Na het lanceren van een ultieme hoofdtelefoon is het logisch dat Yamaha iets even spectaculair voorziet om die YH-5000SE aan te sturen. Een blikvanger mag je de tetrisblokvormige HA-L7A zeker noemen, maar ook qua features springt het uit de band. Slaagt Yamaha erin om alles te voorzien om een veeleisende headfi-liefhebber tevreden te stellen?
Yamaha HA-L7A
Wat is de HA-L7A? Dat kun je kort samenvatten als: een DAC en hoofdtelefoonversterker uit het hoogste segment, geschikt voor de lastigste koptelefoons. In de eerst plaats is het bedoeld om Yamaha’s eigen knappe YH-5000SE-hoofdtelefoon aan te sturen. Maar het is ook met zoveel flexibiliteit ontworpen dat het een eindbaas-versterker kan zijn voor headfi-liefhebbers met grote collecties. Want – en dat verbaast mensen vaak die niet diep in de headfi-wereld zitten – er zijn wel meer hoofdtelefoonliefhebbers die meerdere (top)koptelefoons in huis hebben. Bovendien hebben velen uitgesproken meningen over bronnen en aansluitingen. Yamaha lijkt dat wel te snappen, want de HA-L7A beschikt over veel in- en uitgangen, incluis meerdere opties om koptelefoons single-ended en gebalanceerd aan te sluiten.
Dat verwacht je natuurlijk allemaal op een ultieme DAC/hoofdtelefoonversterker, maar wat de Japanse ontwerpers toevoegde is wel behoorlijk uniek in deze categorie: DSP-geluidsmodi. De HA-L7A laat je desgewenst luisteren via deze Sound Field-modi, die we kennen van heel andere Yamaha-producten, zoals AV-receivers en soundbars. En voordat puristen nu al zuchten doorklikken naar een andere review: er is ook Pure Direct-knop om dit te omzeilen. Bijzonder dus… en dan hebben we nog niets gezegd over het spraakmakende design.
Achter het gordijntje
Met de HA-L7A maakten we voor het eerst kennis achter een gordijntje, in een hoekje op een hifi-show – als we het goed herinneren was op het High End München 2022. Lang voor de lancering van de high-end hoofdtelefoonversterker met ingebouwde DAC kregen selecte journalisten al de kans om er kort even naar te luisteren. Gewoon om te laten weten dat het eraan zat te komen; echt een oordeel vellen kon niet in die omgeving en met een onafgewerkt product.
Het was wel fijn om een vroege blik te werpen op het toestel, maar het feit dat er een high-end hoofdtelefoonversterker eraan kwam deed eigenlijk niemand echt opkijken. Het was gewoon heel logisch dat het Japanse merk hieraan sleutelde. Yamaha lanceerde in 2023 immers de open YH-5000SE-koptelefoon, wat de terugkeer naar de hoogste regionen van de headfi-wereld inluidde.
Dat was sowieso al extraordinair. Yamaha mocht dan in de jaren zeventig een pionier zijn geweest op vlak van de planar-dynamic-hoofdtelefoons (het merk sprak liever van ‘ortodynamic’) die nagenoeg alle vlaggenschepen van merken als HiFiman en Meze nu toepassen, in de laatste decennia bracht het enkel koptelefoons voor DJ’s en het instapsegment uit. De 5.000-euro kostende YH-5000SE is echter een zeer geslaagde (re)entree in het high-endsegment, en we raden je zeker aan om onze review van deze zeer open hoofdtelefoon eens te lezen.
Een high-endhoofdtelefoon moet je natuurlijk met het juiste materiaal aansturen. Al is de YH-5000SE nu ook niet de meest moeilijke hoofdtelefoon dat je kunt kopen, het is wel een weergever dat heel veel onthult in een opname. Precies daarom is het belangrijk dat zowel de aangesloten DAC als de versterking geen steken laten vallen. De missie voor de HA-L7A is dus wel duidelijk.
