THX – Tomlinson Hollman eXperiment

Tegenwoordig prijken er vele logo’s op bepaalde home-cinema componenten. Naast de bekende surroundformaten als Dolby Digital en DTS, wil het logo van THX ook weleens verschijnen. En deze laatste kent verschillende verschijningsvormen, zoals Select, Ultra of zoals bij de Marantz SR9300 Ultra 2. Nu kan ik me heel goed voorstellen door de bomen het bos niet meer te zien is. Hieronder zal ik daarom kort ingaan op de geschiedenis van THX en de kwaliteitsnormen van deze certificering.

Nadat George Lucas zijn tweede Star Wars productie in 1982 met de hoogst mogelijke zorg had afgeleverd, was zijn deceptie maar al te groot toen hij de film terug zag in verschillende bioscopen. De surroundkwaliteit, de impact, intensiteit en confrontatie die hij zich had voorgesteld bij het creëeren van de soundtrack viel volledig in het niet.

Lucas gaf de technische directeur van Lucasfilm opdracht een performance standaard op te stellen voor professionele bioscoopcomponenten. Deze filosofie werd later ook toegepast op home-cinema, waarbij componenten die het keurmerk dragen zijn getest en bovendien de THX processing toepassen op de surroundbeleving. Echter bij home-cinema wordt niet alleen de certificering voor alle componenten benadrukt, maar tevens wordt voor AV versterkers de THX-processing toegepast. Bij deze nabewerking van het surroundsignaal wordt de volgende technologie toegepast:

* Re-equalisation; bij soundtracks voor films wordt rekening gehouden met de akoestiek van de bioscoop. Daarom worden hoge tonen versterkt aangezien deze in een bioscoopzaal gedempt zouden klinken, echter in een thuis situatie zouden deze hoge tonen schel kunnen klinken. Er wordt in dit proces een filtering toegepast om de hoge tonen tot normale niveau’s terug te brengen
* Timbre-matching; deze techniek zorgt ervoor dat wanneer het geluid draait en overvloeit in de verschillende speakers, er geen verschil ontstaat in de perceptie van het geluid
* DSP-correlation; deze techniek zorgt ervoor dat een mono-geluidsspoor naar een surround luidspreker gecorrigeerd wordt
* Boundary Gain compensation; een feature waarmee het boomen van de subwoofer wordt gereduceerd tot een voor de huiskamer aanvaardbaar signaal

THX kent verschillende keurmerken, was er eerst nog THX Ultra en THX Select, recent is de standaard voor 7.1 geintroduceerd in THX Ultra 2. THX Ultra is ontworpen voor grotere kamers, waarbij het geluid op de luisteraar wordt gericht, en zo min mogelijk van reflectie wordt gebruik gemaakt. Vandaar dat de specificaties voor THX Ultra zwaarder zijn dan voor het Select keurmerk. De subwoofer moet bijvoorbeeld tot 20 Hz kunnen weergeven, terwijl het Select keurmerk slechts tot
35 Hz gaat. THX Select is ontworpen voor kleinere kamers, waarbij reflecties en spiegeling van wanden en plafonds worden getolereerd.

THX Ultra 2 is met de veranderingen in de home-cinema wereld verder ontwikkeld.
De THX modus op een receiver was altijd speciaal voor film soundtracks ontwikkeld en werd absoluut afgeraden voor gebruik met muziek. Toch heeft THX met de introductie van Ultra 2 ook een muziek modus ontwikkeld.

Aansluiten en kalibreren

Beide componenten nemen de plaats in van mijn huidige versterker en DVD-speler. De SR9300 wordt aangesloten op mijn Boston Acoustics 5.1 surroundset, waarvan de frontstage bekabelt is met Siltech LS 25 MXT luidsprekerkabel, de surrounds met Oehlbach OFC luidsprekerkabel. De DV8400 wordt zowel digitaal met een Van Den Hul 75 ohm digitale interlink aangesloten, als analoog. Voor deze laatste verbinding worden 6 Eichmann Six interlinks gebruikt. De universele speler wordt via component video aangesloten op een Goliath Scaler met Immersive Holo3D de-interlacer. Als beeldweergever wordt een Barco Data 808s gebruikt. In deze recensie is, vanwege de aansluiting op de 808s CRT projector, de PAL progressive scan buiten beschouwing gelaten.

Alleen met aansluiten zijn we er nog niet.  De SR9300 en DV8400 moeten eerst volledig ingesteld en gekalibreerd worden. De SR9300 heeft via de on-screen menu functie een redelijk overzichtelijke structuur om de receiver in te stellen. Toch zal je als eerste gebruiker wel de handleiding erbij moeten houden, want additionele informatie is vrij beperkt. Helaas heeft de SR9300 geen variabele crossover, de speakers kunnen op large of small worden ingesteld, waarbij de crossover voor de subwoofer bij small op 80 Hz ligt en bij large er geen sprake is van een filter.Het dient de voorkeur om hiermee te testen welke instelling de beste is in uw situatie. Verder wordt de time-delay zorgvuldig ingesteld. Als projector eigenaar met een scaler, die helaas een lichte vertraging geeft in het signaal, vind ik het jammer dat de marantz geen frame-delay heeft om hiervoor te kunnen corrigeren.

De instellingen van de DV8400 zijn via tabbladen zeer overzichtelijk en de speler laat zich makkelijk instellen. Jammer is dat voor de  6 kanaals analoge aansluiting de  afstand van de luidsprekers tot aan de luisteraar helaas niet in te stellen zijn.

Met het instellen vindt tevens de kalibratie plaats m.b.v. de HT-tune up DVD in samenwerking met een DB-meter.