Deze review van de Acoustic Solid 311 Metall platenspeler viel me min of meer bij toeval in de schoot. Oorspronkelijk zou ik uit het assortiment van importeur GVR Audio Import een toonarm van het Japanse merk Sorane gaan reviewen, dat zij sinds een tijdje in Nederland vertegenwoordigen, maar omdat er weinig over de ‘klank’ van een toonarm te vertellen is als je hem niet op een platenspeler monteert – en er een mooi element in hangt – kreeg ik er uit hun assortiment de Acoustic Solid 311 Metall platenspeler met de optionele ‘standaard’ WTB370 toonarm en een Hana Umami Red element bij te leen.
Mijn eigen Technics SL-1300G is namelijk best flexibel met andere headshells en elementen, maar hij is niet geschikt om er snel even een andere arm op te zetten. En toen bleek op het allerlaatste moment dat er een klein probleem was ontstaan met de levering van de toonarm. Omdat de platenspeler echter al geleverd was, en al min of meer speelklaar (zonder het optionele Shelter 301 element) op de plek van mijn Technics SL-1300G stond, besloten we in overleg met de hoofdredacteur om deze review aan de Acoustic Solid en de Hana te wijden. Oók geen straf, en de Sorane arm zal dan op een later tijdstip aan de beurt komen. Dit is dus een bonusreview, zeg maar...
De conclusie met plussen en minnen van de Acoustic Solid zelf lees je hierboven in het gebruikelijke kadertje, de plussen en minnen van de Hana Umami Red worden onderaan apart besproken.
Acoustic Solid 311 Metall
Wie mijn reviews op dit platform volgt kan zich waarschijnlijk nog wel herinneren dat ik al eerder een Acoustic Solid platenspeler in huis had. Dat was in juli 2024, toen de 110 Metall uit de Aluminium Line een tijd bij mij toch logeren, samen met de WTB 213 upgrade arm van Acoustic Solid en een Hana Umami Blue element. Die review is hier te lezen. Ik denk er met plezier aan terug, dus ik was eigenlijk heel benieuwd wat de duurdere Solid 311 Metall uit dezelfde serie daar nog aan kon toevoegen. Een echt 1 op 1 vergelijk zou het in elk geval niet worden, de 110 Metall is immers ruim een jaar geleden alweer opgehaald, en nu speelde ik met een ander element. Maar wél van hetzelfde merk, dus ik durf het desondanks wel aan om het een 0,8 op 1 vergelijking te noemen.
Ik vond de Solid 110 Metall, hier op de foto, destijds al een elegante verschijning, maar de aanzienlijk zwaarder uitgevoerde Solid 311 Metall vind ik optisch nóg mooier in balans. De speler straalt niet alleen luxe en degelijkheid uit, als je hem met de meegeleverde witte handschoenen uit de doos tilt heb je ook echt wel wat in je handen. De Solid 110 Metall weegt 12 kilo zonder arm, en het 35 millimeter dikke plateau weegt 7,5 kilo. De drie spikes waar de speler op staat zitten vrij dicht bij elkaar direct onder het plateaulager. Niet dat de speler daar wankel door staat, maar de Solid 311 die ik hier bespreek brengt qua totaalgewicht maar liefst 24 kilo in de schaal, met een 4 centimeter dik plateau dat 8 kilo weegt, en de drie van verstelbare spikes voorziene poten staan bovendien helemaal buiten het plateau, wat toch een aanzienlijk stabielere indruk geeft. Drie metalen onderlegschijfjes met gecentreerde uitsparing en een krasvrije vilten onderkant worden meegeleverd. Ook de Solid 311 Metall is voorzien van een dubbele precisiesnaar die gemaakt is van een mix van nylon en siliconen. De uit edelstaal gedraaide en gepolijste as van het plateaulager rust in de van olie voorziene lagerput op een gepolijste keramiekkogel, die op zijn beurt weer op een taatsplaat van robijn ligt. Hier is echt niets aan het toeval overgelaten.
