High Five: de highlights van maart 2016

Een nieuwe rubriek bij Hifi.nl. Voortaan kijken we aan het eind van de maand terug op diezelfde maand. Wat waren naar onze mening de vijf highlights op muzikaal gebied? En daarbij kijken we ‘verder dan onze neus lang is’. Dat wil zeggen: we bekijken al het nieuws rondom muziek. Dus we nemen niet alleen apparatuur mee, maar kijken ook naar de beste muziek die is uitgebracht op cd, dvd, blu ray, vinyl (of zelfs cassettebandje  is weer mogelijk!), of is uitgezonden op tv , radio of internet of live te bewonderen was in een concertzaal in Nederland. We kijken en vooral luisteren zo breed mogelijk naar alles wat ons op muzikaal vlak geraakt, geroerd of tot nadenken gezet heft. Hier komt ie: High Five!

1. Medium: 20 jaar DVD

Opmerkelijk wat ons betreft: de dvd speler bestaat dit jaar twintig jaar en aan dat feit lijkt weinig aandacht te worden besteedt. Onterecht vinden wij. In tijden van de zoveelste comeback van vinyl en de nog vrij verse introductie van de eerste UHD blu ray speler, is er een ‘trouw’ medium dat ons nu al twintig jaar veel plezier heeft gebracht: de dvd-speler. Daarom hier een verkapte ode aan deze schijfspeler en een kort retrospectief van de schijf en het apparaat.

Wat vooraf ging in 1995

Het liep al tegen het einde van het jaar toen er een nieuw opslagmediem geintroduceerd werd: de dvd. Oorspronkelijk een afkorting van Digital Video Disc, totdat bedacht werd dat je veel meer met dit opslgamedium kon en de naam Digital Versatile Disc ten tonele kwam. Hoe dan ook, de dvd werd de succesvolle opvolger van de VHS. Het grote voordeel van de dvd ten aanzien van de VHS-band? Een veel betere beeld- en geluidskwaliteit. Daarnaast bezat de VHS-band nog een ander zwak punt: de band wou nog wel eens vastlopen in de afspeler. Dvd beloofde een veel langere houdbaarheid, en zie: dat heeft ze zeker waargemaakt!

Dat de dvd er is gekomen, hebben we trouwens in eerste instantie niet te danken aan de de grote audio- en televisieproducenten. Ook hier heerste eerst weer grote onenigheid over de te voeren standaard. Philips en Sony kwamen met MMCD op de proppen. Toshiba en Time Warner geloofden heilig in ‘hun’ SD-disk. Het was uiteindelijk de filmindustrie die de druk zodanig opvoerde om vooral met een gemeenschappelijk nieuw system op de proppen te komen: de dvd.

1996: De introductie

In maart 1996 verscheen Toshiba met de eerste dvd-speler op de markt: de SD3000, met een kostprijs van rond de 1000 euro. Weldra volgden andere grote en kleinere merken. De dvd was een echt compromies tussen de verschillende kampen. Want hoewel Philips en Sony toegaven aan het SD-disc-formaat, eisten ze daarbij de invoering van hun eigen broncodering. Dat was voor hen zeer belangrijk, omdat op deze manier dvd-spelers ook geschikt zouden zijn om cd’s mee af te spelen. Het grote verschil met de cd was trouwens de opslagcapaciteit: 700 mb voor de cd, tegenover 4,7 gb voor de dvd.

Het succes

De introductie van dvd als nieuw opslagmedium voor beeld (en geluid) kan niet anders dan als een enorm success bestempeld worden. Al na vier jaar lag de omzet van dvd’s boven die van het oude VHS-systeem. En daarbij moet je bedenken dat er in het begin nog geen recorders waren: opnemen op dvd was dus nog niet mogelijk. Toen die mogelijkheid later ook nog toegevoegd was, werd het succes nog groter.

Waarbij we wel weer moeten vermelden, het wordt het bekende liedje, dat de introductie van dvd-recorders weer voor de nodige verwarring zorgde. Er kwamen namelijk allemaal verschillende schijven op de markt: dvd-r-, dvd-r+, dvd-rw- en dvd-rd+. De ene recorder werkte uitsluitend met de ene schijf, de andere speller met de andere. Totdat uiteindelijk sommige spelers met alle schijven overweg bleken te kunnen. Daarna verliep de verwezenlijking van een standaard alsnog voorspoedig.

