Review KEF R5 en Hegel H90: mooi en compleet totaalplaatje

Veel muziekliefhebbers en hifi-enthousiastellingen willen weten hoe afzonderlijke hificomponenten presteren. Wij krijgen als medium echter ook regelmatig de vraag om ons oordeel te geven over een complete set. Immers, niet iedere muziekliefhebber heeft belangstelling voor techniek en heeft zin om zich te verdiepen in individuele componenten. Zoals bijvoorbeeld de mensen die de stap willen maken van een alles-in-één tafelradio naar een hifiset bestaande uit componenten die goed bij elkaar passen: het hifi-starterspakket. In onze testruimte staat een set vloerstaanders van het Engelse KEF, model R5, en een geïntegreerde versterker van het Noorse audiobedrijf Hegel, model H90. Hoe presteren deze componenten als set? Vormen de KEF R5 en Hegel H90 een mooi hifi-starterspakket? Of is het meer dan een starterpakket?

Wat te doen met het vakantiegeld van 2020?

Het overgrote deel van de recensies op dit medium gaat over individuele componenten. Veel liefhebbers willen immers zelf componenten kiezen om een set samen te stellen, of willen slechts één component uit een bestaande set vervangen. Er is echter ook altijd een groep die nog niets heeft, afgezien van wellicht een alles-in-één tafelradio, bluetooth-luidspreker of een zogenaamde slimme actieve luidspreker of soundbar. Wie zijn studentenkamer of ouderlijk huis heeft verlaten, zijn eerste huis heeft gekocht, vervolgens de hypotheekstress, verbouwingsstress en verhuisstress heeft overleefd, wil nu misschien – mits de portemonnee dat toelaat – eindelijk iets beters dan een tafelradio, bluetooth-luidspreker of soundbar. Waar te beginnen? Individuele componenten bekijken? Specificaties vergelijken? Wat past goed bij elkaar? De ene consument vindt dit boeiende vragen, de ander wil gewoon een mooi totaalplaatje. Wellicht ten overvloede, hier ligt een rol voor de deskundige audiodealer. Een goede audiodealer weet wat hij verkoopt, weet wat bij elkaar past en doet meer dan dozen doorschuiven.

Dan hebben we ook nog een bijzondere zomervakantie voor de boeg. We mogen weer reizen, maar niet naar alle bestemmingen en zeker niet zonder allerlei restricties. Is vakantie in het buitenland dan nog leuk? Die vraag mag een ieder voor zichzelf beantwoorden. Wie komende zomer besluit thuis te blijven of in eigen land vakantie te vieren, kan een leuk bedrag in zijn zak houden. Of dit bedrag gebruiken voor een hifi-starterspakket.

De basis van een fijne hifiset is een tweetal passieve luidsprekers en een versterker waar meerdere bronnen op kunnen worden aangesloten. Immers de liefhebber van vinyl zal evenals de liefhebber van streaming een versterker en luidsprekers moeten bezitten. Maar de vinylliefhebber hoeft geen streamer of DA-converter te bezitten en de liefhebber van digitale audio hoeft geen draaitafel te hebben. Versterker en luidsprekers zijn de gemeenschappelijke factor van iedere hifiset. De versterker zou natuurlijk kunnen vervallen als wordt gekozen voor actieve luidsprekers, maar de actieve luidsprekers dienen dan wel voorzien te zijn van ten minste een volumeregeling. Actieve luidsprekers zijn doorgaans ook beperkter dan versterkers als het gaat om het aantal ingangen.

KEF R5 en Hegel H90

In onze ruimte staat een set zwarte vloerstaande luidsprekers model R5 van de welbekende Engelse luidsprekerbouwer KEF. De KEF’s krijgen gezelschap van een H90 van het Noorse Hegel. Beide componenten zijn al eerder ieder afzonderlijk onder de loep genomen op dit medium (zie onze recensie over Hegel H90 en onze recensie over de KEF R5). In de onderhavige recensie willen we de R5’s en H90 vooral als set bekijken. Is deze set een goede basis? Een mooi hifi-starterspakket, of meer? Is deze set een goede bestemming voor het vakantiegeld van dit jaar? Dat gaan we onderzoeken.

We bekijken eerst even wat technische aspecten van beide onderdelen om daarna lekker muziek te gaan luisteren.

