Sufjan Stevens is door OOR al uitgeroepen tot de redder van de popmuziek. Een ietwat boude uitspraak, maar in artistieke zin heeft de jonge Amerikaan een fenomenaal werkstuk afgeleverd, en niet voor het eerst. Commercieel gezien zal hij bepaald niet de redder van de industrie zijn, daarvoor is dit tweede deel van een project dat alle 50 staten van de VS gaat behandelen, te eigenzinnig, complex en onhip. Gelukkig maar, want wat een muziek.

Een totaal onmogelijk plan natuurlijk, 50 albums passen niet in een mensenleven, zeker als je zo gedegen vooronderzoek pleegt als Stevens dat doet. Ironie is hem niet vreemd, maar wat wil ook je met zo’n voornaam (‘Soefjan’ moet je zeggen). Die krijg je als hippie-ouders de namen van de kinderen laten verzinnen door de huisgoeroe. Na Michigan (2003), over zijn geboortestaat, ging de religieus getinte opvolger Seven Swans helemaal niet over een staat en leek het hele project een grap. Blijkt dat met Illinois dus toch weer anders te liggen.

Sufjan Stevens is een eigenzinnig fenomeen, dat zijn originaliteit geheel volgens postmoderne traditie haalt uit de combinatie van diverse bestaande, liefst hevig contrasterende bronnen.

Dat geldt voor de muziek, de teksten en de hoes, een bonte collage waarvan Chicago’s Superman in de vervolgpersingen weggepoetst moet worden wegens copyright. Was het motto ‘Greetings from Michigan’ een verwijzing naar Bruce Springsteen, die op zijn debuut groette vanuit Asbury Park, op Illinois heet het ‘Come on feel the Illinoise’ (met e), naar Slade’s ‘Cum on feel the Noise’.

In vergelijking met Steven’s wat meer ingetogen eerdere albums is Illinois groots en zeer gevarieerd. Naast de invloeden uit de Amerikaanse folktraditie in prachtig verstilde ballades pakt Sufjan regelmatig uit in groots uitgewerkte arrangementen. Hij speelt zelf een groot aantal instrumenten, waaronder naast gitaar en piano veel banjo en blokfluit, en als er een te grote mate van virtuositeit nodig is worden er gasten ingeschakeld. Dat geldt voor het ‘sophisticated’ deel van het slagwerk (James McAlister), de prachtige trompet (Craig Montoro), het strijkkwartet en de koperblazers. Ook de dameszang wordt niet door Sufjan zelf verzorgd.

Door instrumentale tussenstukken en een grootse ouverture heeft het album de structuur van een Broadway musical, maar onderweg kom je op duizend andere paden terecht. Hypnotiserende minimal music à la Philip Glass en Steve Reich, Soft Machine, Stereolab (die koortjes), de extase van Polyphonic Spree en vooral veel Brian Wilson, en daarmee dus verwant aan het veel te obscure Oddfellows Casino  en ons eigen Bauer. Soms wordt er zelfs een paar maten stevig gerockt. Belangrijker is dat Sufjan steeds ontzettend puur een gevoel over kan brengen, de luisteraar bij de kladden kan grijpen en tot tranen toe beroeren, en dat terwijl hij tegelijk buitengewoon cerebraal te werk gaat. Na pakweg 10 seconden in de eerste track was ik onvoorwaardelijk verkocht, en bleef dat vele draaibeurten van dik 74 minuten per keer lang inmiddels. Op allerlei niveaus valt eindeloos veel te genieten: al die invloeden en ingewikkelde arrangementen, 25 instrumenten komen eraan te pas, die prachtige zanglijnen, pure magie, en dan hebben we het nog niet over de teksten gehad.

Goed te merken is dat Stevens naast muzikant ook schrijver is. De verhalen zitten razendknap in elkaar. Alles heeft te maken met Illinois: persoonlijke herinneringen, de geschiedenis en belangrijke personen. Veel tracks hebben titels die bij wijze van spreken de lengte van een verhaal hebben. In hun bij het hoesontwerp aansluitende meligheid relativeren ze de enorme achteloze ambitie die van het album afdruipt. Wat te denken bijvoorbeeld van een liedje dat heet "They Are Night Zombies!! They Are Neighbors!! They Have Come Back from the Dead!! Ahhhh!" (en dat is niet een van de langste!).

Relativerend werkt ook de manier waarop het album opgenomen is. De stille tracks gewoon thuis, sommige partijen in de studio, anderen in een kerk of bij gastmuzikanten thuis. Soms hoor je iemand hoesten, en dat soort oneffenheden dragen alleen maar bij aan de spontane sfeer. Of lees de eigen beschrijvingen van zijn albums op de website van zijn eigen label, Asthmatic Kitty. Maar alle ironie en bescheidenheid (die fluisterzachte stem) verhullen niet dat Sufjan geniaal is, al lijkt hij dat zelf gelukkig niet te beseffen. Beste album van het jaar tot nu, samen met Anthony and the Johnsons.

Aanvullende informatie:
22 tracks, speelduur 74:13
Label: Asthmatic Kitty / Rough Trade / Cycle
Distributie: de Konkurrent 
Website Sufjan Stevens: www.sufjan.com