Is er een specifiek speaker systeem dat je aanbeveelt?

6 dezelfde! In theorie zouden bipolaire speakers goed zijn voor de achterkanalen. Er zijn zoveel parameters. Je moet ook een manier hebben om in de huiskamer niveaus aan te passen. Als ik in de studio zit, is deze geprepareerd en klinkt goed. Ik verkoop jou de opname, je leeft in Amsterdam en je hebt overal tapijt en wandkleden. En een ander woont in een land met een stenen vloer en een glazen plafond. In zijn kamer klinkt het als een badkamer, in de jouwe te droog. De een moet zijn ambiance verhogen in niveau, de ander verlagen. Daarom heb je volume-regeling thuis nodig. Neem stereo en vermenigvuldig het probleem met 3. Dit is het probleem multi-kanaals! Daarom moet je alles afstellen met een geluidsdrukmeter en daarna luisteren totdat het goed klinkt in jouw oren..

Alle speakers dienen op hetzelfde niveau te worden gecalibreerd in 6.0?

Ja, dat zou ik doen, en daarna luisteren. Het hangt er bijvoorbeeld ook vanaf waar en hoeveel meubels er in de kamer staan. De achterkanalen geven ambiance weer. Als je kamer levendig is, stapel je ambiance op ambiance en dien je ze wellicht 4 dB zachter te zetten. In een gedempte kamer is het andersom. Dit is een probleem.

Denk je dat er systemen zullen worden ontwikkeld met nog meer kanalen, zoals het Tomlinson Holman (technicus van THX) 10.2 systeem? Hebben we al die kanalen nodig?

In de toekomst: ja. Maar op dit moment is 6.0 genoeg. Laten we eerst proberen 6 kanalen goed te krijgen en dan heel misschien als mensen het bevalt kun je over 10 jaar wellicht uitkomen met 10.2, 26 kanalen of “whatever”. Men heeft nu een speaker ontwikkeld die met faseverschuivingen klinkt als 2 surround speakers. Er worden veel digitale zaken ontwikkeld, dus wellicht hebben we in de toekomst gewoon 2 speakers: 1 vooraan en 1 achteraan en het klinkt geweldig.

Job/Goldmund heeft zo’n speaker ontwikkeld.

Ja, er zijn mensen mee bezig.

Ik twijfel of er veel mensen zijn die in een normale huiskamer 6 speakers neerzetten.

In nieuwe huizen zullen ze in de muur zijn ingebouwd. Ik heb zelf inbouwspeakers in mijn huis. Ik zit de hele dag in een studio en dan wil ik rust thuis. Ik speel wat piano en wil niet aan werk denken. Het is een twee-kanaals systeem en ik hou van muziek. Maar als ik echt met een mooie set naar muziek ga luisteren, wordt het werk, luister ik te kritisch en hoor ik alleen maar de fouten. Mijn vrienden zijn chefkoks, maar zodra ze thuis komen, bellen ze de afhaalchinees. Ik heb op 10 minuten afstand een fantastisch systeem in de studio. Thuis is thuis. Het wordt anders teveel.

Wat denk je van de diverse matrix surround decoders die op dit moment op de markt zijn van o.a. Lexicon en Meridian en bijvoorbeeld het nieuwe Dolby ProLogic II en DTS Neo:6 systeem. Voegen ze wat toe?

Ik hou me daar niet mee bezig. Voor mij is dat het domein van de home theater. Het is een ander niveau. Ik ben alleen geïnteresseerd in het beste van het beste, Hoe kunnen we het zo goed mogelijk laten klinken? De kunst van het opnemen. Het is magie: je ziet 6 boxjes en je hoort muziek. Het idee is om de truc zo goed mogelijk te maken.

Is de kerk waar je vaak opneemt ver van je huis/studio af?

De kerk is dichtbij en heeft een goede sound. Wat je ook doet, je hebt een goede natuurlijke akoestiek nodig. Als deze niet goed is, ben je weg. Het maakt niet uit hoe goed de microfoons dan ook zijn. Als ik een cello opneem in een harde kamer, zul jij tegen mij zeggen als je naar de opname luistert: deze cello klinkt hard. Dat komt door de kamer. Mensen verwachten dat een cello vol en rijk klinkt, dus zul je een kamer moeten vinden die zo klinkt, anders moet je er niet aan beginnen.

