LFE

Al eerder sprak ik over LFE. De Low Frequency Effects zijn er om de filmbeleving fysiek te ondersteunen. Simpelweg: de ontploffingen, kanonschoten en dreunende stappen van dinosauriërs. Maar ook het dreigende laag in een horror-film: lage tonen hebben een heel drastische indruk op het ervaren van een situatie en het creëren van spanning.  LFE is dus essentieel voor het verhogen van het filmgenot.

Omdat het gehoor van de mens vrij ongevoelig is voor laag, wordt het LFE-signaal t.o.v. het laag in de andere kanalen 10 dB harder opgenomen. Bij afspelen hoeft u hier niet voor te corrigeren, dat doet de apparatuur voor u.  Subwoofers zijn erop gebouwd om de extreme eisen van LFE te verwerken (hoewel veel subwoofers al veel moeite hebben met het luid weergeven ervan!). Besluit u om de LFE door de hoofdluidsprekers weer te laten geven, vergewist u zich er dan van dat uw luidsprekers zeer capabel zijn in het laag! Zelfs met grote speakers mis ik vaak het laagste laag dat in het LFE-signaal aanwezig is. U kunt zich dus voorstellen wat u mist als u zelf een kleiner systeem heeft en wat een teveel aan zeer krachtig laag met de ophanging van uw woofers doet. Heel wat speakers die full-range met LFE werden aangestuurd, zijn reeds gesneuveld met het geweld van films als ‘U-571’, ‘Saving Privat Ryan’ en ‘The Haunting’.

Aansluiten/opstellen/afregelen

Aansluiten van de subwoofer kan het beste geschieden via de subwoofer (tulp-) uitgang van de receiver/surround voorversterker. U maakt dan gebruik van het bass management van de gebruikte apparatuur en u heeft dan gelijk de meeste afstelmogelijkheden. Het afregelen van de subwoofer in een Home Theater installatie is eenvoudig te noemen in vergelijking met een muziek-installatie. Vrijwel altijd
Is er in de apparatuur een ruissignaal aanwezig. Met dit ruissignaal (eerder een ‘rumble’ signaal) stelt u uw subwoofer af op hetzelfde niveau als de andere kanalen. Dat afstellen doet u uiteraard niet op het gehoor, maar met een liefst analoge geluidsdrukmeter (stand ‘C’, ‘slow’), voor onder de €30 te koop bij de Conrad. Ik heb veel installaties gehoord waar de subwoofer op het gehoor was afgesteld en vrijwel zonder uitzondering stond deze 6 tot 10 dB te hard. Ik vraag me af waar de subwoofer zijn slechte naam van heeft…

Heeft u overigens zowel in uw DVD-speler als de surround-receiver/voorversterker bass-management, dan dient deze zowel in de DVD-speler als in de surround-receiver/voorversterker te worden ingesteld, tenzij u alleen de digitale uitgangen van uw DVD-speler gebruikt. Sluit u immers de analoge uitgangen van de DVD-speler aan op de 5.1-ingang van uw surround-apparatuur, dan wordt er geen verdere filtering toegepast in de receiver/voorversterker. Hetzelfde geldt voor de afstanden van de speakers!

In tegenstelling tot de vaak gekozen plaats van de subwoofer bij een muziek-installatie (iets uit het midden tussen de speakers), is het bij een subwoofer voor film-gebruik vaak beter deze in de hoek te plaatsen. De belangrijkste reden is om meer output te krijgen, wat belangrijk is voor het nog op redelijk niveau weergeven van de soms extreme eisen van het LFE. Een andere reden is het voorkomen van dips in de frequentiecurve van het systeem door ‘bass suckout’. Dit verschil in plaatsing kan worden verklaard uit het feit dat de frequenties die de subwoofer dient weer te geven hoger zijn dan bij stereo-gebruik, waardoor er meer staande golven van de kamer worden aangesproken en vaak de hoek wordt gekozen om ervoor te zorgen dat alle staande golven worden aangesproken, wat in de meeste gevallen resulteert in de meest vlakke karakteristiek. Is de hoek geen goede plek in uw geval, experimenteer dan vooral met zoveel mogelijk andere plekken. Hoort u de subwoofer duidelijk als een aparte entiteit, zet deze dan 1 a 2 dB zachter en/of experimenteer uitvoerig met de afstand van luisteraar tot subwoofer, zoals ingesteld in de surround receiver. Ook de fase-knop op de subwoofer kan helpen bij de integratie: kies voor de stand met de meeste/best integrerende bas.