KEF R5 en Hegel H90: techniek en functies

KEF R5: slanke vloerstaande drieweg luidspreker

De R-productlijn van KEF heeft vijf leden, waaronder drie vloerstaande luidsprekers. De R5 is het kleinste model en is, net als de andere modellen, verkrijgbaar in hooglans witte, hoogglans zwarte en walnoothouten uitvoering. Voor een bedrag van net geen 1.200 euro per stuk gaan ze over de toonbank.

KEF levert de R-reeks luidsprekers met een magnetisch te bevestigen frontje. De vorm van de kast is rechthoekig. Alle horizontale en verticale lijnen lopen evenwijdig. De R5 staat op stevige metalen voeten voorzien van afstelbare spikes. KEF levert metalen onderleggertjes mee, zodat de spikes de vloer niet kunnen beschadigen. Aan de achterzijde zijn twee baspoorten geplaatst. De R5 dient vrij in de ruimte te staan, dus op enige afstand van een achterliggende wand.

De R5 is een drieweg luidspreker. Hij heeft een hoogte van 107 centimeter, maar heeft intussen een relatief slank voorkomen. Door twee wat kleinere woofers in te zetten i.p.v. één grote, kan de baffle wat smaller uitgevoerd worden. Dit is een beproefd concept – niet alleen bij KEF – om de kast wat smaller te kunnen houden. De woofers hebben een diameter van 130 millimeter en zijn voorzien van een conus die is gemaakt van papier met daarop een laagje aluminium. De drives hebben dezelfde kleur als de kast. De hele luidspreker lijkt geen aandacht te willen trekken. De zwarte exemplaren in onze testruimte vallen ’s-avonds bij gedempt licht nauwelijks op.

Tussen de woofers bevindt zich KEF’s zelfontwikkelde Uni-Q driver die de middentonen en hoge tonen verzorgt. Dit is overigens alweer de 12e generatie van de Uni-Q driver. Kort samengevat komt het erop neer dat de tweeter zich in het hart van de middentoner bevindt. De d’Appolito-opstelling samen met de inzet van de Uni-Q driver komt heel dicht in de buurt van een puntbron en het resultaat is volgens KEF een realistische weergave en een ruime sweetspot, zowel in de breedte als in de hoogte. Deze bewering gaan we straks toetsen.

De cross-overfrequenties liggen op 400 Hz en 2,9 kHz. KEF geeft een frequentiebereik op van 58 Hz tot 28 kHz op niveau –3 dB (op –6 dB is dat 38 Hz tot 50 kHz). De R5 heeft een impedantie van acht Ohm (de laagste waarde is 3,2 Ohm) en een gevoeligheid van 87 dB. De R5 is dus niet hongerig en kan ook met minder potige versterkers uit de voeten.

We geven in dit verband overigens geen scherpe definitie van het bijvoeglijk naamwoord “potig”. Feit is dat de H90 van Hegel met een opgegeven vermogen van twee keer zestig Watt geen krachtpatser is. Maar zoals wij wel vaker hebben opgemerkt, de hoeveelheid vermogen die een versterker kan leveren zegt weinig tot niets over de klank van de versterker. In de praktijk is een vermogen van pakweg veertig Watt per kanaal al ruim voldoende voor de gemiddelde woonkamer. We lopen even langs de technische aspecten van de H90 van Hegel.

Hegel H90: geïntegreerde versterker met analoge en digitale ingangen, AirPlay en UPnP

De H90 is de kleinste geïntegreerde versterker van het in Noorwegen gevestigde Hegel. Voor een bedrag van 1.698 euro wisselt de H90 van eigenaar. NB: dit is de huidige adviesprijs. Momenteel wordt de H90 her en der voor 1.398 euro aangeboden. Even rondkijken is lonend.

De afmetingen zijn met 10 x 43 x 31 centimeter (H x B x D) relatief bescheiden maar de H90 weegt wel ruim tien kilogram. Een forse ringkerntransformator is medeverantwoordelijk voor dit relatief hoge gewicht. Hegel geeft een vermogen op van twee keer zestig Watt aan Ohm. De impedantie mag zakken tot twee Ohm. Het frequentiebereik loopt volgens de fabrikant van 5 Hz tot 100 kHz. Overspraak en ruisvloer liggen beneden een waarde van –100 dB. Over krachtpatsers gesproken, wie een geïntegreerde krachtpatser nodig heeft, kan ook terecht bij Hegel. Het model H590, de zwaarste geïntegreerde vesterker van het merk, kan 300 Watt aan acht Ohm leveren.