TechDas Air Force III

Home cinema: de eerste thuisbioscoop

Door de dvd deed het begrip Home cinema zijn introductie. Was bij VHS veel meer het lenen van banden bij de videotheek het geval, bij dvd’s kreeg de consument meer de behoefte om te verzamelen en te kopen. Op die manier onstonden de eerste thuisbioscopen. Mensen die thuis een verzameling van films gingen aanleggen, compleet met goede afspelers, surround versterkers en luidsprekerinstallaties. Want dvd maakte het voor het eerst ook mogelijk om surround geluid vast te leggen op schijf in meerdere kanalen. De filmstudio’s openden hun archieven en nooit eerder uitebrachte titels waren nu op dvd verkrijgbaar. Prachtige tv-series uit vervlogen tijden zagen plotseling het daglicht weer…in de thuisbioscoop.

Ook noemenswaardig: een specifieke doelgroep ontstond er ook onder muziekliefhebbers. Vele ooit geregistreede muziekconcerten werden alsnog op dvd uitgebracht. Mooie voorbeelden daarvan zijn bijvoorbeeld Stop Making Sense van The Talking Heads en later ook als een lichtend voorbeeld van Dolby Surround, Hell Freezes Over van The Eagles.

Verdere ontwikkeling

Hadden VHS en DVd in 1999 een gezamenlijke omzet van 44 miljoen stuks, zeven jaar na de introductie lag de omzet van dvd’s in aantallen al boven de 100 miljoen. In 2005 piekte de dvd met een recordomzet van 1,6 miljard euro, om daarna geleidelijk in omzet te zakken. Opvallend daarbij is dat dat in eerste instantie een ‘autonome’ ontwikkeling was: er stond nog geen opvolger klaar. Die kwam twee jaar later wel in de vorm van de blu-ray schijf. Die beloofde wederom een aanzienlijke verbetering in geluids- maar vooral beeldkwaliteit. De opslagcapacietit vermenigvuldigde naar 25 gb.

Definitieve opvolger?

Inmiddels zijn we al weer flink wat jaren verder en is de dvd nog steeds niet verdwenen. Integendeel: de omzet van dvd schommelde aan het eind van 2015 rond de 1 miljard, die van de blu ray schijf moet het nog steeds ‘maar’ met de helft doen. Kennelijk is de consument  nooit echt overtuigd geraakt van de ‘wast-nog-witter-dan-de-vorige’ slogan van de electronica-industrie.

Momenteel wordt er veel meer verwacht en ingezet op video on demand (VoD). Over het verdwijnen van de dvd schijf heeft voorlopig nog niemand het. Net zoals de cd ook niet verdwenen is door iTunes en Spotify, zo lijkt ook de dvd-schijf nog niet ten einde. Wat daar wellicht ook bij geholpen heeft, is dat er nooit een serieuze poging gedaan is om een blu ray recorder breed op de markt te brengen. Wil je dus een film niet alleen bekijken maar ook fysiek bezitten, dan blijft de dvd schijf nog steeds een gewilde schijf.

2. Apparaat: TechDas Air Force III: een hoogvlieger in platenspelerland

Het kan je nauwelijks ontgaan zijn, maar vinyl is terug van de zoveelste keer nooit weggeweest. Maar dit keer lijkt het serieuzer dan ooit. Cd-winkels ruimen steeds meer ruimte in voor vinyl ten koste van het cd-schijfje. Wij vinden het allemaal prima: hoe meer muziekliefhebbers en kopers van muziek, des te beter. Want ja: terwijl veel muziek tegenwoordig gratis en voor niks te verkrijgen is, moet je voor vinyl toch echt betalen. Blijkt die ouderwetse plaat toch nog de beste ‘high tech’anti-kopieer beveiliging te bevatten…

Maar serieus: waar wij als Hifi.nl natuurlijk voor zullen blijven pleiten is het afspelen van muziek via de best mogelijke apparatuur. Dat wil zeggen: wat natuurlijk binnen je budget past. Gelukkig komt er de laaste tijd een rits aan nieuwe platenspelers voorbij die een goede kwaliteit koppelen aan een aantrekkelijke kwaliteit. Dat zal je ongetwijfeld via onze site opgemerkt hebben. Maar zo nu en dan verschijnt erook een product dat niet gelijk onze aandacht krijgt. Dat kan zijn omdat het moielijk verkrijgbaar is, of omdat het prijskaartje dusdanig hoog is dat we er met een grote boog (van ontzag) omheen lopen. Maar deze keer plaatsen we toch een keer zo’n voor de meeste ‘gewone stervelingen’ belachelijk duur product even in de spotlight. Mogen wij voorstellen?

De TechDas Air Force 3 platenspeler.