Tetris
Het bestaan van de HA-L7A mocht dan niemand verbazen, achter het gordijntje keken we wel op van het design van de Yamaha-versterker. De L-vorm die spontaan doet denken aan de blauwe Tetris-blok, de twee ronde torens uit de bovenkant opstijgen, het witte OLED-display er net naast, de vele druktoetsen… Het zijn allemaal zaken die de HA-L7A een andere smoel geven dan een typische DAC/hoofdtelefoonversterker.
Officieel is de Yamaha 33,3 × 13,3 × 18,9 cm groot, door z’n L-vorm komt het echter niet zo fors over. Echt ongewoon, dat design, maar er zit wel een heldere logica erachter. De twee ronde torens, met bovenaan een achtvormige ‘kap’ en daaronder ventilatieopeningen? Die herbergen de kloeke ringkerntransformators die het versterkingsgedeelte voeden, het luik DAC en inputs heeft een aparte voeding.
De eerste keer dat we de HA-L7A zagen, dachten we ook dat het eigenlijk om twee apparaten ging die tegen elkaar waren bevestigd. Dat is makkelijk te denken omdat er een diepe geul loopt tussen de twee delen die samen de L-vorm maken. Maar neen, het is echt één behuizing, intern wel zoals het hoort met de digitale en analoge luiken gescheiden. Ook de sturing van het scherm is afgezonderd van de rest om interferentie te vermijden – nog een teken dat het ontworpen werd met veel competentie.
Ondanks het ongewonere design is de volledig in zwart en metaal uitgevoerd apparaat heeft wel de nodige premiumuitstraling. Yamaha mag heel goedkope soundbars en audiotoestellen verkopen, het merk speelt ook met hifi-producten (en z’n muziekinstrumenten) in hogere segmenten mee. En dat zie je hier meteen. Mooie detailelementen zorgen wat een streepje luxe en verbeteren de functionaliteit, zoals de gele ondergrond bij de grote draaiknoppen (volume en sound field-selectie) en de vijf pootjes die HA-L7A ontkoppelen.
Getweakte ESS-DAC
Op vlak van connectiviteit heeft de Yamaha veel te bieden. Op de achterkant bevinden zich een analoge cinch-ingang naast drie digitale. Die coaxiale, optische en USB klasse B-inputs kun je gebruiken om bijvoorbeeld een standalone streamer aan te sluiten. We sloten bijvoorbeeld een Volumio Rivo via USB aan, maar er zijn nog veel andere opties op de markt te vinden. Je kunt natuurlijk andere bronnen aansluiten, zoals een cd-speler of een laptop.
De aanwezigheid van die digitale inputs verklapt het al: de HA-L7A heeft een DAC aan boord. Yamaha koos voor de ES9038PRO, een beproefde ‘betere’ DA-convertor die ondersteuning heeft voor hi-res PCM (tot 384 kHz/32-bit) en DSD (tot DSD256). Ondersteuning wordt geleverd door twee aparte klokken, voor 44,1 en 48 kHz (en hun meervouden) audio. Standaard komt zo’n ES9038PRO met een reeks ingebakken filters (die fabrikanten soms afschilderen als een eigen toevoeging), Yamaha voegt daar nog een eigen lage latentie-filter aan toe. In totaal kun je dus kiezen uit acht filters, naast natuurlijk de sound field-modi.
De audio aangeleverd via de analoge ingang wordt trouwens ook gedigitaliseerd via een hoogwaardige ADC. Anders zou het niet mogelijk zijn om de Sound Field-modus te gebruiken, want dat werkt in het digitale domein. Wie deze functie niet wil gebruiken en de analoog-naar-digitaal-en-weer-naar-analoog-conversies wil vermijden, drukt gewoon op de Pure Direct-toets.