Of je nu de versie mét of zónder toonarm kiest: qua uitrusting is de Solid 311 Metall verder identiek aan de Solid 110 Metall. Als je voor de bij Rega gemaakte WTB370 toonarm kiest betaal je daar een realistische meerprijs voor, en afgaande op de klankmatige resultaten is dat een uitstekende en oersolide optie, maar met mogelijkheid tot upgraden. Overigens levert importeur GVR Audio Import de versie met de optionele WTB370 toonarm inclusief een perfect ingesteld Shelter 301 element. En hoewel de Shelter 301 als buitengewoon muzikaal te boek staat hadden we voor deze review dus andere plannen. Om de uitrusting compleet te maken worden ook nog een libelle (een rond waterpasje) en een elektronische naalddrukweger meegeleverd.
Wat er niet bijzit is een stofkap, maar Acoustic Solid heeft voor al hun spelers een optionele universele afdekkap van gevouwen acryl in hun assortiment, die het plateau stofvrij houdt en de toonarm en het element effectief beschermt. Echt goedkoop vind ik die afdekplaat overigens niet. Maar hetgeen hij beschermt is kostbaar en ook best kwetsbaar dus wat mij betreft is het wel een nuttige extra uitgave.
M2 Motor-Unit
De 311 Metall wordt net als de 110 geleverd met de los naast het apparaat te plaatsen M2 motor-unit, waar behalve de uitstekende, in Duitsland gemaakte Berger motor met een nauwkeurig gedraaide pulley ook de microcontroller voor het aan- en uitzetten van de motor én de snelheidsstabilisatie en -naregeling in zit. Die naregeling van de draaisnelheid moet je trouwens niet zien als een echte pitch-control, zoals je die bijvoorbeeld op platenspelers van Technics aantreft, de + en - knopjes op de M2 zijn bedoeld om de draaisnelheid precies op 33,33 en 45 toeren per minuut in te stellen.
Is dat belangrijk? In de praktijk zullen de meeste mensen het nauwelijks waarnemen als de snelheid een paar procent afwijkt, de stabiliteit van het toerental is véél belangrijker dan een exacte pitch. Maar het gaat om het idee dat de kleine afwijking in toonhoogte (en dus ook in de duur van de afgespeelde tracks) die door een afwijkende draaisnelheid wordt veroorzaakt ervoor zorgt dat de muziek niet klinkt zoals de artiest het bedoeld heeft. En ook al hoor je dat misschien niet, voor mij geeft het een stukje gemoedsrust als ik binnen het samenspel van compromissen dat een platenspeler nu eenmaal is simpelweg wéét dat de pitch correct is.
Metingen
Met de RPM-app op mijn smartphone stelde ik vast dat de afwijking van de absolute pitch, met de microcontroller in de nulstand, zowel op 33,33 als op 45 toeren minder was dan 0,2%. Op zich al zéér goed, want er zijn allerlei factoren die daar invloed op hebben, zoals een al dan niet perfect horizontale opstelling of de juiste spanning van de snaar. Maar het voordeel van de microcontroller is dus dat je de pitch voor beide toerentallen exact kunt instellen. De RPM-app meet echter ook de veel belangrijkere wow & flutter (de langzame en snellere variatie in toerental). De uitkomsten zijn weliswaar ‘ongewogen’, maar de door mij gemeten waarde van 0.09% zou bij een gewogen meting waarschijnlijk lager uitkomen, en dan zit Acoustic Solid er met hun onder lab-condities vastgestelde specificatie van 0.08% waarschijnlijk dus niet ver naast. Dat valt binnen de marge van wat als het hoogst haalbare geldt met een riem- of snaaraandrijving, alleen zeer nauwkeurig geregelde direct drive loopwerken scoren op dit punt nog (marginaal) beter.
