SAMENVATTING

Pro-Ject lanceerde tijdens de zomer de X2 B-platenspeler. Maar wacht eens even: is de X2 niet in 2020 al verschenen? Dat klopt, maar het verschil zit 'em in dat B'tje achteraan. Het signaleert dat deze hogere middenklasser een upgrade ontving in de vorm van een gebalanceerde output én een MC-cartridge. Dat maakt de X2 B het speerpunt van Pro-Ject's offensief om gebalanceerde aansluitingen te promoten onder vinylista's.

De nieuwe Pro-Ject X2 B is een platenspeler die mikt op vinylista’s die al wat meer willen. Op welke manier? Een uitgekiende ontwerp met de typische koolstofvezel/aluminium-toonarm van de Oostenrijkers moet zorgen voor goede audioprestaties. Dat een draaitafel tevens een object is dat bewonderd mag worden hebben ze bij Pro-Ject ook altijd gesnapt. Een weelderig maar toch strak design is evenzeer een uithangbord van deze X2 B.

Het kan zijn dat je de Pro-Ject X2 B in de handel zonder cartridge tegenkomt, maar de kans is veel groter dat je deze Pro-Ject als een volledig pakket ontmoet. Naast een vooraf gemonteerde 9-inch toonarm met ingeregelde Ortofon-cartridge, is de X2 B uitgerust met een ingebouwde snelheidscontrole en is er een stofkap. Het mikt dus op mensen die in een hogere kwaliteit naar hun platen willen luisteren zonder het per se al te complex te maken. Al bestaat die optie wel, want dit is evenzeer een draaitafel waarmee Pro-Ject de tweakende vinylliefhebber wil aanspreken. In welke van die twee kampen je ook thuishoort, voor het geheel zou je circa 1.599 euro betalen.

In deze test gaan we nog een Pro-Ject-apparaat betrekken, de Phono Box S3 B van 390 euro. Dit toestel is geen must als je versterker een phono-ingang bezit die klaar is voor MC-cartridges. Tenzij je echt mikt op de voordelen van een gebalanceerde connectie, natuurlijk.

Past in een groter geheel 

Als grootste platenspelerbouwer op deze planeet heeft Pro-Ject wellicht redenen genoeg om een zeer uitgebreid assortiment aan draaitafels (en nog veel meer) op de markt te brengen. Smaken verschillen nu eenmaal, en het merk biedt graag iets voor elk budget. Deze X2 B is zelfs niet het nieuwste product van het bedrijf, ondanks dat het kakelvers is en nog maar pas in augustus een EISA Award oppikte. Tussen het verschijnen van dit toestel en de publicatie van deze review verscheen er bijvoorbeeld nog de Debut Pro S – plus nog een reeks kastjes.

Om het even te situeren: de X2 B is deel van de X-familie van Pro-Ject, een lijn van spelers die hoger mikken en boven publieksfavorieten als de T- en Debut-reeksen staan. Om exact te zijn gaat het hier om het tweede X-model, een forse sprong boven dan de X1-instapper. Kijk je nog meer richting high-end dan kom je de recent geïntroduceerde X8 tegen, en enkele iets oudere high-end spelers zoals de Xtension 9 Evolution of 10 Evolution.

De X2 en de X1 dateren van 2020, maar zijn nu volledig vervangen door de X2 B en de X1 B. Zoals gezegd betekent die ‘B’ op het einde dat de platenspelers een upgrade ontvingen zodat ze gebalanceerd kunnen gebruikt worden. Wat dat juist inhoudt, daar hebben we het even verderop over. Die gebalanceerde uitgang komt er echt bij. Je kunt deze nieuwe edities dus ook met een standaard RCA-kabel gebruiken.

De X2 B is wel het interessantste van de twee nieuwe spelers; het is echt een volledig pakket dat klaar is om gebalanceerd aangesloten te worden, incluis een Ortofon Quintet Red moving coil-cartridge die los voor circa 350 euro in de winkel ligt. Dat laatste maakt meteen duidelijk dat het hier een hoger gepositioneerde speler betreft; menig mensen kopen volledige draaitafels voor die prijs.