De HA-L7A toont z’n veelzijdige kant door daarnaast te pronken met gebalanceerde en ongebalanceerde uitgangen, te gebruiken met een pre- of lijnuitgangmodus. Voor headfi-scenario’s niet zo relevant allemaal, denk je wellicht; maar wel handig als je het koptelefoonluisteren wil afwisselen met luisteren via actieve luidsprekers.
Yamaha publiceert geen uitgangsimpedantie voor de HA-L7A. Dat is wel een belangrijke parameter als je aan de slag gaat met in-ears of koptelefoons met een heel lage eigen impedantie. Het merk stelt wel dat de versterker ontworpen is voor hoofdtelefoons met een impedantie vanaf 32 tot 600 Ohm. Op zich geen probleem, al denken we toch eerder aan betere over-ear hoofdtelefoons dan aan hypergevoelige oortjes. Die werken natuurlijk ook op de Yamaha-versterker, maar presteren optimaler op iets met een lagere uitgangimpedantie.
Waarom is er een Sound Field-functie?
In een video-interview legt een van de ontwerpers van de HA-L7A uit waarom ze de Sound Field-functie hebben voorzien op deze versterker. Het is een ongewone toevoeging, gegeven dat nogal wat headfi-liefhebbers puristisch zijn ingesteld en dit toestel net heel high-end wil zijn. Maar, luidt het, hiermee wou Yamaha inspelen op de vele manieren waarop ook high-endhoofdtelefoons worden gebruikt. Niet uitsluitend voor muziek bijvoorbeeld, maar ook voor concertopnames, films en andere video. Bij die soort zaken zou de Sound Field-functie zorgen voor realisme door een bepaalde omgeving te recreëren.
Het is duidelijk van de uitleg van de ingenieurs dat het hier niet gaat om een eenvoudig DSP-trucje. Er worden een drietal algoritmes gebruikt, onder meer om 2-kanaalsgeluid naar een virtuele 5.1 te brengen en een Yamaha-techniek om een bepaalde omgeving akoestisch na te bootsen. De ontwerpers vertrouwen hiervoor naar eigen zeggen op de vele ervaring die Yamaha heeft met pro-audio in eventlocaties en concertzalen. Het merk speelt dan ook graag z’n brede aanwezigheid in de muziekindustrie uit, wat inderdaad wel een troef kan zijn.
Concreet is Sound Field te bedienen via een van de twee grote draaiknoppen op de versterker. Hieraan draaien doet het OLED-scherm oplichten zodat je kunt zien naar welke Sound Field-modus je juist kiest. Naast Straight (wat vermoedelijk een synoniem is voor ‘uit’) doorloop je op deze manier Cinema, Drama, Music Video, Concert Hall, Outdoor Live, BGM, om daarna weer bij Straight te belanden. Elk heeft een duidelijk andere impact, vooral qua ruimtelijkheid, maar ook op andere vlakken. Drama en Cinema bijvoorbeeld, lichten de dialogen merkbaar verder uit de mix.
Het scherm geeft je ook toegang tot andere instellingen. Die hebben vooral met de DAC te maken, zoals het kunnen selecteren van een van de acht filters. Ook kun je de DA-converter vastzetten op een bepaald ‘bereik’, wat vooral handig is als je het te maken hebt met oudere apparatuur die aan de Yamaha hangt.
Niet gebonden aan één situatie
De Yamaha-versterker heeft veel ingangen en die mogen wel eens getest worden. We luisteren het meest met een Volumio Rivo aan de USB-input, al wordt die soms wel vervangen door een MacBook Air M2 om de Sound Field-modi met videocontent uit te proberen. De analoge ingang verbinden we met een WiiM Pro Plus, een goedkope maar verrassend goede streamer. Zowel de Rivo als de WiiM zijn Roon Ready, waarbij we de Volumio-transport toch het best van de twee vonden klinken.
