HDMI 1.3 noodzakelijk?

“Meer kleuren met Deepcolor”, “HDMI 1.3 en 1080P gecertificeerde HDMI kabels”. Met de standaardisering van de HDMI 1.3 interface draaien marketingafdelingen weer overuren om de selling points van HDMI 1.3 om te zetten naar een verhoogde sales profit.

Nu de grote fabrikanten hun nieuwe lijn AV-receivers met HDMI 1.3 en on-board decoding voor Dolby TrueHD en DTS-HD Master Audio op de consumentenmarkt beginnen te introduceren, is het misschien wel een mooi moment om eens even stil te blijven staan bij deze nieuwe HDMI interface. Is HDMI 1.3 een absolute must om van High Definition beeldmateriaal en hoge resolutie meerkanaals audiosignalen te kunnen gaan genieten?

“High Definition Multimedia Interface” of HDMI is een bidirectionele interface waarover hoge resolutie beeld, meerkanaals audiosignalen en systeembesturingsopdrachten simultaan kunnen worden verstuurd en ontvangen over slechts een kabel. Voor veel mensen zal dit als muziek in de oren klinken, weg met die warboel aan bekabeling welke achter menig AV-meubel te vinden zal zijn. Geen nodeloze vragen meer over hoe een compleet AV-systeem nu te bedraden. De verschuiving van analoge signaaloverdracht naar digitaal via slechts een enkele interlink lijkt voor veel consumenten een uiterst welkome ontwikkeling. Dat dit tevens gepaard gaat met winst in kwaliteit, daar elk signaal discreet en zo lang als mogelijk digitaal blijft in het gehele AV-systeem, is uiteraard een positief bijverschijnsel. Beeld en geluid in de momenteel hoogst mogelijk haalbare kwaliteit is wat HDMI de consument kan bieden.

Gedreven door de grote fabrikanten Hitachi, Matsushita Electric, Philips, Silicon Image, Sony, Thomson en de Toshiba Corporation wil de HDMI organisatie met de HDMI interface een standaard neerzetten voor de consumentenmarkt. Het streven hierbij is om niet enkel te letten op wat nu mogelijk is maar even zo te letten op wat de toekomst ons mogelijk nog kan gaan brengen en hierop al zo veel als mogelijk voorbereid te zijn. De plannen zijn serieus, de uitvoering lijkt echter tot een van de slechtste implementaties in de consumentenelektronica ooit te worden.

De status van HDMI

Compatibiliteitsproblemen en onvolledige implementaties welke leiden tot verwarring bij de consument zijn slechts twee van de vele problemen welke men her en der over het internet kan vinden. In de relatief korte tijd dat HDMI voor de consumentenmarkt beschikbaar is, zijn er al een vijftal revisies de revue gepasseerd en een zesde, in de vorm van 1.3b, staat op het punt om aan dit rijtje toegevoegd te worden. Elke nieuwe versie bracht nieuwe mogelijkheden, en hoewel elke revisieverhoging een backwards compatibiliteit garandeert is niet elke fabrikant verplicht om ook de toegevoegde mogelijkheden te implementeren in het product welke met een HDMI interface wordt uitgerust.

Het is gemakkelijk om valse verwachtingen te scheppen maar de consument dient zich ervan bewust te zijn dat een HDMI interface feitelijk niets anders voorstelt dan een poort waarover signalen verzonden dan wel ontvangen kunnen worden. De interface zelf levert geen bijdrage aan nieuwe mogelijkheden, ze kunnen slechts ondersteund worden. Door een koperen buis kan men zowel gas alsook water leiden, de koperen buis zelf zal echter geen gas van water of andersom kunnen maken. Wat door de koperen buis geleidt wordt is geheel afhankelijk van de centrale. Binnen de elektronica is het niet veel anders, een HDMI receiver kan uitgerust zijn om zowel beeld alsook LPCM geluidssignalen te ontvangen welke over HDMI verstuurd kunnen worden. Dit biedt echter geen garantie dat ook daadwerkelijk elke AV-receiver met een HDMI ingang met gelijkwaardige functionaliteit is uitgerust!

