25 Jaar Rhapsody
Voor HiFi.nl heb ik jarenlang Hi-Visits gedaan bij de meest uiteenlopende winkels in het land. Op een gegeven moment wordt het steeds moeilijker om in het verslag van zo’n bezoek aan te geven waarin de desbetreffende winkel uniek is.
Ook verhalen over jubilea van hifi-winkels vertonen onderling vaak dergelijke grote overeenkomsten. Op een enkele uitzondering na natuurlijk. In dat geval gaat het dan om een winkel die al jarenlang een unieke en cruciale rol in de ontwikkeling van de Nederlandse high end speelt...
Als er één winkel in Nederland is die ten volle aan deze omschrijving voldoet, dan is dat Rhapsody wel - de winkel die in 1988 opgericht wordt door de man die ook nu nog de eigenaar is; Harry van Dalen. Vijf jaar later begint hij bovendien met More Music en gaat hij mooie high end-merken importeren. Voor de volledigheid; weer twee jaar later heeft Martin Odijk zich bij hem gevoegd, en momenteel is Martin de eigenaar van More Music.
Wereldwijd is Harry dan de eerste die bepaalde merken met elkaar combineert. Zo is hij de ‘ontdekker’ van de gouden combinatie van Avalon, MIT en Spectral. In feite is Harry, met Herman van den Dungen en Bert Bazuin, één van de drie mensen die in die tijdsperiode, onafhankelijk van elkaar, de echte high end in Nederland op de kaart zetten. Redenen te over dus om een verhaal te schrijven en, enkele dagen voordat dat stuk op de jubileumdatum 26 april online zal verschijnen, in de late middaguren een bezoek te brengen aan Harry, zijn zaak en zijn team.
De deur wordt geopend door Rob Wattimena. Harry is nog even telefonisch in gesprek en Rob neemt me mee naar de grote luisterruimte waar op dat moment een ingeruilde set met grote Kharma luidsprekers en versterkers staat te spelen. De potentiële klant van deze prachtige set bevindt zich op dat moment elders in het pand. We genieten samen van de muziek tot Harry binnenkomt. Rob trekt zich terug in de ruimte waar de klant tijdens de shows van Rhapsody altijd terecht kan voor de aankoop van mooie CD’s. Later blijkt dat hij daar, samen met Harry’s vriendin Gwen en een derde persoon die ik niet ken, druk bezig is met het verzendklaar maken van uitnodigingen voor het jubileumfeest dat op 19 mei gevierd wordt. Michael, die al zestien jaar bij Rhapsody werkt, blijkt vandaag niet aanwezig te zijn. Althans, niet lijfelijk.
Gedurende mijn verblijf benadrukt Harry herhaaldelijk het feit dat Michael met zijn enorme kennis van high end één van de onmisbare pijlers is is waar Rhapsody op rust - zodanig dat ik haast het gevoel krijg dat Michael tijdens het gesprek aanwezig is.
De Twee Harry's
Wanneer Harry en ik samen in de luisterruimte achterblijven, spreek ik mijn bewondering uit voor de wijze waarop het opgestelde Kharma-systeem de muziek weergeeft. Met een beeld dat gekarakteriseerd wordt door een mate van rust en vanzelfsprekendheid die voorbehouden is aan echt mooie, grote systemen. Systemen zoals Harry ze al jarenlang samenstelt en optimaliseert. Het is een mooi opstapje naar de veranderingen die zich in de afgelopen 25 jaar hebben voorgedaan.
Rhapsody Sound Masters - van voor de 'Sound + Vision'-periode
Tegenover de Kharma set staan aan de overzijde van de grote ruimte twee prachtige Sonus Faber sculpturen. Kharma en Sonus Faber, twee merken waarvan het 25 jaar geleden ondenkbaar was dat ze ooit nog eens aangetroffen zouden worden in deze luisterruimte. Er kan maar één conclusie zijn; Rhapsody is veranderd. En dat heeft alles te maken met het feit dat Harry als persoon veranderd is..
