Review: Pro-Ject Debut III RecordMaster
Pro-Ject, ‘s werelds grootste fabrikant van draaitafels, annonceerde onlangs de Record-Master, een draaitafel uit de bekende Debut-family. Mochten de onlangs besproken TechDAS en Kronos licht boven uw budget reiken, dan komt wellicht deze Debut III Recordmaster in aanmerking. Psychologen hebben gevonden dat de emotionele respons die muziek veroorzaakt niet afhankelijk is van de kwaliteit die zéér kostbare systemen kunnen leveren. Derhalve maakt de Recordmaster een kans…
Het leven is vol contrasten. De TechDAS Airforce is een draaitafel die 95% laat horen van wat er met vinyl bereikbaar is en weggelegd voor de ‘rich & filthy’. Deze maakt tijdelijk plaats voor de Pro-Ject Debut III RecordMaster. Twee uitersten die nog net binnen het menselijk bevattingsvermogen vallen. De genoemde switch betekent een aanslag op je psychologische welbevinden en op de sterkte van je ego.
De Recordmaster is een typische draaitafel voor zo’n Tindermeisje, die mee wil liften op de hype rondom analoog. Het maakt een indruk van betrokkenheid, een bewuster manier van leven en een zeker niveau van stijl. Bezig zijn met vinyl straalt iets anders uit dan manoeuvreren met een USB-drive. Als je haar je appartement hebt binnengepraat, de wijn staat klaar, de kaarsen strooien een zwoel licht in het rond en in de keuken is iets gemaakt met drie sterren, dan draai je vinyl. Je stopt dan niet een USB-stick ergens in.
Pro-Ject Debut III RecordMaster: vinyl is up and running
Vinyl is up & running en momenteel grenzeloos populair. Bedoeld voor iedereen die bewust luistert en intensief met muziek bezig is. Het vormt een contrast met streaming. Dat is een technologie die bedoeld is voor de massa. Voor de consument die denkt in gebruiksgemak en een heel bestaan heeft opgebouwd rondom streamingdiensten. Films, games, software, documenten en muziek worden allemaal gestreamed en over enkele jaren zijn dat de hamburgers die richting 3D foodprinter gaan.
De marketing doet ons geloven dat streaming zo populair is. Daar is simpelweg een commercieel belang. Maar, die cijfers vragen toch om enige nuance. Er worden nog enorm veel cd’s gekocht en gedraaid. Vinyl is terug en ook het cassettebandje en open reel zijn weer binnen het vizier. Niet iedereen rent mee met de waan van de dag. Soms zijn de dingen van vroeger nog steeds waardevol. Het is grappig om enkele argumenten te belichten waarom een medium plaats moet maken voor iets anders. De open reel was zogezegd erg gebruiksonvriendelijk. Moest dus plaatsmaken voor de cassette.
Marketing beschouwde iedereen als zijnde debiel en motorisch onderontwikkeld. Niet in staat om een tape op een recorder te leggen of een cassettebandje in een machine te stoppen. Analoog moest uiteindelijk wijken voor de ‘perfect sound forever’. Inmiddels weten we dat dit beeld iets genuanceerder ligt. Sacd moest de cd vervangen. Niet omdat de sacd zoveel beter presteerde dan de cd, maar omdat de licentierechten van Philips en Sony afgelopen waren. Wanneer leert de marketing in de audio-wereld eens dat muziekliefhebbers en audiofielen een diergroep vormen met enig helder verstand?
Pro-Ject Debut III RecordMaster: extreem fraaie naam
Extreem fraaie naam die suggereert dat het hier gaat om een professioneel stuk audio-gereedschap dat thuishoort binnen de broadcast-wereld of in kringen waar analoog materiaal voor toekomstige generaties wordt geconserveerd. De waarheid is anders. De Pro-Ject Debut III RecordMaster kost nog geen 500 euro. Het ding zou haast kunnen dienen als relatiegeschenk. Pro-Ject kan er ongetwijfeld duizend leveren voor een leuke prijs en voorzien van je eigen bedrijfslogo. Denk aan een McDonalds-player of een apparaat in de huisstijl van Heineken.
