Reinbert de Leeuw werd eind jaren 70 ineens bekend bij een groot publiek door zijn LP reeks met de vroege werken van Erik Satie. Met een zekere regelmaat brengt hij deze excentrieke Franse componist opnieuw onder de aandacht. Nu met een bizar stuk dat hij eerder niet aandurfde, het als ballet aangeduide Uspud.
Door de fameuze Gymnopedies en Gnossiennes veel trager te spelen dan te doen gebruikelijk creëerde de Leeuw een soort minimale ambient music die perfect aansloot bij de tijdgeest. Het was lekker wegdommelen op de verstild rondwentelende melodieuze klanken, zo vonden veel mensen die normaal nooit naar klassieke muziek luisterden. De Leeuw kwam tot zijn extreme interpretatie doordat hij Satie leerde kennen via de esoterische stukken die hij schreef in een korte periode, tussen 1892 en 1894. Extreem eenvoudige, verinnerlijkte muziek die haaks staat op alles wat gebruikelijk was in die tijd van groter grootst. Zonder de behaaglijke melodieën van de genoemde populaire stukken, komt deze muziek misschien nog het meest in de buurt van wat Morton Feldman een eeuw later maakte.
Aan het meest ambitieuze, maar ook vreemdste stuk uit die periode heeft de Leeuw zich niet eerder gewaagd. Uspud heeft als ondertitel: een Christelijk ballet in drie akten. Het heeft een scenario, geschreven met zijn jeugdvriend, dichter J.P. Contamine de la Tour, dat bestaat uit een overdaad aan groteske religieuze visioenen die het voorstellingsvermogen te boven gaan, laat staan dat ze op een toneel realiseerbaar zijn. Zoals vaak is bij Satie niet duidelijk waar de grens ligt tussen grap en serieuze bedoelingen, dat maakt zijn werk zo intrigerend. Zo oneindig groots als de beschreven beelden zijn, zo verstild is de muziek. In het verhaal gebeuren de heftigste dingen, de muziek blijft daar onbewogen onder, en rondgaan in een volstrekt statisch stramien. Totaal bizar.
De Leeuw voerde de stukken op deze dubbel-CD uit bij het laatste Holland Festival. De visuele kant van het "ballet" is door videokunstenaar Arjen Klerkx ter hand genomen. Het centrale beeld is dat van een ronddraaiend kruis van schermen, met daarop geprojecteerd de langskabbelende tekst van het scenario geprojecteerd, met daarbij een vrije, bijna abstracte verbeelding. Uspud vult de tweede CD van deze fraaie set. Bekijk en beluister het hier zelf.
Op de eerste zijn andere werken uit dezelfde periode te horen, die met uitzondering van Le Fils des Étoiles al eerder door Reinbert de Leeuw vastgelegd werden.
Hij kan niet alleen mooi spelen. Ik ken niemand die zo enthousiasmerend kan praten over muziek. Kijk daarom vooral even naar wat de meester zelf over Uspud en Satie te melden heeft.
Aanvullende informatie:
Speelduur: 49:21 + 32:02
Prélude de la Porte héroïque du Ciel
Sonneries de la Rose + Croix
Le Fils des Étoiles
Danses Gothiques
Uspud
Reinbert de Leeuw, piano
Label: Etcetera
Distributie: Codaex
