De TAD Compact Reference CR1 heeft onmiskenbaar een aantal zeer herkenbare eigenschappen. Maar, in geval van deze luidspreker zijn die feitelijk niet waarneembaar als individuele entiteiten tijdens de weergave, in de zin van dat je naar een weergever luistert met herkenbare tekortkomingen, een eigen karakter en een bepaalde invloed op het geluid. Deze luidspreker is dus een zo transparant mogelijke factor in de keten. De eigenschappen die de TAD heeft, liggen veel meer in lijn met de muziek en met wat er nodig is om geluid op de juiste manier weer te geven. Het ontwerp van de TAD versterkt dus de kwaliteiten die inherent zijn aan live-weergave. Er is niet een gevoel dat de techniek de juiste presentatie van live-geluid tegenwerkt, zoals het geval is met een aantal andere luidsprekers en elektronische componenten.
Het is dus nagenoeg onmogelijk om deze weergevers te beschrijven zoals gebruikelijk in een standaard luidspreker review. Daar lees je dan dat een systeem kleuring heeft in het midlaag, enigszins teruggetrokken in het hoog en een enge resonantie in het overgangsgebied. Het punt is gewoon dat de TAD er niet is. Het is geen hoorbare factor. Als je je ogen dichtdoet dan is er alleen een werkelijk onbehoorlijke ruimte met haast fysieke aanwezigheid van stemmen en instrumenten en een fenomenale en vlijmscherpe focussering. De Compact Reference staat daarmee aan de top en is de maat der dingen. Als er al iets systeemmatigs hoorbaar is, dan zijn het de eigenschappen van de opname, de bron en de versterking. Deze luidspreker belicht genadeloos de eigenschappen van alles dat aangesloten staat. De Compact Reference vraagt dus om het beste op het gebied van versterking en bronnen. Dat is uiteraard zeer nadrukkelijk iets heel anders dan het duurste.
Maar goed, een recensent komt niet weg zonder de weergave in kunstmatige stukken te hakken, deze uit hun samenhang te trekken en een paar analyserende opmerkingen te maken over alleen die luidsprekers. Dat komt tegemoet aan het gangbare ‘eilanddenken’ over audiocomponenten. Het gaat dan over individuele kabeltjes, weergevers, drivers, filters, versterkers en cd-spelers. Zulke consumenten gaan naar de winkel om een voorversterker te kopen. Iemand die het echt begrijpt gaat naar de winkel om een systeem te kopen dat muziek op de juiste manier weergeeft. Zo’n verzoek maakt van de winkelier meteen een systeemdeskundige en integrator in plaats van een dozenschuiver. Zo’n winkelier verkoopt dan ook een oplossing in plaats van merkjes en prijskaartjes.
Om dan toch even die oogkleppen op te zetten, valt er van de TAD Compact Reference te vertellen dat het frequentiebereik onder de 30Hz geleidelijk afvalt. Voor iemand die kickt op werken met 32-voets orgelregisters, subsone Moog-klanken en moderne dance-music zijn er twee grotere TAD-modellen. Maar, get real, hoeveel content onder de 30Hz zit er in het merendeel van alle muziek? Een volgende eigenschap van de TAD’s is het werkelijk schrikbarende niveau van detaillering. Dat is dus echte en volstrekt natuurlijke detaillering. Hetgeen normaal waarneembaar is voor iedereen die bij een klassieke uitvoering zit. Daar kun je gewoon vanaf rij 1 t/m 20 de ademhaling van de violist horen, het kraken van de pianokruk, de kleppen van blaasinstrumenten en alle mogelijke subtiele geluiden die aanwezig zijn. Het is niet de opgefokte scherpte in systemen, die luisteraars ten onrechte afficheren als detaillering. Die detaillering is fascinerend. Het fijnzinnige palet van uiterst subtiele klanken en gebeurtenissen veroorzaakt het spannende in de weergave. Het onontkoombare. Het dwingt tot luisteren en tot volkomen betrokken zijn. Het maakt het verschil tussen het achtergrondbehang van mindere systemen en een ‘auditieve thrill ride’ op standje twaalf. Tussen een muggensteekje en een vallei-orgasme.
De CST-driver, die veel verder doorontwikkeld is dan bij de KEF-modellen, is feitelijk de hoofdverantwoordelijke voor de prestaties van de TAD-luidsprekers. De enorme lineariteit en de omvang van het frequentiegebied, de dynamiek, de neutraliteit, de echtheid van de klank, de detaillering, de spectaculaire stageafbeelding, de transparantie, de focussering, de snelheid van het geluid en de exact in balans zijnde superlineaire laagweergave. De TAD-luidsprekers zetten elektrostaten en een groot deel van de concurrentie redelijk voor schut.
Een uiterst realistische afbeelding
Maar nu komt het systeemdenken. Wat is nou realiseerbaar met een systeem rondom de TAD-weergevers? De issue is dat het nagenoeg onmogelijk is om in woorden uit te drukken wat een goed getuned en geoptimaliseerd systeem doet. Je kunt ook niet door de telefoon uitleggen hoe een bepaalde tint blauw of groen eruit ziet. Termen die gebruikt worden om audiosystemen te beschrijven, zoals dynamiek en detaillering, zijn van toepassing op elk systeem. U hoort dat thuis, op een show en ook in een winkel. Het punt is alleen dat daar gradaties in zijn. Daar zitten nou net de kwaliteitsverschillen. De ruimtelijke weergave van een TAD is een heel andere dan welke wellicht overeenkomt met uw referentiekader.