Met betrekking tot de RecordMaster gaat u niet altijd bewust naar de winkel om een platenspeler te kopen. Nee, u bent daar om een platenborstel of een netsnoertje te kopen. Omdat het leuk is neemt u zo’n RecordMaster gewoon even mee. Hoe dan ook, de doelgroep voor deze Pro-Ject is totaal anders dan het publiek dat in is voor een TechDAS of een willekeurige high-profile analoge eyecatcher. Die vragen om investeringen die minimaal bestaan uit wat u overhoudt van twee maandsalarissen.
Voordat u denkt ‘dat kan niks zijn voor dat geld’ is het aardig om te weten dat deze platenspeler een ingebouwde MM phono-versterker aan boord heeft, die het signaal ook nog digitaal over USB naar een computer kan sturen. De RecordMaster biedt de ‘full treatment’. Er is een stalen plateau, de motor wordt aangestuurd met een elektronische snelheidsregeling, er is een Ortofon OM-10 cartridge gemonteerd, bij de accessoires zit een protractor met een tweetal referentiepunten, er zijn een viertal fraaie kleuren/finishes leverbaar (red, white, walnut en piano-black) en deze machine draait ook 78-toeren.
Pro-Ject Debut III RecordMaster: optionele 78-toeren naald
Er moet dan een optionele 78-toeren naald aangeschaft worden die door de gebruiker zelf op de OM-10 kan worden geschoven. Er hoeft voor de wisseling tussen 33- en 45-toeren geen snaar omgelegd te worden. Dat gaat met gebruiksvriendelijke tiptoetsen. De walnut-uitvoering is iets duurder en legt de benodigde investering boven de 450 euro.
Koud uit de doos is de Ortofon van fabriekswege gemonteerd en de LTE (lateral tracking error) op minimaal ingeregeld. De klant dient het contragewicht te monteren, de naaldkracht in te stellen en het gewichtje voor de anti-skating te bevestigen. Snaar om de pulley, stalen plateau monteren en een lijningang zoeken op de versterker. De RecordMaster kan gelijktijdig een analoog en digitaal signaal uitsturen. Dat digitale signaal komt in eerlijke 16bit, 44kHz kwaliteit. Hier dus geen mp3, maar een signaal van hoge kwaliteit.
Mp3 werd ontwikkeld bij het Zwitserse Fraunhofer-instituut. Vanuit geluidstechnisch perspectief past deze codec in het rijtje natuurrampen dat de mensheid bedreigt, maar technologisch gezien was het indertijd erg knap. Een algoritme ontwikkelen dat muziek op zou kunnen slaan in een file-format dat aanzienlijk minder geheugen nodig had. Het paste in een tijd dat memory schaars, duur en van beperkte opslagcapaciteit was. Fraunhofer heeft voor de belangstellenden een boek uitgegeven met de geschiedenis van mp3. Tenslotte vinden we op de RecordMaster een fraaie bedieningsinterface met tiptoetsen en verlichting.
Review: Pro-Ject Debut III RecordMaster - ophef en conclusie
Het concept van deze Pro-Ject is natuurlijk gebaseerd op een ‘all included plug & play’ format. De doelgroep die nog net de vaardigheid beheerst om een stel tulp-pluggen in een line-ingang te prikken en een USB-kabeltje in een computer. Voor de rest wellicht een jong en nieuwsgierig publiek. Een generatie waarvoor vinyl een onontkoombare zuigkracht heeft en die hip en trendy voor de dag wil komen.
Maar ook een generatie die nieuwsgierig is hoe alle belangrijke muziek oorspronkelijk werd gereleased en klinkt en zeker ook voor de hipsters. De megahits van Adele, Taylor Swift en zo’n abolute topper van Sia (‘Cheap Thrills’) draai je tegenwoordig natuurlijk vanaf vinyl, maar ook het vroegere werk van the Stones, Led Zeppelin en Joan Baez. Voor de wat oudere ‘herintreder’ is de RecordMaster ook geschikt. Het zijn de hippies van toen die Bob Dylan en de musical ‘Hair’ naar de zolder hebben verbannen.
Pro-Ject Debut III RecordMaster: getriggerd door ophef
Getriggered door de recente ophef rondom vinyl vinden ze die verhuisdoos met platen op zolder of in een muffe kelder. Vervelend dat de platenspeler al eerder werd afgevoerd. Die staat waarschijnlijk bij een audiofiel die de waarde van zo’n apparaat volledig juist heeft ingeschat. Omdat dat vintage-exemplaar nu prijzen boven de 1K opbrengt is de RecordMaster natuurlijk het redelijke alternatief.