De X1 B bezit van zijn kant wel een XLR-uitgang, maar komt standaard met een Pick it S2 MM-cartridge waarmee je geen ware gebalanceerde aansluiting kunt krijgen. Toen we bij Heinz Lichtenegger van Pro-Ject navroegen waarom dit is, stelde hij dat MM-cartridges bijna altijd intern met een van de vier pennen met een shield bevestigd zijn en daardoor geen gebalanceerd signaal leveren (hoewel het theoretisch wel lijkt te kunnen). Er zijn daarnaast wel wat redenen waarom de sprong van X1 B naar X2 B de moeite waard is – maar er hangt wel een prijs aan vast.

Het betreft hier dus een nieuwe speler, al zijn er naar ons gevoel verder niet zoveel verschillen met de eerste X2. Het draaiplateau van 2 kg en de massieve basis waren voorheen ook al aanwezig, om maar iets te zeggen.

Strak 

‘X2 B’ is een zeer korte naam voor een hifi-apparaat, maar dat allesbehalve omvangrijke etiket past perfect bij de achterliggende designfilosofie. Hoe het zich presenteert is heel strak en to the point: een 5-cm hoge, zware MDF-chassis met een minimum aan opschriften en controls, een strakke rechte Pro-Ject-toonarm en een zware draaiplateau uit doorschijnend acryl. Onder meer door zijn omvang maar ook de afwerking heb je meteen door dat dit een ‘serieuzere’ draaitafel is. Een deel van zijn uitstraling komt door de basis waar je geen afgeronde hoeken of zachte lijnen zal ontdekken. De strakke, minimalistische lijnen zijn echt iets heel anders dan wat je ontdekt bij retro-geïnspireerde spelers (die uiteraard ook hun fans hebben). Zo valt er enkel een knop om te wisselen tussen 33 of 45/78 tpm te bespeuren (voor zeldzame 78 toeren-platen moet je wel de riem verplaatsen).

Als je houdt van modern design, dan valt ‘ie wellicht in de smaak. Overigens is het gestroomlijnd industriële design een vette knipoog naar de allereerste toestellen die Pro-Ject dertig jaar geleden op de markt bracht.

Ook typisch voor de Oostenrijkers zijn de meerdere kleuruitvoeringen: een satijnzwart of -wit, een tweede zwarte versie met een hoogglansafwerking, of een heel knappe walnoot. De drie kleuredities zijn wel heel fraai, dankzij de acht aangebrachte verflagen. De walnootuitvoering, die wij op bezoek kregen, is dan weer afgewerkt met echt fineer en ademt een iets andere sfeer uit – ook heel knap.

Heel fraaie constructie 

Het geheel staat op vier aluminium poten die in hoogte verstelbaar zijn. Handig, want zo kun je makkelijk je draaitafel waterpas plaatsen. En dat is een van de eerste en belangrijkste stappen die je kunt zetten om het beste geluid uit je draaitafel te halen. De X2 B is uitgevoerd met een rechte toonarm uit koolstofvezel en aluminium. Die combinatie gebruikt Pro-Ject al langer met veel succes.

De toonarm op deze speler is een 9-inch exemplaar, langer dan de toonarmen die je vindt op de goedkopere Pro-Jects. Het eindigt in een contragewicht dat met het TPE-materiaal gedempt is, zodat resonanties geminimaliseerd worden. Hier zijn ook de schroeven voor azimuth- en VTA-aanpassingen, mocht je willen experimenteren met andere cartridges. Uit de doos is dat niet nodig, want de gemonteerde Quintet Red werd in de fabriek afgeregeld.

En zo ontdekken we wel meer dingen die de ontwerpers hebben voorzien om de prestaties van de X2 B naar een hoger niveau te tillen. Soms zijn het zaken op een detailniveau, soms is de impact toch wat significanter. Zo is er veel energie gestoken in het ontwerpen van een trillingsvrije ophanging voor de elektronisch gestuurde motor. Die drijft via een riem een subplatter aan waarop die grote draaischijf van 2 kg rust.

Achteraan de X2 B ontdekken we niet één uitgang, maar twee. Naast de klassieke RCA met aardingspen is er op deze nieuwe editie een mini-XLR met vijf pinnen voorzien. Het is deze laatste die je gebruikt als je opteert voor een gebalanceerde aansluiting. Let wel: de meegeleverde kabel is de Connect it Phono E RCA-kabel. Wil je een XLR-verbinding? Dan moet je nog een Connect it Phono Mini XLR / Mini XLR-kabel oppikken. Het was wel mooi geweest als deze al was meegeleverd.

Waarom gebalanceerd? 