Dat proces start zo’n zes jaar geleden. Meerdere gebeurtenissen en omstandigheden doen Harry besluiten om afstand te nemen van zijn werk en voor langere tijd op reis te gaan, onder andere naar Nepal. Wanneer hij terugkomt is hij een ander mens. Hij staat anders in het leven en gaat daardoor ook anders om met zijn werk en met zijn klanten.
Een verandering waar ik het al meerdere malen met hem over gehad heb, en waar ik een grote affiniteit mee heb. Een verandering ook die maakt dat Harry nu niet alleen op een andere wijze aankijkt tegen het verleden, maar daar ook een andere beleving bij heeft. De verandering in hem is zo fundamenteel dat hij zich niet meer in kan leven in de persoon die hij destijds was en in de gevoelens die hij toen had. En dat heeft weer gevolgen voor de wijze waarop dit verhaal zich ontwikkelt.
De Harry uit de beginjaren is een man met een missie. Het zijn de jaren waarin de drie grote Nederlandse importeurs elkaar te vuur en te zwaard bestrijden. Net als de twee anderen is ook Harry er van overtuigd dat zijn manier de beste is, en wanneer er tijdens een demo kritiek komt op zijn systeem, zijn merken of de wijze waarop hij een systeem samengesteld heeft, dan zal hij daarop niet zelden op arrogante of genadeloos harde wijze reageren.
Het zijn ook de jaren waarin hij zich bewijst als een man met gouden oren. Fabrikanten en ontwerpers, waaronder Neil Pattel van Avalon, vragen hem om prototypen te testen en commentaar te leveren. Hij geeft demo’s in binnen- en buitenland, tot in de Verenigde Staten toe. Hij sluit vriendschappen die tot op de dag van vandaag voortduren met grootheden als Richard Fryer van Spectral, en Mark Levinson. Hij maakt carrière in de opnamewereld -onder meer door zijn werk voor het label Turtle Records- en werkt -meer recent- samen met studio’s zoals studio Eleven in Hilversum.
De Harry van nu kijkt er naar alsof hij naar een toneelstuk kijkt. Hij ziet de spelers en de rollen waarin zij gevangen zitten. De ego’s, de voortdurende strijd, de drive naar altijd meer. Zijn huidige belevingswereld is er veel meer één die gekarakteriseerd wordt door het woord ‘delen’. Delen in de zin van samen genieten.
Dat komt ook tot uitdrukking wanneer ik hem vraag wat voor hem nu de hoogtepunten zijn uit 25 jaar Rhapsody. Dan komt er het voorbeeld van die keer dat Mark Levinson bij Rhapsody zijn Cello-lijn introduceerde. Mark had uit Parijs zijn vriend Gary Peacock, bassist van het trio van Keith Jarrett, meegenomen en Gary gaf bij die gelegenheid een solo concert in de grote luisterruimte van Rhapsody. Meer voorbeelden volgen en wat opvalt is dat het steeds weer gaat om situaties waarin mensen iets met elkaar delen.
In het verlengde van het samen delen ligt voor de nieuwe Harry het samen genieten. En dan het liefst in volle overgave. Hij is er achter gekomen dat de waarneming van mensen als het ware wordt versluierd. Tijdens demo’s en in zijn contacten met klanten maakt hij muziekliefhebbers bewust van deze versluieringen die het complete genieten belemmeren. Voorbeelden? Wanneer iemand naar een demo komt, dan doet hij of zij dat met een bepaalde mind set. Weten uit welke merken de demo set samengesteld zal zijn, en bij ieder merk een bepaalde verwachting hebben. Op grond van een eerdere ervaring, een artikel dat hij of zij gelezen heeft, et cetera. Vanuit die verwachting wordt er geluisterd. Wanneer je dan eenmaal geconfronteerd wordt met de set, wordt de gewaarwording getoetst aan de verwachting - een toetsing die zo aanwezig is, dat je je niet over kunt geven aan het genieten.