Laatst bereikte een interessant verhaal de luisterruimte. Iemand had een draaitafel van pakweg 120.000 euro de deur uitgedaan en omgewisseld voor een met de RecordMaster vergelijkbare draaitafel van Pro-Ject. Hij kon nu ongestoord en ongecompliceerd van platen genieten. Die dure draaitafel had altijd problemen. Er was een heel leger van technici nodig om het ding te laten functioneren. Net als bij de luchtmacht een uurtje draaien en daarna tien onderhoudsuren.
Maar, welke prestaties levert een draaitafel van nog geen vierhonderd euro en zoveel functionaliteit nou echt? Zijn er megagrote verschillen in vergelijking met de wereldtop? Laat het in ieder geval duidelijk zijn dat de TechDAS en een handjevol vergelijkbare spelers spectaculaire prestaties kunnen leveren. Maar wél in handen van lieden die bewust aansturen op een heel duidelijk omschreven doel en die een helder concept hebben over hoe analoog hoort te klinken en hoe je het stukje opname-realiteit het beste kunt benaderen.
Pro-Ject Debut III RecordMaster: realiteitszin
Om de prestaties van de RecordMaster te kunnen duiden en om een vergelijking te kunnen maken met de categorie spelers waar onder andere de TechDAS een rol speelt, werd deze Pro-Ject aangesloten in enkele systemen waar ook de TechDAS figureerde. In de praktijk zal een consument wat minder snel geneigd zijn om een platenspeler van een paar hondertjes aan te sluiten in een bovenmodaal setje.
Dat mag niet van de hifi-dealer. Die roept dat een cd-speler van 500 euro past bij een versterker en luidsprekers met dezelfde aankoopprijs. De vraag is al jaren welk wetenschappelijk model achter deze theorie schuilgaat, want empirische waarnemingen falsificeren elke dag dit soort gedachten, zeker als het uitgangspunt aanstuurt op een sublieme geluidskwaliteit. In ieder geval is het natuurlijk best onthullend en confronterend om twee platenspelers aan beide grenzen van het budget te vergelijken in systemen die iets boven het gemiddelde liggen.
Het platenarchief ligt op 12 kilometer afstand van luisterruimte 2, dus enig zoek- en sjouwwerk resulteerde in de bekende doos met vinyl in de buurt van de Pro-Ject. Omdat de hippie-musical ‘Hair’ weer in de belangstelling staat (Stage Entertainment), leverde een willekeurige greep tussen alle versies van deze musical op vinyl verrassenderwijs een exemplaar op van James Last. U zult wellicht niet de meer dan honderd elpees van deze populaire artiest in de platenkast hebben staan, maar er zijn een stuk of wat platen die óf behoorlijk zeldzaam zijn en/of artistiek opvallend goed.
Pro-Ject Debut III RecordMaster: luisteren
De originele Hair-uitvoering van Last (Polydor 249 327) verscheen in 1969 en de muziek is een mix van funk, jazz, psychedelic en soul. Let the sunshine in op kant 2 kenmerkt zich door een fabelachtig arrangement en dito geluidskwaliteit. Uit 1965 stamt ‘Hootenanny Singers sjunger Evert Taube’. Evert Taube wordt wel gezien als de man die de tango in Zweden introduceerde. De Hootenanny Singers hebben een tweetal elpees gemaakt met zijn folksongs. De originele elpee (POLP 204 Polar Music) is betrekkelijk zeldzaam en ook in Zweden niet meer in mint conditie te vinden. Deze plaat wordt wel gezien als de beste van deze groep.
De track Anna Bella Mirafior klinkt ongelooflijk realistisch en grijpbaar op de Recordmaster. De insiders weten dat de Hootenanny Singers en ook de Hepstars de muzikale voorlopers waren van Abba. Net zo meeslepend is Take a Ladder van Rhoda Scott van de gelijknamige elpee (331 RSB). Indrukwekkend is ook Suzanne (Leonard Cohen), maar dan gezongen door Joan Baez van de elpee Joan Baez in Italy (Vanguard) die aan het einde van de zestiger jaren werd opgenomen in de all’Arena Civica di Milano.