Om maar meteen met de deur in huis te vallen en wellicht al te veel illusies te voorkomen: deze afspeler kost zo rond de 25.000 euro. Een beetje ter gerustelling: er zijn nog wel duurdere pick-ups, tuurlijk. Maar deze vonden we toch te mooi om niet even te laten zien. En daarbij komt: audioproducenten die hun producten op een humoristische wijze voorzien van een benaming, komen we ook niet vaak tegen. Om de naam Air Force Three moesten wij erg lachen. De Air Force III is trouwens, net zoals bij de gelijknamige Amerikaanse regeringsvliegtuigen, de opvolger van de nummers II en vlaggenschip I. Dat vlaggenschip is voorzien van nog een veel stevigere prijskaart (het woord kaartje vinden we hier niet op zijn plek) van 100.000 euro. Die prijs is dan exclusief een passend element, schijnt het. In dat licht bezien valt de kostprijs van nummer III voor sommigen misschien weer mee.

Voor die exclusieve prijs krijg je dan natuurlijk wel een state-of-the-art platenspeler die je van vinyl afkomstige geluid als nooit te voren beloofd te laten horen. TechDas zegt daarbij alle hindernissen die analoog geluid ‘bedreigen’ aan te pakken. Zo is er een soort luchtlager system en een vacuum gecontroleerd motor-systeem (vandaar de naam Air force) die er voor moeten zorgen dat achtergrondgeluiden tot het uiterste zijn teruggedraaid. Verder zorgt de Air Force technologie  door isolatie en demping van externe trillingen en het uitsluiten van vinyl-resonatie, voor een – tot nu toe – ongeevenaarde prestatie, aldus de makers zelf. Voor we hier nog meer digitale woorden aan schenken, willen we vooral aanbevelen een ‘analoge’ luisterbeurt aan deze draaitafel te besteden. Nog een unique selling point willen we tenslotte noemen: staandaard wordt de Airforce III voorzien van twee toonarmen, maar dat kunnen er maximaal maar liefst vier worden. In Nederland is Rhapsody de exclusieve aanbieder van deze (lucht-)krachtpatser.

John Peel Archive

3. Site: John Peel Archive

Zo nu en dan ontdek je van die dingen op het internet waarvan je echt vrolijk wordt. Als muziekliefhebber mag ik niet klagen wat het aanbod betreft, maar dit pareltje overstijgt toch het grote aanbod aan muziekinformatie op het werldwijde net. Ik heb het over de onlangs gelanceerde site Johnpeelarchive.com. Moet ik John Peel nog aan iemand voorstellen? De man was bij zijn leven al een muzieklegende, niet als muzikant natuurlijk, maar als radio-dj en muziekliefhebber in hart en nieren. De Peel-sessions werden een begrip bij ieder zich zelf serieus nemende artiest en muziekluisteraar.

Peel is al weer 12 jaar niet meer onder ons, maar als radio-dj heeft hij door een 35-jarige loopbaan bij de BBC een onuitwisbare indruk achtergelaten. Midden jaren tachtig heeft de Britse dj zelfs nog een tijdje voor de VPRO op de Nederlandse radio gewerkt. Als voorvechter van ‘alternatieve’ muziek verrichte hij voor talloze beginnende bandjes en artiesten  belangrijk pioneerswerk. John Peel vormde de lakmoesproef voor een sort keurmerk voor alternatieve muziek. Bands en artiesten stuurden demo-tapes naar hem toe om zijn mening over het opgestuurde te horen. Was die positief, dan lag er een mogelijk glanzende carriers in het verschiet. Omgekeerd was een negatief oordeel vaak een teken aan de wand dat betreffende muzikant(en) op het verkeerde spoor zat(en). Had je eenmaal de zegen van Peel gekregen, dan mocht je ook langskomen om een livessessie voor zijn radioprogramma te komen doen. Veel van die sessies zijn later ook op vinyl of cd uitgegbracht.

Nu is er dan een overzicht gemaakt van alle bewaard gebleven sessies die bij John Peel hebben plaatsgevonden. En dat zijn er veel, kan ik je alvast waarschuwen. De website ziet er erg fraai uit met een heldere indeling: naast de sessies, die via Spotify te beluisteren zijn, is er een mooi overzicht van Peels eigen vinylcollectie (meer dan 100.000 platen en cd’s), video- en (natuurlijk) radio-opnames.De platenkast krijg je ook echt in beeld en kun je langslopen en aanklikken (op de hoed). Er verschijnt dan beeld, informative en geluid over betreffende artiest of band.

Aan de site wordt nog volop gewerkt, maar voor de rechtgeaarde muziekliefhebber van de betere alternatieve muziek is een bezoek aan de site nu al een heerlijk –nostalgisch- verblijf  in een muzikale snoepwinkel. Het is genieten van A tot Z, van A Certain Ratio tot Ziggy Marley, om maar een willekeurige greep uit diezelfde ‘winkel’ te nemen. Johnpeelarchive.com.