In woorden is de grote verdienste van het systeem rondom de TAD’s, dat er een geluidsbeeld staat met een onwaarschijnlijke transparantie. Er staat geen systeem. Er staat alleen (met de ogen dicht) een uiterst realistische afbeelding van een groep musici. Het is grijpbaar en haast fysiek aanwezig. Ten tweede grijpt die geluidsmatige prestatie je op een ongelooflijke manier bij je lurven. Het is onontkoombaar. Het dwingt een enorme betrokkenheid af. Het is niet mogelijk om te luisteren en tegelijkertijd de krant te lezen. Het systeem vraagt om de volle aandacht. Dat werkt heel verrassend. Voor degenen die in de luisterruimte zijn geweest, was de ervaring ronduit shockerend.
Maar, zoals al opgemerkt doen deze TAD’s iets dat bij veel andere luidsprekers minder ontwikkeld is. Wie echt goed kan luisteren, kent misschien het fenomeen dat echte muziekinstrumenten tijdens weergave via een systeem iets missen. Vrijwel elke opnametechnicus kent dat verschijnsel. Tijdens de weergave klinken instrumenten en stemmen minder vol, hebben een minder ontwikkelde klank, minder body, klinken minder ruimtelijk en lijken een beetje op een ‘cardboard image’ van het echte instrument. Ook is het gemak, de muzikale ‘flow’, het natuurlijke en vanzelfsprekende van live stemmen en instrumenten tijdens de weergave minder. Veel peperdure high-end systemen klinken dodelijk saai, onbetrokken en missen volledig de natuurlijke flow en vrijheid van echte muziek. Hoe kun je een systeem realistisch en natuurlijk laten klinken? In de luisterruimte wordt daar al tien jaar onderzoek naar gedaan. Langzamerhand komt daar een rijtje factoren en eigenschappen uit die aanwezig moeten zijn en waar mee te manipuleren valt om dat realisme te bereiken. Wie de TAD’s goed analyseert kan elk designfeature terugleiden naar de mate waarin deze het waargenomen realisme faciliteert. Voor nu betekent het dat dit systeem op een spectaculaire manier muziek maakt. Stemmen en instrumenten, maar ook de gehele presentatie klinken uiterst natuurlijk en realistisch. De TAD’s komen daarmee veel meer in de richting zoals live-instrumenten klinken. Het is simpelweg fascinerend om dit te beleven. Je wordt volledig in de muziek gezogen. Als illustratie dient een stukje studiowerk van Destiny’s Child. Op uw autoradio of op een minder audiosysteem schakelt u dat misschien uit als zijnde ongestructureerde herrie. Maar veel producers van moderne muziek kunnen fascinerende mixen maken, met een ontwikkeld oor voor geluidskwaliteit. ‘Bills, Bills Bills’ klinkt dan ook uiterst spannend. Elke technische grap die de technicus uitvoerde is genadeloos en in detail te volgen. Het klinkt extreem realistisch. Het staat voor je alsof je zelf in die studio staat. Zelfde voor de beroemde (en zeldzame) ‘Slam Bam mix’ van Frankie goes to Hollywood.
The day after
Als u dit leest zijn de TAD’s allang uit de luisterruimte verdwenen en hebben er inmiddels vier andere luidsprekersystemen gestaan. Macht corrumpeert en luxe went. Luxe went heel snel. Rij maar een keer in een echte auto. Na twee dagen treedt er al gewenning op. Totdat je weer overstapt in je eigen ondermaatse vehikel. Dan merk je pas hoe groot het verschil is. Hetzelfde effect is er als de TAD’s plaatsmaken voor andere systemen. De vraag is dan echt gerechtvaardigd waar sommige fabrikanten nou eigenlijk mee bezig zijn. Of ze wel oren aan hun kop hebben of wel eens een simpel muziekinstrument in het echt hebben gehoord. Het merkwaardige is dat zulke luidsprekers iemands standaard worden. Dat is ook normaal. Totdat je iets beleeft dat echt beter is. Dat zet een nieuwe referentie. Het is dan heel moeilijk om terug te schakelen. Je moet echt afkicken. In geval van de TAD’s is een kortdurende therapie niet ondenkbaar. Rondjes rennen rond het Vondelpark. Als u echt gelukkig wilt blijven met uw huidige systeem, blijf dan ver uit de buurt van de TAD’s.
Conclusie
De ontwikkeling van luidsprekers is een evolutionair en geen revolutionair proces. Luidsprekers zijn en blijven in principe de zwakste schakels in de keten. Daarom is er vanaf het begin altijd veel ontwikkeling geweest op dit gebied, terwijl veel andere sectoren slechts stilstand of pseudo-ontwikkeling lieten/laten zien. Door nieuwe technieken, de komst van computersimulatie en nieuwe materialen is de ontwikkeling van luidsprekers de laatste vijftien jaar in een stroomversnelling geraakt. Interessant daarbij is dat de intentie om betere producten te maken en echt innovatief te zijn voor een deel bij grote bedrijven vandaan komt, waar je dat niet altijd zou verwachten. Denk aan Pioneer, Harman en Paradigm. TAD ontwerpt en bouwt momenteel state-of-the-art systemen. De focus ligt op eigenschappen als muzikaliteit, transparantie, betrokkenheid en realisme. De TAD Compact Reference CR1 monitor behoort momenteel bij de absolute top in de markt. Het is de beste monitorluidspreker die hier ooit gespeeld heeft. Onwerkelijk goed en killing voor de concurrentie. Deze weergever is een ‘major design success’.
Prijs
TAD Compact Reference CR1 € 40.000,- per paar
TAD-ST1 Speaker stand € 3.700,- per paar
Klik hier voor meer informatie over Rhapsody, het verkooppunt van TAD
