High Definition

In de weg van het VHS-tijdperk naar het digitale medium zaten veel drempels en gaten. Bij de introductie van Laserdisc bleek het animo voor dit nieuwe video-medium bij de koper niet zo hoog te zijn als men eerder had verwacht en bleef het een medium voor de fanatici. De grote glimmende schijven waren niet alleen duur ten opzichte van de VHS banden, maar de introductie en de bereidwilligheid van winkeliers om dit medium te verkopen was erg beperkt.

De appel der verleiding bleek bij de keuze van het VHS-systeem vooral verkregen vanuit de (even netjes gezegd) minder zedelijke industrie. Echter, in de evolutie naar het digitale medium DVD blijkt ook dezelfde ‘adult’ industrie gezorgd te hebben voor een stroomversnelling in de totale acceptatie. De DVD is inmiddels volledig ingeburgerd: niet alleen zijn de DVD-spelers in een hoog tempo in prijs gedaald, zelfs bij de drogisterij en de supermarkten zijn de apparaten voor spotprijzen verkrijgbaar.

Hoewel de introductie van de ‘Digital Versatile Disc’, afgekort DVD, nog maar net achter de rug is, kondig ik graag een revolutie aan: weg met de beperkingen van de DVD! Met open armen mogen we High Definition DVD, afgekort HD-DVD verwelkomen! Dit artikel zal echter niet enkel een toejuiching zijn voor het nieuwe ‘High Definition’ medium. Ook het HD uitzendsysteem, zoals de Amerikanen en Japanners dat inmiddels kennen, zal aan bod komen, inclusief een terugblik naar waar het allemaal begon. Als laatste zullen de mogelijkheden om in Nederland al van High Definition materiaal te kunnen genieten via het vernieuwde HD-1, voormalig Euro1080 kanaal passeren.

High Definition: De Historie

High Definition Televisie is bepaald niet nieuw te noemen. We moeten flink terug in de historie om de oorsprong te vinden en reizen daarvoor af naar Japan, waar voor het eerst door Sony op 16 september 1989 een complete High Definition productlijn werd geïntroduceerd. Kort daarna, op 25 november 1989, werd in hetzelfde land de eerste HD uitzending voltooid. De bakermat van HDTV ligt dus in Japan en specifiek bij het televisiestation NHK. Deze zonden uit op een systeem met 1125 beeldlijnen, hetgeen een enorme vooruitgang in kwaliteit betekende; met name de detaillering was ongekend groot. Nieuw voor die tijd was ook het breedbeeldformaat, aangezien deze eerste HDTV uitzending in 16:9 werd gepresenteerd.

Ook in Nederland werd begin jaren ‘90 geëxperimenteerd met HDTV-uitzendingen, gebruik makend van het analoge D2 Mac-uitzendsysteem. Deze experimenten bleken echter gedoemd te mislukken met de introductie van het spectrumefficiëntere MPEG transmissieprincipe. Bij Philips hadden ze de toekomst zo mooi uitgestippeld: van analoog D2 MAC naar analoog HD MAC en dat alles in een breedbeeld 16:9 verhouding, want dat was de toekomst! Deze tegenslag stond de verkoop van breedbeeldtelevisies echter niet in de weg. Met het ‘PAL Plus’ uitzendsysteem werd er een soort tussenstap geïntroduceerd. Er werd en wordt echter slechts zeer minimaal gebruik gemaakt en was ook niet echt een grote stap voorwaarts.

Laten we eerst de term ‘High Definition’ eens definiëren, aangezien het tegenwoordig op alle mogelijke manieren misbruikt wordt. De definitie ‘High Definition’ heeft alles te maken met de weergegeven resolutie van het videomateriaal, oftewel: de definitie of oplossend vermogen van het beeld. Volgens de Van Dale staat resolutie voor: “eenheid voor de scherpte van een beeld, uitgedrukt in aantal lijnen of beeldpunten per inch of centimeter”. Een DVD in PAL-formaat heeft een resolutie van 720 x 576, terwijl de resolutie van ‘High Definition’ videomateriaal maximaal 1920 x 1080 is. Er is een lineair verband tussen de mogelijkheid tot weergeven van details en de geboden resolutie.

Sinds de introductie van het kabelnetwerk in kleur is de beeldkwaliteit van standaard TV-uitzendingen amper veranderd. Hoewel het huidige kabelnetwerk voorzichtig wordt overwogen voor HDTV televisieaanbod, staat het digitale satellietnetwerk al jaren voorop om nu direct content te bieden. Dit digitale satellietnetwerk is essentieel voor een ruim aanbod van zenders. Het kabelnetwerk heeft namelijk een bandbreedtebeperking. Naast deze digitale vierbaanssnelweg zijn er echter nog andere voorwaarden voor het genieten van ‘High Defintion’.