Fabrikanten doen tot op heden nog steeds vrij vaag over welke HDMI interface zij hebben geïmplementeerd in hun product en met welke specificaties deze interface is uitgerust. Maar ook al zouden alle mogelijkheden gespecificeerd worden, zelfs dan biedt dat nog geen garantie tot een succesvolle implementatie van HDMI in de consumentenmarkt. Ook aan de consumentenzijde ligt een gedeelde verantwoordelijkheid voor het welslagen van HDMI. Kennis en besef van hoe het HDMI interface werkt of wat het voorstelt, voorkomt valse verwachtingen en de daarmee gepaard gaande teleurstellingen. De consument dient zich ervan bewust te zijn dat de aanwezigheid van een bepaalde revisie HDMI interface nog geen garantie biedt dat ook alle mogelijkheden van die nieuwe, of voorgaande, revisie gebruikt kunnen gaan worden. HDMI is slechts een interface en biedt als zodanig geen features, het stelt een fabrikant voor de keuze om bepaalde mogelijkheden wel dan niet te implementeren in het product. Enkel wanneer de zendende en ontvangende kant een mogelijkheid geïmplementeerd hebben gekregen en het signaal, dat over de interface wordt verstuurd, van deze mogelijkheid bevat, zal de consument uiteindelijk ook van deze nieuwe mogelijkheid gebruik kunnen gaan maken!

Het is echter niet mijn bedoeling om met dit artikel een in-depth analyse te gaan geven voor wat betreft de technische zaken en mogelijkheden van HDMI. Nu de producten met een HDMI1.3a aansluiting een feit zijn, en er enkele mogelijkheden worden geboden die voor de multichannel en Home Theater liefhebber van belang kunnen zijn, wil ik even stil staan bij deze mogelijkheden en wat ze feitelijk kunnen betekenen. Is de komst van HDMI 1.3 een reden om aan het upgraden van uw apparatuur te denken? Voor iedereen die meer geïnteresseerd is in de technische zaken en diverse revisies van HDMI kan ik de officiële website van de HDMI organisatie van harte aanraden.

HDMI 1.3, een absolute must?

De huidige HDMI1.3a standaard biedt een aantal mogelijkheden welke in eerste instantie uiterst waardevol lijken voor de hedendaagse Home Theater liefhebber. Niet enkel vanwege de support van de raw bitstream van de hoge resolutie codecs DTS-HD Master Audio en Dolby TrueHD maar ook vanwege de ondersteuning van Deep Color en x.v.Color, welke de consumentenbenaming is voor de IEC 61966-2-4 xvYCC kleurenstandaard. Beiden beloven op het gebied van beeldweergave een enorme winst in kleurenweergave en kleurbereik.

Naast deze nieuwe mogelijkheden op beeld en audio-niveau biedt de HDMI1.3a standaard tevens de ondersteuning voor een lipsync-functie en een vergrote bandbreedte omwille mogelijke toekomstige toepassingen. Allen interessante mogelijkheden voor de audio en videofiel en het is dan ook niet voor niets dat sinds de komst van HDMI1.3a er opeens zoveel nadruk wordt gelegd op deze features in allerlei productspecificaties van nieuwe producten. Zoals echter al eerder besproken is, moeten we niet vergeten dat HDMI slechts een interface is welke ons bepaalde mogelijkheden kan bieden maar verder geen garanties biedt of er ook van de mogelijkheden gebruik gemaakt kan gaan worden. In hoeverre zijn de nieuwe mogelijkheden van de HDMI1.3a standaard dan concreet of interessant voor de huidige gebruiker?