Maar waarom zet Pro-Ject in op een gebalanceerde connectie tussen platenspeler en versterker? En misschien vraag je je zelfs af: wat is gebalanceerd nu juist? 

Het draait allemaal rond de kabel die van de platenspeler naar de (phono-voor)versterker loopt. Standaard is dat wellicht een RCA-kabel met bijhorend aardingsdraadje, bij een gebalanceerde verbinding wordt er gewerkt met twee kabels (links en rechts) die eindigen in XLR-stekkers. Die laat toe om per kabel hetzelfde signaal twee keer door te sturen, met een van de twee fase-gespiegeld. Aan de andere kant kunnen deze twee ‘spiegelbeelden’ van elkaar afgetrokken worden, en wat rest is de vervorming die eventueel onderweg wordt opgepikt. Nu dat deze ongewenste noise geïdentificeerd is, kan het op zijn beurt worden weggenomen van het audiosignaal zodat er weer een puur signaal wordt gekregen.

Nu is de vraag natuurlijk of er in de relatief korte kabel tussen platenspeler en versterker veel vervorming kan optreden. In sommige hoeken klinkt het dat gebalanceerde verbindingen enkel nuttig zijn over grotere afstanden, omdat pas dan er echt sprake kan zijn van merkbare vervormingen. Het antwoord van Pro-Ject daarop is dat het signaal dat uit een platenspeler komt – en met name uit een MC-cartridge – een zeer laag niveau heeft én dat er in woningen steeds meer storingsbronnen voorkomen die wel een impact kunnen hebben. De fabrikant verwijst daarbij naar de grote toename aan smarthome-producten en draadloze netwerken. | Lees hier desgewenst nog eens over het verschil tussen MM en MC

Phono Box S3 B 

De X2 B kunnen we echter niet zomaar op een van de versterkers in de testruimte hangen. We bezitten immers geen toestel dat én beschikt over een MC-compatibele phono-ingang die ook nog eens gebalanceerd is. En we zullen niet de enigen zijn, durven we wedden. De oplossing die Pro-Ject naar voren schuift is de Phono Box S3 B (of de duurdere Phono Box DS3 B). Het is een nieuwe phono-voorversterker die wel een gebalanceerde ingang bezit en omkan met moving coil-cartridges.

Via drie knoppen aan de voorkant kun je versterker instellen naargelang de eigenschappen van de MC-cartridge, zowel qua impedantie (10-47.000 Ohm) en capaciteit (50-400 pF), als de gain. Deze instelingen zijn relevant met MC-cartridges, maar de Phono Box S3 B kan eveneens dienen als voorversterker bij een platenspeler met MM-cartridge. Omdat het toestel naast die mini-XLR-ingang ook over gewone RCA-inputs en -outputs beschikt, kan dit doosje gerust eerst gebruikt worden met een doorsnee platenspeler met MM-cartridge die je wil versterken. De MC-ondersteuning en het gebalanceerde gedeelte moet je dan zien als toekomstgericht, mocht je ooit die stappen willen zetten. We gaan niet heel uitgebreid in op de prestaties van de S3 B, maar tijdens het testen kwam dit 399-euro kostend toestel over als heel competent en stil voor z’n prijs.

In onze testopstelling gaan we wél voor volledig gebalanceerd. Daarom sluiten we twee XLR-kabels aan op de voorziene uitgangen op de Phono Box S3 B. De kabels leiden we dan naar een van de twee gebalanceerde XLR-ingangen op een Hegel H590-versterker en een paar Canton Reference 7 K-vloerstaanders.

Pak je helemaal in 

Als je vaak audiospullen test, kijk je minder snel op van de prestaties van een bepaald product. Maar af en toe komt er toch iets langs dat echt verrast – en daar hoort deze X2 B bij. Het was voor deze reviewer behoorlijk onverwacht dat de combinatie van de Quintet Red, Pro-Ject-draaitafel en de Phono Box RS 3 B zo overtuigend beter zou klinken dan de X1-draaitafel met MM-cartridge die in de testruimte vaker dienst doet als analoge bron.

De tomeloze energie die de Afghan Whigs etaleren op de eerste track van hun fonkelnieuwe ‘How Do You Burn’ release rockt overtuigend de kamer binnen als we de – roze, hoe kan het anders? – schijf op de X2 B afspelen. Het valt meteen bij op dat het groezelige nummer coherent en met meer ‘lucht’ en separatie wordt gebracht, en dat zorgt ervoor dat de stem van Greg Dulli een tikje nadrukkelijker uit de mix komt. Dit is misschien niet de meest verfijnde plaat, maar de fun-factor is er wel.

