ARTIKELQuad

FRED

Kilian Bakker | 08 januari 2011 | Quad

Gezien het grote succes van de eerste QUAD elektrostaat had Peter walker begrijpelijk weinig haast met het ontwikkelen van een waardige opvolger. Daarnaast bleek het niet eenvoudig om de ESL op meerdere punten te verbeteren (met name een meer uniform afstraalgedrag en een hogere maximale SPL) met behoud van de geliefde ontspannen, toonzuivere en coherente presentatie. Uiteindelijk lukte het de geniale Engelsman om zijn wenslijst om te zetten in een even verfijnde als muzikale weergever, die in de fabriek de koosnaam FRED kreeg, wat staat voor Full-Range Electrostatic Doublet. De productnaam werd ESL 63, naar het jaar waarin de ontwikkeling begon. Deze inmiddels legendarische weergever had een frame wat voor een gedeelte uit aluminium profielen en speciaal gegoten kunststof delen bestond. Houten top- en bodemplaten en een rondom bedekkende stof - zonder enige zichtbare schroef - gaven de ESL63 een gedistingeerd uiterlijk. Dit fullrange systeem bestaat in feite uit modulaire weergaveblokken waarbij het Mylar membraan en zijn statoren in een van ribben voorzien kunststof frame zijn geklemd.

 

Een ESL63 heeft vier weergaveblokken waarbij de twee in het midden speciale statoren hebben met zeven niet-geleidende cirkelvormige onderbrekingen in de koperlaag (zie afbeelding). Daardoor ontstaat er een `dual-stator` geheel met concentrische segmentering waarbij elk segment door zijn eigen Delay-Line wordt aangestuurd. Het signaal van de versterker wordt eerst door de audio transformatoren opgeslingerd tot een waarde die hoog genoeg is om vat te krijgen op het met een statische hoogspanning (circa 5,5 kiloVolt) geladen membraan. Vervolgens wordt dat signaal vertakt en door de verschilende Delay-lines gevoerd (elke Delay-line bestaat in feite uit een speciale spoel). De concentrisch verdeelde segmenten van de binnenste statoren worden vervolgens aangestuurd door de Delay-lines die in een gestaffelde volgorde het signaal aanbieden zodat er geen sprake meer is van een typische `vlakstraler` maar van een pseudo-puntbron. Twee extra weergaveblokken zijn via de buitenste kopervlakken gekoppeld aan de hoofdstatoren en bieden hoofdzakelijk ondersteuning in het laagfrequent bereik. Heel knap ontworpen en het moet gezegd dat het origineel (de oude `63) over een periode van maar liefst 18 jaar werd ontwikkeld (toen had men nog geduld).

 

Een puntbron is altijd het ideaal van luidsprekerontwerpers geweest, maar ook een zo licht mogelijk membraan en een éénweg `Full-range` systeem (zonder wisselfilter). Dit systeem combineert die drie idealen in een tamelijk praktische weergever (compact zijn ze niet maar er bestaan paneelweergevers met een twee keer zo groot frame). Peter Walker, de geestelijk vader van de ESL63, stelde het zo voor: als hij een Mylar vlies zou opspannen in een raamwerk en daar al pratende achter zou gaan staan, zou men nog steeds heel duidelijk zijn stem horen, met minimale kleuring. Wanneer het membraan zonder de echte klankbron (zijn stem) op dezelfde manier zou blijven bewegen, zou de toehoorder nog steeds een stem vlak achter dat vlies waarnemen... en dat was de basis van het F.R.E.D. onderzoek; een vlak, zeer licht membraan dusdanig aansturen dat er uiteindelijk een virtuele puntbron ontstond wat zich ongeveer 30 centimeter achter het membraan leek te bevinden. De huidige Quad/IAG ESL28/2905 weergevers maken nog steeds gebruik van dit systeem, alsmede de Quad MW ESL63QA.

De ESL 63 is het zeer geslaagde resultaat van een uiterst complex concept. Zowel qua weergave als voorkomen is de FRED een minder opvallende weergever dan de oude QUAD ESL maar het combineert op geslaagde wijze een uiterst natuurlijke, transparante en ongedwongen muzikale vertolking met een ingetogen maar elegante vormgeving. De ontwerpen van Peter Walker blijven juwelen en dankzij bedrijven als Quad Musikwiedergabe kunnen muziekliefhebbers van zowel heruitgegeven `originals` als daarop gebaseerde versies genieten.

De service van de QUAD fabriek zelf, (New) Transtec en QUAD MW is altijd voorbeeldig geweest. Ook vandaag de dag kan praktisch elk QUAD apparaat kundig worden gerepareerd en ook in Engeland is er nog een Service Department. Vele bedrijven in Europa en elders zijn in staat om de klassiekers van dit merk spelende te houden. Daarmee blijft een belangrijk gedeelte van de audio-historie levend en kunnen de trotse eigenaars blijven genieten van "The Closest Aproach To The Original Sound".

MERK

EDITORS' CHOICE