De WTB370 toonarm
De WTB370 toonarm – waarbij WTB volgens mij staat voor Wirth Tonmaschinenbau, het moederbedrijf achter Acoustic Solid – is gebaseerd op een ontwerp van Rega, dat is geen geheim, maar het is wat lastiger te bepalen op welke toonarm precies. Acoustic Solid oprichter Karl Wirth heeft er, te zien aan de armlagers en de armbuis, de Rega RB220 voor gebruikt. Maar de eindstomp (qua invloed op de weergave een vaak onderschat component) en het contragewicht lijken dan weer afkomstig te zijn van de aanzienlijk duurdere RB880. Het is in elk geval geen off-the-shelf product. Over de mechanische en akoestische kwaliteiten van de via een spuitgietproces uit één stuk aluminium vervaardigde Rega toonarmen is iedereen het echter wel eens. Het is niet voor niets dat Rega toonarmen zo vaak als OEM product worden gebruikt.
Als één van de weinige nadelen van de Rega toonarmen wordt vaak genoemd dat ze geen VTA-instelling hebben, maar Acoustic Solid lost dat erg fraai op door de arm op een stevige aluminium kraag te monteren, die in een aan de zijkant van de speler geplaatst dik en hoogglanzend afgewerkt rond armboard van aluminium valt, en met een degelijke stelschroef binnen een marge van ongeveer twee centimeter op de juiste hoogte kan worden gebracht. Dat ronde aluminium armboard is op zijn beurt dan weer met één dikke schroef aan het chassis van de speler gemonteerd, zodat het kan zwenken. Zo kun je eenvoudig de spindle-to-pivot afstand veranderen wanneer je een andere arm wil gebruiken. Zeer slim en oersolide uitgewerkt.
De vaste toonarmkabel die door Rega wordt gebruikt is van voortreffelijke mechanische en klankmatige kwaliteit en heeft een lage capaciteit, wat gunstig is voor MM elementen. De kabel loopt bovendien aan één stuk van de elementclips tot de rca-connectoren die je in je phonotrap steekt. Of deze arm voldoende kwaliteit heeft om er een duurder element in te hangen dan de Shelter 301? Ik vind van wel, hoewel ik daar eerlijkheidshalve wél de kanttekening bij wil plaatsen dat het niet ultiem realistisch is om dit te doen. Een element als de hier gebruikte Hana Umami Red zal voortreffelijk presteren in deze toonarm, maar in een toonarm als de oorspronkelijk voor deze review bedoelde Sorane komt het uiteraard nóg beter tot zijn recht.
Hana Umami Red element
Hoewel de Hana Umami Red niet de hoofdrol speelt in deze review was het wel gaaf om hem in de WTB370 arm te mogen bouwen. De headshell maakt integraal onderdeel uit van de arm, dus komen de in de bovenkant van het element getapte gaten op de standaard 0,5 inch montage-afstand heel goed van pas. Er zit weliswaar een zeer goede naaldbeschermer bij het element, die kan blijven zitten zijdens de montage, maar toch...
Zoals ik in de aparte review van de Hana Umami Blue – die ik destijds in een Acoustic Solid WTB213 upgrade arm monteerde – al schreef, maakte dat element grote indruk met zijn fijnzinnige en warme, kleurrijke weergave. De Umami Red is ruim de helft duurder, dus daar mag ook wel wat meer van verwacht worden. Die meerprijs zit hem niet in een betere naald of een andere cantilever (die zijn bij beide elementen identiek: een naakte microline op een boron naalddrager), maar in de traditionele Japanse Urushi lak waarmee de duralumin body van de Red is afgewerkt, en de logo-inlay van echt ebbenhout vóór op het element.