De dempingfactor van de H90 is een aparte vermelding waard. Een dempingfactor van 2.000 is uitzonderlijk hoog. Er zijn maar weinig versterkers met een vergelijkbare dempingfactor, in elk geval niet in de prijsklasse van de H90. De dempingfactor zegt iets over stabiliteit van een versterker die een lastige luidspreker moet aansturen. Het is dus niet zo dat de versterker met de hoogste dempingfactor de beste versterker is, net zo min als de versterker met het grootste frequentiebereik de beste versterker is. Een versterker die 200 kHz kan versterken klinkt niet per definitie beter dan een exemplaar dat niet verder gaat dan 100 kHz. NB: de meeste bronnen gaan niet verder dan 20 kHz; het menselijk oor overigens ook niet.

Het front van de Hegel H90 is minimalistisch en strak. Aan weerzijden van het centrale monochrome OLED-display is een draaiknop geplaatst, de rechter voor volume en de linker voor bronkeuze. Op de voorzijde is ook een 3,5 millimeter jackplug hoofdtelefoonaansluiting te vinden.

De gebruiker heeft de beschikking over een tweetal analoge lijningangen uitgevoerd in cinch. Daarbij afgezet is het digitale aansluitpakket een stukje ruimer: 1 x coaxiaal cinch, 1 x USB en 3 x optisch. De ingebouwde DA-converter kan signaal tot 24-bit/192 kHz vertalen. De H90 is voorzien van een voorversterkeruitgang, hetgeen de mogelijkheid biedt om een losse eindversterker in te zetten.

De H90 heeft ook een RJ45 LAN-aansluiting en ondersteunt UPnP. Hegel heeft ook ondersteuning van Apple’s AirPlay ingebouwd. Tijdens het tikken van deze recensie is de laptop ook als muziekbron gebruikt en dat werkte zeer genoeglijk. De WAV-bestanden op de laptop konden eenvoudig met de rechtermuisknop naar de H90 gezonden worden. UPnP werkt vlekkeloos en stottervrij en er hoeft niets te worden geïnstalleerd. UTP-kabel erin en gaan. De computer neemt zelfs de volumeregeling van de H90 over. Wie geen andere bronnen dan een computer bezit, of geen zin heeft om een bron aan te sluiten, kan zich beperken tot het aansluiten van een stroomkabel, een UTP-kabel en een set passieve luidsprekers. Dezelfde computer kan ook met een USB-kabel aan de H90 worden gehangen. Over minimalisme gesproken.

Hegel H90: wat zit er niet op?

Er zijn versterkers die voorzien zijn van alle denkbare aansluitingen en functies maar de H90 valt niet in die groep. Hegel heeft bijvoorbeeld geen draaitafelingang gemonteerd, ook geen ondersteuning van bluetooth en wifi. Gezien het formaat en het budget, is dit verklaarbaar. Bovendien, een losse bluetooth-ontvanger is al voor een paar tientjes te koop. Ook een losse phono-trap is eenvoudig toe te voegen, als dat al nodig zou zijn. Er zijn immers veel draaitafels die een phono-trap aan boord hebben en dus aangesloten moeten worden op een lijningang. De H90 heeft twee lijningangen.

De H90 kan alleen verbinding maken met bekabeld LAN, niet via wifi. Dit zien wij niet als een nadeel. Bekabeld LAN is per definitie stabieler en sneller. We hebben liever dat wifi ontbreekt dan dat de fabrikant de RJ45-aansluiting weglaat ten gunste van wifi.

Afgezien van UPnP heeft de H90 geen streaming-functies aan boord. Het ontbreken van een streaming-platform is geen nadeel; het is een voordeel want het maakt de H90 toekomstvast. Streamers hebben de vervelende eigenschap dat ze afhankelijk zijn van software en software-updates. Streames kunnen, net als computers, ernstig last krijgen van updateritis. Daar zal de H90 geen last van krijgen want de H90 heeft geen verouderingsgevoelige functies aan boord.

Hegel levert een nette zwarte kunststof IR-afstandbediening bij de H90. De bediening van de H90 is intuïtief en wijst zichzelf.