De nieuwe Harry zegt dan dus ook dat je nooit op grond van een enkele demo een oordeel kunt hebben. Je zult gedurende een langere periode naar hetzelfde systeem moeten kunnen luisteren. Nog een voorbeeld? Door te praten over je muzieksmaak sluit je bij voorbaat al uit dat je van bepaalde muzieksoorten zult kunnen genieten. In die zin stelt Harry zich ten doel om klanten in contact te brengen met nieuwe ervaringen en hun ‘smaak’ te ontwikkelen en verbreden. Meer nog dan in het verleden het geval was.
Natuurlijk heeft Rhapsody binnen dat kader altijd al een aantal activiteiten georganiseerd. Lezingen over artiesten, componisten of composities, het centraal stellen van een specifiek album of een specifieke band, et cetera. Maar vooral dat laatste is meer de ‘entertainment’-kant van de muziek. Niets mis mee, maar tegenwoordig richt Harry zich meer op het ervaren van de muziek achter de noten. De boodschap in de muziek die je bij de stilte brengt. De stilte waarin je alleen nog maar de muziek kunt ervaren, beleven, zonder belemmerd te worden door enige cognitieve vorm van versluiering.
Aan Tafel
We worden onderbroken door Gwen die wil overleggen over het tijdstip waarop wij willen eten. Harry heeft vanochtend een lasagne-schotel voorbereid die kant en klaar staat om de oven ingeschoven te worden. Het is het sein om het gesprek te verschuiven naar de bovenste etage, waar Harry de laatste jaren samen met Gwen woont.
We passeren daarbij de tussen-etage, en Harry leidt me nog even rond in een voor mij nieuwe situatie. Ik herinner me dat zich hier vroeger een home theater set op high end-niveau bevond. Destijds was daar nauwelijks vraag naar, en intussen staat er een bescheiden set met onder meer Venere luidsprekers van Sonus Faber. Voor het grootste deel is deze etage momenteel echter ingericht met klankschalen, gongs en aanverwante artikelen. In een verscheidenheid die mij verbaast.
Het is een werkterrein dat Harry als klanktherapeut deelt met Gwen en Judith. In klanksessies van een uur kunnen cliënten de heilzame werking van de gongs ervaren. Van de grote gongs herken ik de Chinese gong, maar Harry vertelt dat de mooiste gongs opvallend genoeg uit Zwitserland komen. In één van de kleine kamers waar de klanksessies gehouden worden, zie ik een bed dat omringd wordt door vier grote exemplaren. Harry belooft me voor mijn vertrek kennis te laten maken met het effect van de gongs.
Tijdens het eten blijkt dat Harry ook in de keuken zijn mannetje staat. Het gesprek gaat uiteraard verder. Bijvoorbeeld over het aanstaande jubileumfeest op eerste pinksterdag. Door zijn studiowerk heeft hij veel contacten en vriendschappen met musici. Daardoor is hij er in geslaagd om enkele klinkende namen aan dat feest te verbinden. Tony Overwater, Bert van de Brink, Hanna Devich en Joshua Samsom.
Dat ontlokt mij de vraag of hij nog wel eens studio-opnames maakt. Het antwoord luidt dat dit steeds minder gebeurt. Hij geniet van het gezamenlijke creatieve proces, compleet met de onderlinge discussies. Steeds vaker wordt dit echter verstoord door haantjesgedrag en botsende ego’s. Een negatieve bezigheid waar Harry zich liever aan onttrekt.