De ‘motor’ van de Red is ook anders dan die in de Blue. Waar de Blue voorzien is van magneten van het in audiokringen al zeer hoog aangeschreven AlNiCo heeft de Red nog aanzienlijk duurdere, en magnetisch veel sterkere (en constantere) Samarium-Kobalt magneten. Bovendien is de spoeldrager in de Red vierkant van vorm (wat stabieler is dan de kruisvorm in de Blue) en is het magnetisch permeabele materiaal van de spoeldrager eerst cryogeen behandeld. Het resultaat is een iets lagere inwendige weerstand (6?) bij een gelijkgebleven uitgangsspanning (een gezonde 0,4mV), en overall zou ik bij het luisteren op een nog zuiverdere weergave met minder vervorming en meer dynamiek mogen rekenen. Dat beloofde dus wat...
Luisteren naar de Acoustic Solid 311 Metall met de Hana Umami Red
De Acoustic Solid 311 Metall nam de plaats in van mijn Technics SL-1300G en werd aangesloten op de PrimaLuna EVO 100-11 Tube Phono Preamplifier, met aanvankelijk een afsluitweerstand van 50? (maar uiteindelijk klonk 100? ruimtelijker en dynamischer) en medium gain (56dB), die middels een AudioQuest Water interconnect werd verbonden met de PrimaLuna EVO 400 geïntegreerde versterker, die via Duelund DCA10GA luidsprekerkabel was verbonden met mijn Kharma Ceramique prototype luidsprekers. De stroomverzorging en -bekabeling waren in handen van een AudioQuest Niagara 5000 en Blizzard en Monsoon stroomkabels. De schakelende voeding van de Acoustic Solid kreeg zijn stroom via een AudioQuest NRG-Y3. Nogal overkill, maar die lag er nog omdat die normaal mijn Technics van stroom voorziet.
En wéér even matten...
Toen de speler bij me werd afgeleverd kreeg ik een duidelijke instructie over de door Acoustic Solid meegeleverde mat. Of liever gezegd de matten. Eentje van geruwd en gekleurd leer (deze keer een groene, voorzien van het bedrijfslogo) en eentje van 5 millimeter dik transparant acryl met een uitgespaarde verlaging voor het albumlabel. “Denk eraan,” zo werd me op het hart gedrukt, “de leren mat op het plateau, en de acryl mat daar bovenop. Zo klinkt hij echt het beste.” En net als bij de Solid 110 Metall dacht de hekelaangladdehardemattenhebber in mij: “Dat zullen we nog wel eens zien...” En opnieuw moet ik toegeven dat de weergave ‘volgens het boekje’ daadwerkelijk het beste klinkt. Het omwisselen van de matten resulteert in een verlies van dynamiek, hoge tonen en ruimtelijkheid, en het toevoegen van mijn superdunne TEAC mat van Washi papier deed opnieuw niets aan de weergave. Met de plaat rechtstreeks op het acryl was de weergave uitermate mooi in balans, zonder het spoortje hardheid dat ik onwillekeurig altijd associeer met harde matten.
Okee, plaatjes draaien nu...
Voor de mensen die een head-to-head met de Solid 110 Metall en de Hana Umami Blue verwachten herhaal ik nog maar even mijn teleurstellende mededeling aan het begin van dit verhaal. Die combinatie beluisterde ik namelijk meer dan een jaar geleden. En hoewel ik tijdens het luisteren altijd uitgebreid aantekeningen maak én die ook bewaar, en óndanks dat mijn gehoor door mijn werk behoorlijk getraind is, kan ik ook hier onmogelijk een echt 1 op 1 vergelijk van maken. Dat wil overigens niet zeggen dat ik niet meteen hoorde dat ik met een platenspeler en een element uit dezelfde stallen te maken had.