Om de HA-L7A te testen, stuurde Yamaha nog eens de YH-5000SE op. Daar gaan we niet over klagen, want het is een heel aangename koptelefoon om naar te luisteren. Vorig jaar pikte het nog een EISA Award op als beste high-endhoofdtelefoon van het jaar, en het is daarom toepasselijk dat we voor deze test ook de winnaar in 2024 bovenhalen. Deze The Composer van Austrian Audio is net als de YH-5000SE een heel open ontwerp, weliswaar met dynamische drivers in plaats van de planar-magnetic – sorry, orthodynamische – van de Yamaha.
Daarnaast haalden we tijdens het luisteren nog wat andere ‘taaiere’ modellen uit de eigen collectie boven, zoals de Beyerdynamic DT1990 en de Meze 109 Pro. Gebalanceerd aansluiten vinden we bijna altijd een meerwaarde bieden, dus kiezen we voor het testen altijd hiervoor. Ook bij de DT1990, die door het Britse Custom Cans is gemodded om gebalanceerd aan te sluiten. De 2 x 1 Watt (aan 32 Ohm en gemeten enkel aan 1 kHz) klinken als ruim voldoende om deze bonte collectie headfi aan te sturen.
Dream Team
Maar eerst de ‘Yamaha dream team’. Het is om te beginnen weer een echte eyeopener om de YH-5000SE boven te halen. Dit is echt een heel lichte planar-magnetic-hoofdtelefoon, haast niet te geloven. Het heeft een heel ruimtelijke signatuur met veel ruimte om details exact te plaatsen. Als dat klinkt als een eufemisme voor ‘analytisch’? Dat ook weer niet, want z’n snelheid maakt dat die microdetails vederlicht worden geplaatst. Ontspannen luisteren is het, wat helemaal ondersteund wordt door de HA-L7A, die eerlijk maar ook intens communiceert. De sax bij de meeslepende finale bij ‘Can I Call You’ van The WAEVE wordt hierdoor heel weelderig maar niet te scherp neergezet. Ook niet als er met meer kracht door het riet wordt geblazen bij ‘Kill Me Again’ een beetje verderop op dit project van Blur-gitarist Graham Coxon en Rose Elinor Dougall. Haar stem via de Yamaha-combo valt meermaals op bij het beluisteren van tracks op dit album, onder meer bij ‘Drowning’. Het is een nummer dat stilistisch veel kanten uitgaat, maar fascinerend begint met heel lichte tonen en Dougalls stem. De HA-L7A en de YH-S5000E slaagt er goed in de vele lagen die hierop worden gelegd discreet neer te zetten, een indicatie van hoe goed de versterker complexiteit kan verwerken.
Voor de neutralere en ook taaier aan te sturen The Composer moeten we de HP Gain naar de Hi-stand schakelen, vooraleer ‘And I Have Been’ van Benjamin Clementine te beluisteren. Met iets minder resolutiegevoel dan bij de YH-5000SE (maar nog altijd indrukwekkend), krijgen we de intro van ‘Residue’ fris en vol met ruimtelijke detail te horen. Clementine kan met z’n stem heel hoog uithalen en dat aanhouden, wat heel zuiver en krachtig via de HA-L7A door The Composer wordt overgebracht. De Yamaha-DAC/versterker laat geen steken vallen en er valt niets van kunstmatigheid te bespeuren. Dat afwisselen tussen heel dicht bij Clementine en verbreden naar heel de band in ‘Delighted’ gaat ook heel naadloos, zonder veel kleuring toe te voegen. The Composer is een uitstekend toestel, maar met de verkeerde versterker kan het wat analytisch klinken. Dat is hier niet het geval, de Yamaha heeft de power om hem correct aan te sturen en is best neutraal qua tonaliteit.