Dat betekent overigens niet dat hij tegenwoordig confrontaties uit de weg gaat of geen stelling durft te nemen. Integendeel. Zo heeft hij een uitgesproken mening over streaming audio. Hij verbaast zich over de recensenten die uitroepen dat de klank van een streaming systeem verder gaat dan die van een CD-speler. Vooral op een echt high end-systeem is goed te horen dat niet alleen een met zorg afgestelde draaitafel uit het topsegment, maar ook een top CD-speler en een top DAC, zoals de dCS Vivaldi combinatie, zelfs de dure streaming devices nog altijd ruim voorbij streeft. Ook schroomt hij niet om te roepen dat hij er niets van begrijpt dat een merk als Prima Luna In Nederland zo onderbelicht blijft, terwijl het buitenlandse buizenversterkers van naam zowel qua klankprestaties als bouwkwaliteit moeiteloos overtreft.
Ondertussen is ook de espresso ronde achter de rug en maken we ons op voor de klanksessie met de vier Zwitserse gongs. Harry laat me plaats nemen op een comfortabel bed en plaatst ter verhoging van het comfort zowel onder mijn hoofd als onder mijn knieholtes een kussen. Hij heeft geen vooropgezet patroon waarin de klanken aangeboden zullen worden. In plaats daarvan laat hij zich leiden door de inspiratie van het moment. Hij vraagt me de ogen te sluiten en me lichamelijk te ontspannen. Nu heb ik ervaring met zelfhypnose en terwijl ik mijn ogen sluit start de zelfhypnose. Bij de eerste klank die ik opvang ervaar ik een versnelling van dat proces. Daarna volgen de beelden en gedachten in doorlopende, direct weer vervluchtigende associaties elkaar op. Wanneer Harry weer tegen me praat, duurt het zelfs even voordat ik in staat ben om mijn lichaam -dat zwaar aanvoelt- weer te bewegen...
Ik heb absoluut geen idee hoe lang deze unieke ervaring geduurd heeft. Harry vertelt dat het maar vijf minuten waren, en dat tijdens een klanksessie het besef van tijd volledig wegvalt. Ook is het zo dat wanneer je vaker een dergelijke klanksessie ondergaat, de beelden en gedachten uiteindelijk eveneens zullen verdwijnen. Met als resultaat; de overgave aan de stilte. Uiteindelijk zal een klanksessie dus hetzelfde effect hebben als de ultieme luistersessie. Met het verschil dat het effect tijdens een klanksessie sneller op zal treden. Ik kan me ook voorstellen dat je jezelf, door het regelmatig ondergaan van die klanksessies, traint om je tijdens een luistersessie makkelijker voor de muziek open te stellen.
Slotakkoord
Wanneer ik even later in mijn auto op weg naar huis rijd, begin ik me dan al te realiseren dat dit waarschijnlijk een heel ander verhaal geworden is dan de lezer aan het begin wellicht verwachtte te zullen gaan lezen. Dat kan ik me goed voorstellen - het is een veel rijker verhaal geworden...
Het Rhapsody uit de beginjaren bestaat namelijk nog steeds. Nog altijd is het een winkel die toonaangevend en richtinggevend is in het Nederlandse high end-landschap. Met Harry en Michael die in de loop der jaren alleen nog maar meer kennis en ervaring hebben toegevoegd aan hun toch al indrukwekkende kwaliteiten. Met een productenpakket dat niet uitsluitend tweekanaals- maar ook meerkanaals-audio en home theater oplossingen omvat. En meer.
Een opstelling met Magico en Pass Labs, najaar 2012
Voortkomend uit de veranderde wijze waarop Harry de laatste jaren in het leven staat wordt de consument nu namelijk benaderd op een wijze die uniek is in de Nederlandse High End wereld. Op alle mogelijke manieren, en via invalshoeken die vergelijkbare winkels niet bieden, wordt de consument begeleid in een proces dat uiteindelijk moet leiden tot één doel waaraan alle andere doelen ondergeschikt zijn. Het ervaren van het in volledige overgave genieten van muziek. In een tijd van crisis, waarin de gehele audio-wereld behoorlijk onder druk staat, is het een verademing om bij een dealer te komen waar dat genieten het als doel zo nadrukkelijk gewonnen heeft van het commerciële.