Kort samengevat, de gebruiker heeft de beschikking over analoge en digitale ingangen, Apple’s AirPlay en het universele UPnP. Hoewel de H90 dus niet alle denkbare aansluitingen en functies heeft, is het een behoorlijk complete versterker. De meerderheid van de gebruikers zal genoeg hebben aan het geboden functiepakket.

We hebben de R5’s van KEF met de H90 van Hegel verbonden en we gaan muziek luisteren.

KEF R5 en Hegel H90: luisteren, plaats in de markt en conclusie

KEF R5 en Hegel H90: press play

Zoals altijd is naar allerlei genres muziek geluisterd. Hificomponenten mogen niet kieskeurig zijn als het gaat om de aangeboden muziek. Akoestische kamermuziek moet goed klinken, evenals een groot symfonieorkest, een singer/songwriter of een heavy metal band. De set blijkt uit de voeten te kunnen met alle soorten muziek. En hoe klinkt het dan?

De klank van de set is verregaand neutraal. Veel versterkers voegen een heel klein vleugje warmte toe, maar de H90 heeft een neutrale en transparante klank. Het vermogen is ruimschoots toereikend voor onze luisterruimte van circa dertig vierkante meter. De dynamiek van de H90 is uitstekend voor een relatief kleine versterker. Flinke sprongen in dynamiek worden probleemloos verwerkt.

De weergave van lage tonen is buitengewoon goed. De ruim bemeten voeding en de zeer hoge dempingfactor van de H90 genereren zo te horen een ijzeren greep op de luidsprekers. De set geeft overigens niet zozeer veel laag, maar veeleer gecontroleerd en strak laag. De luisteraar krijgt geen schopjes in de maag. Onnodig effectbejag is weggelaten. De weergave is afgewogen en geen enkel toongebied springt er bovenuit. De R5 produceert geen aardschokkend laag, maar we komen niets tekort aan laagweergave. Het geluid is coherent en het totaalplaatje is indrukwekkend voor deze prijsklasse.

De lage tonen op A Perfect Circle’s laatste album “Eat The Elephant” – een uitstekend album om apparatuur te beoordelen – staan als een huis, zonder de middentonen of hoge tonen weg te duwen. De R5’s en de Hegel H90 geven niet alleen een coherent geluidsbeeld, maar laten ook de details in de coulissen van de muziek horen. De regendruppels in Ayreon’s “Across The Rainbow Bridge” (album “Into The Electric Castle”) klinken realistisch. De cello’s op Apocalytpica’s laatste album genaamd “Cell-0” bezorgen de luisteraar kippenvel. Als de muziek de laagste regionen opzoekt zoals in “Call My Name” blijft de weergave strak overeind. De laagweergave is heel goed zonder enige vorm van effectbejag.

Paolo Conte’s doorleefde stem klinkt realistisch, alsof we aan een tafeltje vlak voor het podium zitten. Zoals gezegd, de set heeft geen moeite met zwaardere rockmuziek. De muziek van Opeth kent grote dynamieksprongen. Mikael Akerfeldt brult zijn tekst uit op orkaankracht, afgewisseld door subtiele en ingetogen passages. De bekkens en belletjes in “Deliverance” (album “Deliverance”) klinken realistisch, zweven boven de rest en sterven niet meteen weg.

Geen liefhebber van ruige rockmuziek? Uiteraard hebben we ook klassieke muziek gespeeld, waaronder de live uitvoering van Beethoven’s 9e symfonie door het Concertgebouworkest onder leiding van Bernhard Haitink. Ja, de kleine kuchjes van het publiek en de andere ongerechtigheden die inherent zijn aan een live uitvoering zijn hoorbaar. Dat is een “nadeel” van versterkers die details laten horen. Maar het is ook de charme van een live uitvoering.

KEF R5: zeer brede sweetspot

Wat niet onvermeld mag blijven is het feit dat de drivers van de R5 naadloos met elkaar samenwerken. Afzonderlijke drivers zijn niet waarneembaar, ook niet als de luisteraar heen-en-weer schuift op de bank of gaat staan of zitten. Hier speelt de concentrische Uni-Q driver een rol. Middentonen en hoge tonen komen uit exact dezelfde richting en omdat de tweeter zich in het hart van de middentoner bevindt, krijgt faseverschuiving geen kans.

