levendige 2e hands markt met zeer lage prijzen. Nieuw worden ze echter amper meer gemaakt. Er zijn nog maar een handvol fabrikanten van CRT-projectoren en de bekendste ervan is Barco.