Ook bij het beluisteren van ‘ep x 3’, een opnieuw op vinyl uitgebrachte trilogie van ep’s uit de beginjaren van de Schotse progrockers Mogwai, weet de X2 B moeiteloos te overtuigen. De melancholiek op ‘You Want It Darker’ moet je wel lusten, maar als testament van een van de opmerkelijkste zangers die ooit rondliep kan het tellen. Durven we stellen dat de nummers wat donker klinken? Grapje – de textuur van de stem van Cohen is in elk geval heel uitgesproken en vol van karakter. Je hoort de jaren die geleefd zijn op de titeltrack van dit prachtig album, met Cohens stem heel dichtbij lijkt te staan bij een veel grootsere achtergrond met koor en spaarzame bas en percussie. De X2 B maakt er iets heel omhullend van, waardoor we de plaat voor de zoveelste keer herbeluisteren. Het even sfeervolle ‘Lilies’ van Melanie De Biasio – past perfect bij nat herfstweer – profiteert ook van de openheid en ruimtelijkheid die deze Pro-Ject cadeau doet. De snelle hartslagbeat die onder ‘Gold Junkies’ ligt is heel strak en afgemeten, terwijl De Biasio’s vocals heerlijk boven alles zweven. Niet overhelder, maar wel met een fijn detailgevoel dat raakt.

Omdat we deze albums heel goed kennen, valt een extra stuk verfijning en detail op die we missen bij de Pick it PRO-cartridge op de X1 die we wel vaker in de testruimte gebruiken. Een deel van wat we horen heeft ongetwijfeld te maken met de sprong naar de Quintet Red-cartridge, die echt wel meer muziek laat horen. Wat is dan het aandeel van de gebalanceerde connectie die Pro-Ject zo bejubelt? Dat is iets moeilijker vast te stellen, maar we proberen het toch door de X2 B ongebalanceerd aan de Hegel te hangen. Via een input-knop aan de voorkant van de Phono Box S3 B kun je snel schakelen tussen de twee verbindingen.

Een van de albums waarmee we pogen te vergelijken is de 2018-remaster van ‘Hounds of Love’ van Kate Bush, die dankzij het vierde seizoen van Stranger Things weer in de aandacht staat. Terecht. Het is wat subtieler bij de poptracks op dit album, maar toch is merkbaar dat scheiding en stereobeeld net iets beter lijkt te zijn bij een gebalanceerde verbinding. Is er een tikje meer detail te bespeuren? Het lijkt wel zo, al kan dat ook voortvloeien uit de soundstage die beter gedefinieerd lijkt. Dat besluit houden we vast als we even terugkeren naar ‘Lilies’, en in het bijzonder ‘Let Me Love You’ en ‘Sitting in a Stairwell’. Ook hier komen deze tracks via de gebalanceerde connectie net wat echter en driedimensionaler binnen, wat alleen positief te noemen valt. Gegeven dat er niets anders veranderd is behalve een kabel, vinden we dat toch significant.

Conclusie 

De Pro-Ject X2 B is een uitstekende platenspeler die zijn hogere prijs rechtvaardigt door een superieure weergave. Van z’n strak design dat teruggrijpt naar de eerste modellen van het merk dertig jaar terug tot de combinatie van verschillende Pro-Ject-innovaties, het eindresultaat is een draaitafel die heel veel geluidskwaliteit en luisterplezier biedt. De keuze voor de betere Ortofon Quintet Red-cartridge helpt daar ongetwijfeld bij.

Hoewel je de X2 B gewoon ‘zo’ kunt inzetten om je vinyl te spelen, biedt het ook de optie om gebalanceerd te werken. Op dit prijspunt is dat toch wel ongewoon. Weliswaar ga je daarvoor toch wat extra aankopen moeten doen, zoals een geschikte XLR-kabel en mogelijk ook een aangepaste voorversterker. Het hangt wat af van wat je versterker biedt. Die stap maakt de X2 B-propositie wel compleet, en voegt zeker wat bij op vlak van detail en ervaring qua soundstage.

Pro-Ject X2 B
1.599 euro | www.project-audio.com
Beoordeling 4,5 op 5