Op het gebied van beeldweergave zijn er een tweetal nieuwe mogelijkheden aan de HDMI interface toegevoegd middels de vrijgave van de HDMI1.3a standaard. Met Deep Color worden 10, 12 en 16-bits RGB en YCbCr kleurendieptes ondersteund. In tegenstelling tot de ondersteuning van 8-bits RGB en YCbCr kleurendieptes bij de voorgaande HDMI standaarden kan met Deep Color meer diversiteit aan kleuren geboden worden. Ook de ondersteuning van de x.v.Color biedt een groter kleurenbereik dan voorheen werd ondersteund. Beide features zouden banding artifacts drastisch kunnen verminderen of zelfs geheel kunnen elimineren. Hiermee zou het een meer dan welkome aanvulling zijn bovenop de resolutieverhoging zoals we dat inmiddels in de vorm van HDTV, HD-DVD en Blu-ray hebben gekregen.

LCD’s of plasma schermen welke Deep Color ondersteunen zijn inmiddels geen zeldzaamheid meer, slechts enkele ondersteunen daarnaast ook het x.v.Color colorspace. Nu diverse nieuwe generatie HD-DVD en Blu-ray spelers ook uitgerust zullen gaan worden met Deep Color lijkt de weg vrij naar een beeldweergave met een grotere diversiteit aan kleuren dankzij de nieuwe mogelijkheid. Er is echter een hele grote maar in het spel welke een vroegtijdige euforie de kop zal indrukken: Video op zowel HD-DVD alsook Blu-ray is gecodeerd met een limiet tot 8 bits! Deep Color wordt op de huidige generatie mediadragers niet ondersteund en daarmee heeft de functie Deep Color op dit moment weinig toegevoegde waarde voor de Home Theater liefhebber die alles uit zijn High Definition speler wil halen. De kans dat video op HD-DVD’s en Blu-ray schijfjes in de nabije toekomst op 16-bits gecodeerd zullen gaan worden, is wishfull thinking, of uiterst onrealistisch. Niet alleen zouden er vele nieuwe HD-masters gemaakt moeten worden, ook zouden de 16-bits HD-DVD of Blu-ray schijfjes volledig incompatibel zijn met de huidige generatie spelers.

In het artikel “Surroundformaten deel 4” staat het een en ander beschreven voor wat betreft de connectiviteit met betrekking tot de nieuwe losless surroundcodecs Dolby TrueHD en DTS-HD Master Audio. Om beide als raw bistream van de speler naar de AV-receiver te transporteren is HDMI 1.3 aan zowel de zendende alsook ontvangende zijde een vereiste. Om de losless surroundcodec te kunnen decoderen dient de AV-receiver te beschikken over de juiste decoders. Een flink aantal AV-receivers welke momenteel op de markt verschijnen zijn hiermee inmiddels uitgerust. Ook de speler dient het uitsturen van de rauwe, digitale data over HDMI 1.3 te ondersteunen en helaas is de aanwezigheid van een HDMI 1.3 uitgang op de speler nog geen garantie dat deze ook Dolby TrueHD en DTS-HD Master Audio daarover uitstuurt. Hoewel het uisturen van Dolby TrueHD langzaam standaard begint te worden is een speler welke DTS-HD Master Audio als rauwe digitale data uitstuurt nog een zeldzaamheid.

Naar verwachting zullen er in het komende jaar voldoende spelers op de markt gaan verschijnen welke beide losless surroundcodecs als raw bitstream over HDMI 1.3 uitsturen maar nog steeds zit er een flinke adder onder het gras welke de uitvoer van de raw bitstream in de weg staat. Dolby’s TrueHD codec is momenteel in praktisch alle gevallen in een advanced versie op HD-DVD verschenen. De advanced versie verplicht de speler om, ondanks de aanwezigheid van een HDMI 1.3 uitvoer, de decodering van Dolby TrueHD voor zijn rekening te nemen en de meerkanaals audio als LPCM uit te sturen. Beschikt de speler over een Dolby TrueHD decoder, en elke HD-DVD speler heeft deze, en digitaal analoog converters dan is het tevens mogelijk om het meerkanaals audiosignaal analoog naar de AV-receiver te versturen mits deze over een analoge, meerkanaals ingang beschikt. DTS-HD Master Audio is optioneel bij HD-DVD, zowel de schijfjes alsook de speler hoeven niet te beschikken over een dergelijke codec of decoder.