Een brede sweetspot is fijn als meerdere mensen tegelijkertijd zitten te luisteren. Er hoeft geen ruzie gemaakt te worden over een plekje in het midden. De R5 is een gezinsvriendelijke of visitevriendelijke luidspreker.

Samenvattend mogen we vaststellen dat met name het totaalplaatje indruk maakt. De set genereert ongecompliceerd muziekplezier. Zowel de R5 van KEF als de H90 van Hegel klinken neutraal en zijn een soort allemansvrienden. Ja, het kan detailrijker, sprankelender, breder en dieper, maar niet zonder veel meer geld uit te geven. Voor de adviesprijs van 4.096 euro die de hele set kost, krijgt de koper circa 95 procent van de geluidskwaliteit op een schaal van 100. Om de laatste paar procent ook binnen te halen dient de portemonnee flink opengetrokken te worden. En het is overigens de vraag of ooit de 100 gehaald zal worden. Een set die een veelvoud kost haalt ook geen 100, eerder 98 of 99, waarbij getallen achter de komma een rol gaan spelen. NB: we hebben het hiervoor al gezegd, maar wellicht ten overvloede willen wij wijzen op de lagere prijs die op veel plaatsen wordt gehanteerd voor de H90 van Hegel. Met korting kost de hele set geen 4.096 euro, maar 3.796 euro (1.398 + 2.398 = 3.796 euro).

Op bovengenoemde percentages kan van alles worden afgedongen, het zijn immer geen SI-eenheden, maar waar het om gaat is dat de H90 en R5’s veel waar bieden voor de vraagprijs. Het risico is groot dat de koper er jarenlang ongecompliceerd plezier van heeft zonder om te willen zien naar iets anders. Nou ja, misschien wil de koper er nog een andere bron dan een laptop met UPnP naast zetten. We durven het niet zekerheid te zeggen. Bronnen komen en bronnen gaan. De kans is groot dat de H90 en R5’s blijven staan.

KEF R5 en Hegel H90: plaats in de markt, voor wie is deze set?

We hebben de luidsprekers en versterker overigens ook getest met andere componenten. De H90 had geen enkele moeite met de 4-Ohms luidsprekers van Piega die in de luisterruimte staan. De R5’s van KEF zijn aangestuurd door veel duurdere versterkers dan de H90 (Pass Labs en Merrill Audio). Beide componenten klinken neutraal en laten zich gemakkelijk combineren met andere componenten. Wie fijne luidsprekers bezit kan natuurlijk de R5’s van KEF links laten liggen en de H90 van Hegel onderzoeken. En wie tevreden is met zijn versterker, laat de H90 voor wat hij is en zou de R5 van KEF op zijn onderzoekslijstje kunnen zetten.

Zoals we in de inleiding al hebben opgemerkt zijn er ook muziekliefhebbers die de stap willen maken van een bluetooth-luidspreker, alles-in-één tafelradio of soundbar naar een hifiset van losse componenten. Met name deze groep zou wel eens gelukkig kunnen worden door de combinatie van de H90 en R5 in huis te halen. De componenten passen goed bij elkaar en wie een laptop met muziekbestanden bezit, kan direct na het uitpakken en aansluiten muziek gaan luisteren. Mocht het spaargeld of het vakantiegeld na aanschaf op zijn, staat er in elk geval een goede basis waar heel lang van genoten kan worden. Een draaitafel, streamer, cd-speler of cd-loopwerk kan later altijd nog worden toegevoegd. De KEF R5 en Hegel H90 vormen het schier ideale hifi-starterspakket. En wie meent vermogen tekort te komen, kan een losse eindversterker toevoegen.

KEF R5 en Hegel H90: conclusie

De KEF R5 en Hegel H90 komen uit twee verschillende fabrieken en zijn niet bewust voor elkaar gemaakt. Ze lijken echter wel voor elkaar gemaakt. De set klinkt neutraal en afgewogen. De weergave van lage tonen is heel goed en gecontroleerd. Geen enkel toongebied neemt de overhand. De R5 is een sociale luidspreker met een brede sweetspot. Beide componenten kunnen uit de voeten met alle soorten muziek en lijken een lange levensduur voor de boeg te hebben. De luisteraar loopt het risico de tijd te vergeten en op te gaan in de geboden muziek.