'How music got free'

4. Boek: How Music Got Free van Stephen Free

Hoe kwam het toch dat muziek ‘plotseling’ gratis verkrijgbaar werd? Dat is de centrale vraag in het boek How Music Got Free. Dit boek is verleden jaar al uitgekomen en heeft in Nederland nog niet zo veel aangedacht gekregen. Helaas is er nog geen Nederlandse vertaling van. Maar voor al diegenen die willen weten hoe de muziekindustrie in elkaar steekt en zich heeft ontwikkeld tot hoe ze nu is, is dit boek een must-read. De schrijver legt feilloos vast hoe de ommekeer in deze industrie zich heeft voltrokken. De geschiedenis van de digitale muziekpiraterij en techniek die de heersende muziekindustrie op zijn knieen kreeg, wordt hier haarfijn uit de doeken gedaan.

En voordat je wellicht gaat denken dat dit boek volstaat met gortdroge kost over international copyright regel- en wetgeving, niets van dit al. Het boek leest als een spannende thriller met een zekere luchtigheid en jawel, ook zeer informatief. Hoe een klein, obscuur subcultuurtje van ‘digitale piraten’ een succesvolle aanval doet op een ogenschijnlijk onaantastbare muziekindustrie en die vervolgens in volkomen deplorabele toestand weet te brengen, het is fascinerend geschreven. Maar lees vooral het einde van dit boek: daarin komt  naar boven dat niet die ‘piratenclub’ de muziekindustrie om zeep heeft geholpen…

Een prachtig boek over verrassende muzikale ontwikkelingen die ook veel invloed hebben gehad op de industrie van audio- en televisie-appaatuur. Denk alleen maar aan streaming audio, Spotify en bijvoorbeeld Netflix…

Muse in de Ziggo Dome

5. Concert: Muse slaat toe in Ziggo Dome

Ik kon het zelf bijna niet geloven, daarom heb ik het maar even opgezocht, maar het klopte: de band Muse bestaat al meer dan 20 jaar. Time flies when you’re having fun, die uitdrukking lijkt hier weer erg op zijn plaats. Onlangs verzorgde de band in de Ziggo Dome drie stijf uitverkochte concerten. Het lijkt erop dat de hegemonie in de ‘mainstream’ rockindustrie momenteel gaat tussen drie bands. Het al wat oudere U2 schitterde in Parijs met een concert ter nagedachtenis van de aanslag in diezelfde stad. De jongste van de drie (hoewel ook al weer bijna 20 jaar!), Coldplay stond te gloreren in Amerika tijdens de Super Bowl. Maar in Nederland werd de show gestolen door Muse die met haar Drones World Tour maar liefst drie maal Ziggo Dome plat wist te spelen. Dat zal je vast niet zijn ontgaan. Nog nooit stroomde Facebook al snel zo vol met berichten en vooral foto’s van mensen die het concert ter plekke ‘like-ten’. En opvallend: zowel die-hard fans als de meest verstokte critici (voor zover aanwezig) prezen de concerten helemaal de hemel in. De Volkskrant kopte bijvoorbeeld met “Niets lijkt onmogelijk bij betoverend concert Muse”, de NRC deed daar nauwelijk voor onder met “Muse imponeert met verpletterend technisch vernuft”.

Ook opmerkelijk: tijdens het eerste concert op maandag vond er vlak voor aanvang een Amerikaanse drone-aanval plaats in Somalie, waarbij naar verluid meer dan 100 doden vielen. Even later vlogen er tijdens het concert in de Ziggo-zaal zo’n tien bolvormige Muse-drones over het publiek. Om maar duidelijk te maken: de jongens van Muse zijn niet wereld vreemd en weten de tijdgeest in hun muziek en show haarfijn te pakken en vorm te geven. Wie daar voor de rest niet zo veel mee heeft en vooral voor de muziek naar het concert ging, kwam ook volledig aan zijn of haar trekken. Toegegeven: de Ziggo Dome heeft al eerder indruk gemaakt met een buitengewoon goede geluidsweergave, maar tijdens de concerten van Muse leek alles nog naar een hoger plan getild te worden. Mooi om te zien en vooral te horen dat voortschrijdende techniek gecombineerd met een goede zaalacoustiek tot zo’n fraai klankbeeld kan leiden. Voor mensen die er wel en niet bij zijn geweest: kijk en luister ook eens naar de blu ray schijf Live at Rome Olympic Stadium van Muse.