Tot slot

Voor Blu-ray spelers en schijfjes geldt dat zowel Dolby TrueHD en DTS-HD Master Audio optioneel zijn. Veel Blu-ray schijven zijn momenteel dan ook uitgerust met een meerkanaals, ongecomprimeerde LPCM geluidstrack naast de veelal aanwezige DTS-HD Master Audio surroundtrack. Ook hier geldt in principe hetzelfde als bij HD-DVD. De Blu-ray speler dient voorzien te zijn van de mogelijkheid om Dolby TrueHD en DTS-HD Master Audio als rauwe, digitale data te versturen via HDMI 1.3. Met de komst van het 1.1 profiel voor Blu-ray spelers in de nabije toekomst krijgen de softwareleveranciers echter ook de mogelijkheid om “in-player audio mixing” toe te passen. Profiel 1.1 biedt de leverancier de mogelijkheid om bijvoorbeeld via het internet een additionele commentaartrack real-time te mixen met de op de schijf aanwezige audiotrack. Het centerkanaal kan bijvoorbeeld simpelweg verruild worden met een ander audiospoor waarbij u kunt denken aan bijvoorbeeld een commentaartrack. Dergelijke functies blijven voorbehouden aan de speler, en daarmee kan direct een einde gemaakt worden aan de uitvoer van bijvoorbeeld de rauwe, digitale bitstream van DTS-HD Master Audio. De Blu-ray speler zal in dergelijke gevallen allereerst het surroundcodec moeten decoderen alvorens de nieuwe, optionele geluidssporen gemixed kunnen worden, en de data als meerkanaals, ongecomprimeerde LPCM via HDMI te transporteren naar de AV-receiver.

Uit bovenstaande blijkt al dat een speler uitgerust met HDMI 1.3 en een AV-receiver uitgerust met HDMI 1.3, welke tevens beschikt over de juiste decoders, nog geen garantie is voor het kunnen weergeven van beide surroundcodecs over HDMI 1.3. Sterker nog, het blijkt dat deze configuratie überhaupt geen vereiste is om te kunnen gaan genieten van de nieuwe, losless surroundcodecs! Vanaf HDMI 1.1 is het mogelijk om een 24 bits, 8 kanaals audiosignaal met een maximale bemonsteringsfrequentie van 192KHz te transporteren. Het enige waarover u hoeft te beschikken is een speler met een HDMI 1.1 uitgang en de juiste decoders en daarnaast een AV-receiver welke meerkanaals audiosignalen accepteert over HDMI1.1 en het liefst ook nog in staat is om alle benodigde nabewerkingen in het digitale domein te kunnen uitvoeren. Met nabewerkingen bedoel ik dan alle postprocessing zoals bass-management, luidsprekerconfiguratie inclusief delays, het LFE en eventueel THX postprocessing of bijvoorbeeld Dolby PrologicII. De enige beperking in dit verhaal is DTS-HD Master Audio welke mogelijkerwijs in de toekomst nog steeds een externe decoder vereist, maar zolang Blu-ray schijven voorzien blijven van een ongecomprimeerde, meerkanaal LPCM geluidstrack behoeft dit geen noodzaak te zijn.

Voor het weergeven van high definition beeldmateriaal tot 1080P@60Hz en ongecomprimeerde meerkanaals audiotracks met een bemonsteringsfrequentie tot maximaal 192KHz is HDMI 1.1 met zijn bandbreedte van 165Mhz en transfersnelheid van 4,9Gbps een minimum vereiste. Ik wil hiermee niet aangeven dat HDMI 1.3 een hype is, en er zijn zeker situaties waarin een volledige configuratie met HDMI 1.3 gewenst is. Daarnaast kan het natuurlijk nooit kwaad om alvast op de toekomst voorbereid te zijn met HDMI 1.3. Echter, HDMI 1.3 is geen absolute noodzaak om momenteel te kunnen gaan genieten van High Definition beeldmateriaal en hoge resolutie, meerkanaals audiotracks!