Terje Rypdal
Een tijdje geleden wist ik eindelijk het legendarische ECM-album Blue van Terje Rypdal & The Chasers op de kop te tikken. De schitterende dynamische opname van het powertrio Rypdal, Kjellemyr en Kleive klinkt dan weer extreem weids en ingetogen, dan weer flink gas erop. De unieke en altijd herkenbare Fender van Rypdal klonk intens, vol klankkleur en textuur, de drums van Kleive lieten enorm veel vel en stok horen, en zowel de elektrische als akoestische bas van Kjellemyr ronkten diep en rond, maar altijd in verhouding en vol detail. Het duo Jan Erik Kongshaug (opnametechniek) en Manfred Eicher (productie) is niet voor niets beroemd, dit was van grote klasse.
Ozric Tentacles
Een album dat ik in mijn aantekeningen van de Umami Blue luistersessies terugvond, maar wat destijds de review niet haalde, was Lotus Unfolding van Ozric Tentacles. Op dit zestiende studio-alum van mijn Engelse spacerockvrienden heeft bandleider Ed Wynne (gitaar en toetsen) er een soort familiebedrijf van gemaakt, met zijn vrouw Brandi op bas, hun zoon Silas Neptune op toetsen en diens partner Saskia Maxwell op fluit, aangevuld met Tim Wallander op drums en Gré Vandeloo op percussie. De mix is als vanouds behoorlijk vol, maar de Wynnetjes hebben een eigen studio en beheersen hun eigen mix tot in de puntjes.
De combinatie van de doodstil werkende en superstabiel draaiende Solid 311 Metall en de Hana Umami Red liet me, als ik even parafraseer op mijn eigen aantekeningen, nóg meer ruimte in de mix horen, waardoor ik dieper in de muzikale structuur kon kijken en de verschillende partijen beter kon volgen. Ook bij holistisch luisteren (een mooie uitdrukking voor achteroverleunen en de iPad waarop ik aantekeningen maak opzij leggen) was er door de grotere transparantie en de betere ritmische flow méér te genieten. Eind maart van dit jaar zag ik ze, samen met mijn dochter en mijn beste vriend, live in de kleine zaal van 013 in Tilburg, en met het volume op een zelden gebruikte stand was het met de ogen dicht niet lastig om me weer dáár te wanen. Hulde aan het ontbreken van vervorming in de Umami Red hiervoor, en voor de mechanische stabiliteit van de Solid 311 Metall, want wanneer de volumeknop zo ver naar rechts gaat wil je een zuiver signaal. En dat hád ik ook.
Heart
Een oude favoriet van me is het album Dreamboat Annie van Heart. Niet alleen omdat ik omwille van haar fenomenale stem een megavette crush had op zangeres Ann Wilson, maar gewoon omdat het een fantastische rockplaat is van een band die haar zaakjes erg goed voor elkaar had.
Na een rondje op de platenwasser knalde de openingstrack Magic Man zijn heerlijke ‘groove’ door de kamer, die me door de genadeloos strakke weergave van deze afspeelcombinatie echt meteen naar de luchtgitaar deed grijpen. En niet alleen naar de luchtgitaar, ik trommelde ook op de luchtconga’s en bespeelde de toetsen van de luchtsynthesizer (jaja, ik ben een echte multilucht-instrumentalist).
De oude Amerikaanse persing die ik van dit album hebt geldt onder verzamelaar als goed klinkend en dynamisch en dat wist de Hana inderdaad ook allemaal uit de frisgewassen groeven te halen.
Leifur James
Uit de grote stapel platen die ik gedurende de testperiode draaide kies ik als laatste in deze review voor A Louder Silence van Leifur James. Een mooi album om later op de dag te draaien, omdat de dromerige sfeer en de warme en intieme maar ook zeer transparante en ruimtelijke productie je meeslepen op een spannende reis door het muzikale universum van multi-instrumentalist, zanger en producer James. De 311 Metall en de Umami Red speelden verrukkelijk. Omdat de persing van deze elpee van grote klasse is, en de Umami Red sowieso al buitengewoon stil is in de groef, had ik weer zo’n trippy ‘erbij zijn’ ervaring waarbij je volledig opgaat in het moment omdat je vergeet dat je naar gereproduceerde muziek luistert. De uitspraak dat dat vaker lukt met vinyl dan met digitaal zul je uit mijn mond niet horen, maar volgens mij heb ik het daarnet tóch gezegd. Nou, vooruit dan, niet ‘per definitie’, maar luisteren naar een erg goede platenspeler met een prachtig, goed afgesteld element heeft toch iets heel natuurlijks.