HDTV Wereldwijd

Een succesvolle introductie van het HD-formaat is alleen mogelijk wanneer er zowel HDTV geschikte weergevers beschikbaar zijn als genoeg HD-bronmateriaal. In de Verenigde Staten en Canada, maar ook in het Oosten (Japan, Korea en Australia), heeft HDTV al een vaste plek veroverd. In recent onderzoek van de ‘American Consumer Electronics Association’ bleek dat in 2003 meer dan 2,5 miljoen HDTV-sets zijn verkocht. Wanneer de product-cyclus zou worden doorgetrokken, hebben over 10 jaar zo’n 70% van de Amerikaanse huishoudens HDTV in huis. De productacceptatie van HDTV gaat in Japan nog vele malen sneller: inmiddels hebben 10 miljoen gezinnen (ongeveer 1 op vier) de beschikking over HDTV.

Ondanks de scepsis van een aantal personen in de media zijn wereldwijd vele omroepen bezig met HDTV. Alleen in de Verenigde Staten zijn inmiddels al zo’n veertig kleinere kanalen actief met HDTV. Daarnaast zijn de grotere omroepen als NBC, ABC en CBS ook actief bezig met HDTV, waardoor belangrijke sportevenementen, zoals de American Football Superbowl, in HD worden opgenomen en uitgezonden.

HDTV staat ook aan de poorten van Europa klaar om binnen te vallen. De eerste zender die volledig in High Definition uitzendt, HD-1 (voormalig Euro1080), is reeds beschikbaar. Nu is het de taak aan de fabrikanten van HDTV weergevers om de introductie voorspoedig te laten plaatsvinden. Het gerespecteerde marketingbureau Datamonitor geeft in hun prognose weer dat in 2008 4,6 miljoen Europese gezinnen over zullen zijn gestapt naar HDTV. Ter vergelijking: in 2003 waren dit er nog maar 50,000. Met name Duitsland, Frankrijk, Italië en het Verenigd Koninkrijk zullen vooroplopen bij de introductie. Onlangs hebben het Britse ‘Sky Television’ en de ‘BBC’, maar ook het Franse ‘M6’ en ‘TF1’ allemaal aangekondigd om in 2005 en 2006 te starten met het aanbieden van HDTV programma’s.

De blokkades op de weg naar de ultieme beeldkwaliteit zijn verwijderd, maar toch zal nog wel even duren voordat het HDTV-formaat zijn weg zal vinden naar een vast medium, zoals met DVD nu het geval is. De geschiedenis lijkt zich te herhalen: net als met DVD is het ook voor het HD-formaat op het glimmende schijfje een ware strijd geworden tussen de twee grootste kampen.

Het Medium:

DVD was een openbaring, maar sinds de introductie van het digitale medium zijn grote fabrikanten direct de eerste ontwerpen gaan bedenken voor een evolutionaire stap die de nieuwe standaard moet worden voor ‘High Definition’ DVD. Gedurende dit proces is een vurige strijd ontstaan tussen de ‘Advanced Optical Disc’ alliantie van Toshiba en NEC en het ‘Blu-Ray’ kamp van Philips, Sony en Matsushita en belangrijke PC-producenten als Dell en Hewlett Packard. Het officiële DVD Forum heeft inmiddels beslist aan wie de eer toekomt om met hun zegen HD-DVD te gaan produceren, namelijk de ‘Advanced Optical Disc’. Toch voelt ‘Blu-Ray’ zich nog niet uit het veld geslagen, immers zonder films nog steeds geen HD-DVD. De lobby-trein is inmiddels vertrokken en de grote filmstudio’s krijgen tijdens deze ‘roadshow’ de capaciteiten te zien van beide formaten.

Laten we eerst de verschillen op een rijtje zetten, zodat duidelijk wordt wat de technische gegevens zijn van beide formaten. Zowel ‘Blu-Ray’ als de ‘Advanced Optical Disc’ werken met een blauwe laser in plaats van de huidige rode laser die voor DVD wordt gebruikt. Deze vernieuwde lasertechniek heeft een korte golflengte, waardoor de data op de disc compacter kan worden opgeslagen. Het grote verschil zit echter in de diepte van de data opslaglaag. De ‘Blu-Ray’ disc heeft deze laag op slechts 0,1 mm van het oppervlak liggen, waardoor de opslagcapaciteit van de disc maar liefst 27 gigabyte per layer bedraagt, en dat is dus ongeveer 5 keer zoveel als een ‘single layer’ DVD. De ‘Advanced Optical Disc’ gebruikt daarentegen een opslaglaag op 0,6 mm diepte, zoals deze ook bij de huidige DVD het geval is. Het nadeel van deze techniek is dat deze disc slechts 15 GB per layer kan opslaan. Het productieproces hoeft voor de ‘Advanced Optical Disc’ niet opnieuw ingericht te worden in tegenstelling tot de ‘Blu-Ray’ techniek en dat is mede de grootste reden waarom het DVD Forum heeft gekozen voor ‘Advanced Optical Disc’.