De Meze 109 Pro is veel goedkoper dan de voorgaande hoofdtelefoons, maar is niet minder een toppertje. Deze sluiten we even ongebalanceerd aan, dus dat betekent op de Output-knop tikken en de 6,3-mm uitgang selecteren. Normaliter zouden we de HP Gain naar Low schakelen, maar op Hi klinkt het gewoonweg beter. De percussie en kreten bij Ludwig Göranssons ‘Book of Boba Fett’ galmen heel natuurlijk door, terwijl het gezang en snaarwerk op het magistrale ‘Night Reign’ van Arooj Aftab fijn en delicaat overkomt. De Meze is een warmere weergever, dus dat past helemaal bij deze mooi collectie minimalistische liederen met heel diverse invloeden. Dat klein beetje zachtheid aan de bovenkant zorgt er bovendien voor dat de fellere Beyerdynamic DT1990 heel aangenaam klinkt met onze vaste Roon-playlist met testtracks.
Wederom een mooi resultaat, want sommige goedkopere DAC/versterkers met ESS-chips klinken wat ons betreft op deze hoofdtelefoon net te hard.
Meer immersie met Sound Field?
Hoe zit het dan met de Sound Field-modi? Het is om te beginnen een interessant idee om een DAC/hoofdtelefoonversterker te beschouwen als meer dan een muziekapparaat. Langs de andere kant zijn de DSP-modi op AV-receivers van Yamaha niet altijd even nuttig. Het is nogal een smaakding, dat merken we wel. De Outdoor Live-setting bijvoorbeeld, voegt behoorlijk wat reverb toe. Met muziek en zelfs veel films is het niet zo handig, merken we als we met de Macbook Air via USB aangesloten Apple TV openen.
Spelen we nog eens de lange beginscène af van ‘Spectre’ (een fragment dat wel vaker voor surroundtests wordt gebruikt) in Mexico-stad, dan zorgt de Cinema-modus echt wel voor een ruimer geluidsbeeld dan gewoon in stereo. Het straatlawaai van de feestvierders op straat en de muzikanten in de achtergrond als Bond met z’n gezel het hotel inloopt, het zijn slechts twee voorbeelden van momenten waarbij die Cinema-modus het toch wat meeslepender maakte. Ook wat later, als de Spectre-slechterik poogt te ontsnappen, valt er ook een goede 3D-beweging van de helikopterrotors te bespeuren. Helemaal niet slecht komende van een stereosignaal.
Met Cinema of met Drama lijkt de slag bij Austerlitz van ‘Napoleon’ ook wat echter, er zit veel textuur en detail in de sneeuwstorm in de achtergrond. Tegen een volwaardige surroundopstelling met losse speakers kan het niet op, dat klopt. De Sound Field-algoritme simuleert eerder die ruimtelijkheid dan het echt te communiceren. Maar het is wel een mooie functie voor iemand die met z’n hoofdtelefoon een film wil meepikken. Of een game, want ook bij een snelle sessie ‘Forza Horizon 5’ levert de HA-L7A meer immersie.
Kortom, die Sound Fields zijn echt interessant als je jouw headfi-set ook voor andere zaken dan muziek gebruikt. Met muziek? Dan is het nog meer een smaakding en is het nut ervan anders naargelang het genre.
Conclusie
De HA-L7A is een DAC/hoofdtelefoonversterker die de terugkeer van Yamaha in het hoogste segment van de headfi versterkt. Na de introductie van de YH-5000SE was het afwachten of die koptelefoon een eenmalig iets zou zijn, maar het tegendeel wordt hier bewezen. Met zijn vele in- en uitgangen, prima DAC en krachtig versterkerluik is de HA-L7A zeker het overwegen waard als je de beste alles-in-één aansturing zoekt voor je hoofdtelefooncollectie.
De Sound Field-functie is voor puristen wellicht een gimmick, ons lijkt het vooral een mooi extraatje als je meer doet met je hoofdtelefoon dan enkel muziek beluisteren. Het design lijkt misschien niet het allerbelangrijkste bij een toestel als dit. Maar als het naast je computer staat en je er elke dag op kijkt, dan is het mooi meegenomen dat de HA-L7A er ook gewoon luxueus en anders oogt.
Yamaha HA-L7A
3.999 euro | nl.yamaha.com
Beoordeling 4,5 op 5