Gaandeweg was me ook duidelijk geworden hoe weinig voorkeur de Acoustic Solid en Hana combinatie had voor oude of nieuwe platen, of voor bepaalde genres. Overal zat een bepaalde speelvreugde in. En natuurlijk kon ik (heel goed zelfs) horen dat ze in de jaren 70 van de vorige eeuw anders over mixen dachten dan in de jaren 20 van deze eeuw, maar dat maakte niet uit, de muziek stond steeds centraal en de verschillen in klank kregen eerder een soort documentaire kwaliteit dan dat het in negatieve zin mijn aandacht trok. En dat, lieve kijkbuiskinderen, is een kenmerk van échte high-end muziekweergave.
Conclusie
Soms is het lastig om een conclusie te verbinden aan een review. Omdat je in je hoofd altijd gelijksoortige apparatuur aan het vergelijken bent met wat je op dat moment onder handen hebt. Maar bij de Acoustic Solid 311 Metall vond ik het vrij eenvoudig, zeker in vergelijk met de Solid 110 Metall uit het eigen assortiment. Alles wat ik van die speler vond is ook van toepassing op de Solid 311 Metall, maar dan een stap hoger. Ik vind het uiterlijk mooier (beter in balans) en ik vind de weergave fraaier (betrokkener, soepeler, transparanter, stabieler). Bovendien vond ik de bediening prettig en intuïtief, wat zeker bijdraagt aan de feestvreugde die ‘lekker plaatjes draaien’ bij me losmaakt.
Ook het Hana Umami Red element is met zijn iets dynamischere en transparantere weergave een duidelijke stap beter dan de Umami Blue. Zowel de platenspeler als het element zijn ongeveer 1500 euro duurder dan hun evenknie uit mijn vorige reviews, dus dat brengt me op de vraag of ik ze hun geld waard vind. Nu heb ik wat dat betreft gemakkelijk praten, want ik hoef het niet daadwerkelijk uit te geven. Maar als ik de ‘law of diminishing returns’ overweeg, en dan bedenk hoe groot de daadwerkelijke meeropbrengst aan muziekplezier in mijn beleving was, dan kan ik die vraag zonder voorbehoud met ja beantwoorden. En gelukkig is de sterrenscore die ik geacht word toe te kennen gerelateerd aan de prijsklasse, dus kan ik uit volle borst aan allebei de volle mep uitdelen. Vijf om vijf, mijn hartelijke feliticitatiën. Een prachtig resultaat voor een bonusreview...
Acoustic Solid 311 Metall
(incl WTB370 toonarm en Shelter 301 element)
4.150 euro | aluminium | www.gvr-audio.eu
Beoordeling 5 / 5
Hana Umami Red MC
3.699 euro | rood | www.gvr-audio.eu
Beoordeling 5 / 5
Plus- en minpunten Hana Umami Red MC
+ Volle, transparante en uiterst fijnzinnige klank
+ Klinkt eerder ‘muzikaal’ dan ‘audiofiel’
+ Prijstechnisch verantwoorde stap t.o.v. de Umami Blue
+ Eenvoudig in te bouwen dankzij getapte montage-gaten
+ Voorzien van een uitstekende naaldbeschermer
+ Zeer bruikbare uitgangsspanning van 0,4mV
+ Klinkt het best aan 100? afsluitweerstand
+ Dat is zo’n beetje de standaard bij niet-instelbare phonotrappen
– Niet echt een nadeel, maar met 10,5 gram aan de zware kant
– Verder geen minpunten van enige betekenis