Naast het productieproces zal tevens het compressiesysteem dat gebruikt gaat worden een belangrijke rol spelen. Bij de huidige DVD wordt gebruik gemaakt van MPEG-2. Er zijn echter efficiëntere systemen beschikbaar, waaronder ‘WMV-HD’ van Microsoft, dat op dit moment de kroon spant met het gebruikte ‘VC-9’ algoritme. Onlangs heeft het WMV HD formaat goedkeuring gekregen van het DVD Forum voor het coderen en decoderen van videobeelden in beide DVD-standaarden.

De keuze van het DVD Forum voor de ‘Advanced Optical Disc’ in samenwerking met de codec van Microsoft zal ondanks alles wellicht toch niet direct leiden tot het definitieve HD-DVD formaat. Zoals eerder aangegeven zal het ‘Blu-Ray’ kamp de strijd namleijk niet opgeven. Inmiddels hebben zij een HD-DVD recorder geïntroduceerd, terwijl Toshiba en NEC een alliantie hebben aangekondigd om een gelijkwaardige recorder pas in 2005 te introduceren. Dat beide partijen zo hard strijden om ‘de standaard’ is niet gek, er valt immers veel te verliezen voor beide HD allianties: vorig jaar alleen al werden er wereldwijd meer dan 60 miljoen DVD-spelers en -recorders verkocht.

Technische Specificaties

In een overzichtelijke tabel staan hieronder de technische specificaties van de huidige HD-media. Ter vergelijking zijn tevens de technische specificaties van de huidige DVD weergegeven. Naast de ‘Advanced Optical Disc’ en de ‘Blu-Ray’ disc heb ik tevens 2 media toegevoegd die op dit moment al ‘High Definition’ materiaal weergeven en in de Verenigde Staten ook te koop zijn, namelijk Microsoft WMV HD-DVD9 discs, waar Windows Media Player 9 voor nodig is en D-VHS, de High Definition videobanden die afspeelbaar zijn op een D-VHS recorder. D-VHS films worden in de Verenigde Staten verkocht en kunnen de volledige High Definition resolutie interlaced weergeven (1080i).

HD-1

Op 1 januari 2004 werd het eerste Europese ‘High Definition’ kanaal op de Astra-satelliet geïntroduceerd. ‘Euro1080’ was een initiatief van Alfacam, een Belgische bedrijf dat voornamelijk de verslaggevinng deed voor grote evenementen als het Eurovisie Songfestival en Europees voetbal. Een groot deel van de opnames die Alfacam jaarlijks maakt, wordt opgenomen in het HD-formaat. Alfacam kreeg voor dit initiatief ook financiële steun van o.a. bedrijven als Pioneer, Panasonic, Thomson en Barco.

Inmiddels is de naam ‘Euro 1080’ omgedoopt tot ‘HD-1 – Premium European High Definition Television’ en heeft de dienst zich verder geprofessionaliseerd. Alle programma’s worden in een interlaced resolutie van 1920 x 1080 weergegeven. Tijdens de introductie van ‘Euro 1080’ was de content nog gratis en werden met regelmaat dezelfde shows in HD getoond. Tegenwoordig heeft men een ‘CAC – Conditional Access Code’ kaart nodig om het kanaal te kunnen ontvangen. Nog steeds ligt de nadruk op programma’s met muziek, maar ook verslagen van grote sportevenementen en toeristische programma’s hebben hun weg gevonden naar dit kanaal. Via de website www.hd-1.tv kan de programmering van het HD-1 kanaal bekeken worden en staan dealers genoemd waar de ‘CAC’ kaart aangeschaft kan worden.

Wat heeft u nodig voor HD-1

U heeft minimaal een 60 cm schotel nodig die gericht staat op de Astra, waar u ook alle Nederlandse zenders al ontvangt. Daarnaast heeft u een setop-box nodig (HDTV ontvanger), inclusief de ‘CAC’ kaart van HD-1. Als weergever heeft u een Plasma of LCD televisie, of een DLP, LCD of CRT projector die de HDTV resolutie weer kan geven nodig om te kunnen genieten van het volledige potentieel van HDTV. Het signaal kan ook door bepaalde gewone televisie weergegeven worden, echter helaas nog met een extreem beperkt aantal.

Uitzendaanbod HD-1

Het programma-aanbod bestaat sinds begin dit jaar uit hoogwaardige producties zoals sport, show en culturele evenementen die, naast een optimale beeldkwaliteit, ook in Dolby Surround (95% van de uitzendingen is in 5.1) worden aangeboden. Vanaf september brengt HD-1 vier thema`s: Music, Trends, Xplore en Sports. Vanaf december komt daar ook nog Fiction bij. Daarin zitten de onderdelen Feature, Fantasy en Fun vervat. Met het nieuwe thema zal het ook mogelijk zijn voor kijkers om zelf te kiezen welke taalversie ze willen zien en welke ondertiteling de kijker wenst, net zoals bij DVD-films.