Het is een analoge wereld. Ik praat nu tegen jou. Hoe goed ik het ook opneem, het zal nooit zo goed klinken als hier en nu. We moeten hard werken in stereo. We leven in een 3-dimensionale wereld en dit is onze referentie. Ik geloof dat het oor veel nauwkeuriger is dan het oog. Je ziet Star Wars op 24 frames per seconde en je zegt: Wow! Met digitaal op 44.100x per seconden is het echter nog steeds niet perfect. 500.000 jaar geleden waren we in het bos en hoorden een tik, en zeiden: “Oh ,oh, dat is een beer, op 100 m afstand”. Het gehoor is enorm nauwkeurig. Daarom willen we opnemen in 360 graden. We zijn heel gevoelig voor vervorming en compressie, omdat dit niet bestaat in de echte wereld.

Er zijn op dit moment nog maar weinig innovaties in analoog. Meridian bijvoorbeeld maakt compleet digitale systemen. Meer en meer bedrijven laten analoog achter zich. Ook de digitale PWM/klasse D versterkers beginnen op te komen..

In 3 jaar zullen alle versterkers digitaal zijn, vooral in de goedkope sector. TacT is mooi spul, het doet sommige dingen erg goed.

Het klinkt erg neutraal.

Er komt een nieuw model uit. Ik ben benieuwd hoe dat zal worden. Het oude model gebruikt toch al jaren oude technologieën.

Zal “room correction” (het rechttrekken van de frequentiecurve op de luisterplek door zeer snelle DSPs) in de toekomst zich verder gaan ontwikkelen?

Dat ligt aan consumenten. Voor de goed geïnformeerde consument zal dit het geval zijn., omdat je je kamer dan niet akoestisch hoeft aan te passen. De meeste mensen plaatsen gewoon 5 speakers op de tv en zijn dus niet zo kwaliteitsbewust.

Ik weet dat je opneemt in Ambisonics. Kun je daar iets over vertellen?

Wij nemen inderdaad op in het zgn. “B-format” Ambisonics formaat. Hierbij wordt met een enkele microfoon-array het gehele geluidsveld opgenomen op 1 plek. Dus links/rechts-, voor/achter- en op/neer-infomatie en algehele geluidsdruk op die plek. Met iedere gewenste hoeveelheid speakers kan vervolgens het geluidsveld worden weergegeven (gedecodeerd). Het optimale effect wordt verkregen als de luisteraar exact op de juiste plek gaat zitten tussen de luidsprekers, op de plek waar de microfoon zou hebben gestaan.

Voorlopig decoderen wij de muziek voor het publiek naar het 6.0 formaat. Als je slimme machines zou hebben, alles zou opnemen in Ambisonics en alle receivers ambisonics decoders zouden hebben, zou wellicht digitaal Ambisonics mogelijk zijn, waarbij de luisteraar zelf in kan stellen hoeveel speakers er worden gebruikt. Maar dat is niet aan mij.

In Amerika is er een trend te zien naar 7.1- in plaats van 5.1-kanaals systemen.

Ja, het laat zien dat mensen niet tevreden zijn met 5.1.

Er is altijd een gat tussen voor en achter als er gebruik wordt gemaakt van de gebruikelijke 5.1 ITU-opstelling. Ik heb het dan niet eens over hoogteweergave.

Ik weet niet waarom mensen zo weglopen met de ITU aanbeveling. Het is onmogelijk ITU goed op te zetten in een kamer. De kamer is vaak niet breed genoeg. Het 6.0 systeem is flexibeler. Je kunt de speakers met dit systeem ook achter je zetten en je kamer hoeft dus niet zo breed te zijn.

Bedankt David voor dit interview.

Graag gedaan. Ik hoop dat jullie genieten van de demo morgen.

Garmt van der Zel / Jan de Jeu (© Foto`s : Dr. Longbeard & Marja)