Aan de klassieke kant is de Piano Sonate No.21 in C (Waldstein) subliem. Vooral omdat deze gespeeld werd door Vladimir Ashkenazy en uitgebracht op Decca SXL 6706 in 1975. De Ouverture, zijnde de introductie van Die Zauberflöte, is zo typisch Mozart. Enerzijds de lichtvoetigheid en speelsheid, maar anderzijds de grandeur en de grootsheid die deze componist daarmee communiceert. De uitvoering van de Vienna Philharmonic Orchestra onder leiding van Herbert von Karajan (EMI/HMV SLS 5052), mag in geen enkele discotheek ontbreken.
Pro-Ject Debut III RecordMaster: meeslepend geluid
Maar, wat leert al deze fraaie muziek ons over de RecordMaster? Het zal duidelijk zijn dat er iets ingeleverd wordt op de TechDAS en andere spelers binnen dit echelon. Ook kan de performance van deze Pro-Ject nog verbeteren door het overigens voortreffelijke Ortofon OM-10 element te vervangen door MM-alternatieven van nog hogere kwaliteit. Het algemene beeld dat de RecordMaster presenteert laat horen dat het laag iets inlevert op de loeistrakke hamerslag van de genoemde topdraaitafels. De ‘edges’ van percussie en pianoaanslagen zijn ook iets afgeronder.
Er is een iets ronder en warmer presentatie. Het ruimtelijke beeld is allerminst vaag, maar de scheiding tussen stemmen en instrumenten levert iets in ten opzichte van de top. Dat uit zich in een iets minder tastbare en omlijnde focussering. Misschien klinkt dat allemaal onheilspellend, maar de realiteit is dat deze Recordmaster een enorm eind meekomt in systemen waar deze speler in de praktijk niet zo vaak mee zal worden gecombineerd.
Het is duidelijk welk enorm niveau de topspelers kunnen bereiken, maar de afstand tot de betere spelers uit de bescheidener budgetklassen is soms niet zo groot als weleens aangenomen wordt. De Pro-Ject had in eerste instantie de schijn tegen. In zo’n complete configuratie zal dan wel een phono-versterker zitten met een enkel opampje en wat andere kostenbeperkende features. Dat is natuurlijk helemaal waar. Maar, de RecordMaster nam subtiel wraak. In één van de topsystemen stond opeens een zeer ruimtelijk, vol, zuiver klinkend, gedetailleerd, betrokken en uiterst meeslepend geluid.
Ook het geluid via de USB heeft veel kwaliteit. Het lukt Pro-Ject dus wederom om voor een prijs, waar je verwachtingsniveau eigenlijk een bar lage waarde aanwijst, iets te maken dat uitermate goed presteert. Dat betekent dat Pro-Ject exact weet waar in de constructie van zo’n draaitafel de gevoeligheden liggen die een enorme invloed hebben op de geluidskwaliteit. Er komen hier ook wel (kostbare) ontwerpen voorbij waarvan je weet dat de ontwerper het vak natuurkunde al vroeg uit het keuzepakket heeft gegooid.
Pro-Ject Debut III RecordMaster: conclusie
De RecordMaster van Pro-Ject heeft wederom de reputatie van dit merk bevestigd. Voor de aimabele vraagprijs staat er een totaalpakket met arm, cartridge, elektronische regeling, een phono-versterker, een metalen plateau dat vanuit fysisch inzicht verdedigbaar is, een digitale uitgang, tiptoetsbesturing, lichtindicatie, drie snelheden, inregelgereedschap, een manual, kabels en een fraaie afwerking. Eigenlijk kan dat allemaal niet. Een beetje fatsoenlijke phono-versterker komt toch gauw boven de 1000 euro.
Het is een open deur dat deze speler iets achterblijft ten opzichte van de wereldtop. Maar daar wordt het ultieme bereikt van wat mogelijk is met een draaitafel. Feitelijk het speelterrein van de ultieme perfectionist. To be fair: de verschillen zijn ook weer minder dan dat u wellicht denkt. Maar de grootste usp is dat deze RecordMaster op zo’n betrokken, meeslepende en overtuigende manier muziek maakt. Gewoon een lekker ding, dat de goodies van het analoge systeem overtuigend communiceert. En soms minder gedoe dan met sommige super-geavanceerde draaitafels, waar elke minieme tolerantie telt.