Het hifi-landschap staat bol van de tip, tricks, tweaks en upgrades; van een sleeve van gevlochten haren van het vogelbekdier, die tijdens een spirituele junglecruise zijn verkregen, tot aan gekristalliseerde maanstenen, die je draagt als piramidehoed, voor een geïoniseerde luisteromgeving. Toch zijn er in het enorme aanbod echt wel tips en tweaks die werken. Zie ook: de AudioQuest JitterBug FMJ.
Universal Serial Bus
Eerst een stapje terug: de geschiedenis van de USB: Universal Serial Bus. In een computerdomein, lang lang geleden, waren er steeds meer onderdelen met elkaar wilde communiceren. Er was een muis, die graag samenwerkte met een toetsenbord. Maar ook floppy drives, printers en speakers die mee wilde spelen. De lijst met randapparatuur werd groter en groter. Het vervelende was dat de computer voor ieder component een aparte manier van connectie had.
Een grote irritatie van gebruikers: wilde je randapparatuur gebruiken, dan moest je software installeren. Anders was de pc heel duidelijk: “Ken ik niet, zie ik niet, doe ik niks mee”. Er werd toen veel gebruik gemaakt van parallelle en seriële poorten. Totdat de industrie dacht: “Dat moet anders!”
Het leidde uiteindelijk tot de geboorte van het usb protocol in 1995/1996, de allereerste versie van usb. En een prima oplossing voor alle problemen. Zo kon je eenvoudig een printer aansluiten op een Mac of een IBM computer. Al duurde het nog wel jaren voordat usb ook echt goed werkte, het idee was dé oplossing. Iets waar we vandaag nog steeds dankbaar voor zijn.
Een simpele werking
Als voorbeeld nemen we een usb 2.0 kabel. Iets wat nog steeds veel gebruikt wordt in de hifi. Zouden we een usb 2.0 kabel doormidden knippen, dan komen we maar vier draden tegen; één voor 5v stroom, één voor grond/aarde, één voor differential data + én één voor differential data -. Deze twee draden worden getwist en gebruikt om differentieel data te versturen. Het twisten vermindert de kans op storingen.
Differentieel houdt in dat er overdracht plaatsvindt door een verschil in spanning of stroom. Nu we het toch over stroom hebben, het mooie van usb is dat het apparaat direct wordt voorzien van stroom, al is dat niet voor alle apparaten genoeg stroom. Het apparaat wat je aansluit op de computer, wordt gezien als een “slave”. De computer zelf is de “master”. Feitelijk houdt dit in dat het apparaat aangestuurd wordt door de computer.
Voor de aansturing is een “controller” nodig. Die zit tegenwoordig in de processor verwerkt. Als we naar het moederbord kijken, dan zien we een directe weg van de usb aansluiting naar de processor lopen. Om tot de verbeelding te spreken, vergelijken we dit met een weg. En over die weg rijden vrachtwagens. In die vrachtwagens zitten allemaal pakketjes met data, die samen een muziekalbum vormen. Of een film. Maar wat als die vrachtwagen met pech komt te staan?
Onvoorziene Jitter files
Stel, het is dinsdagochtend en buiten regent het. Zodra je de radio aanzet en de verdere weersvoorspelling aanhoort, zakt de toch al ijdele hoop van een vlotte ochtend tot ver onder het vriespunt. Want regen betekent zachtjes rijden, aangezien iedereen op het rempedaal gaat trappen als een Franse boer die de laatste druppel vocht uit zijn druiven probeert te stampen. Kortom: files!
Welnu, dat fenomeen kennen we ook in de hifi. Maar daar heet het anders; jitter. "Jitter is onregelmatigheid in de tijdbasis van een digitaal signaal, of het storende signaal dat hierdoor wordt veroorzaakt", als je Wikipedia erop naslaat. In de praktijk betekent dat: kwaliteitsverlies bij opname of weergave van digitaal verwerkt geluid.
De usb verbinding loopt vanaf de processor, helemaal naar het usb apparaat. De vergelijking die wij maken met een weg en vrachtauto’s is heel eenvoudig. Op elke weg gaat wel eens iets mis. Bij usb wordt de spanning op de data – verhoogd of verlaagd om een 1 of een 0 te creëren. Heel vervelend, maar er loopt er ook nog een 5v draad langs. En komt het dus vaker voor dat we last krijgen van jitter. Wat wij dan ervaren als verlies in geluidskwaliteit.
AudioQuest JitterBug FMJ
Nu hebben we net als voorbeeld usb 2.0 genomen. Maar ondertussen zitten we al op usb 3.2 en kunnen we zelfs met 65 Watt laden via usb. Dat usb een universele oplossing is volkomen duidelijk. En dat het duidelijk niet is ontworpen voor audiofiele toepassingen, is nu ook geen verrassing meer. Een logisch vervolg zijn dus usb-producten, specifiek gericht op audio.
In het verleden heeft collega Max de “oude” Jitterbug getest. Die verscheen namelijk al zo'n 7 jaar geleden. Maar AudioQuest heeft die JitterBug een update gegeven: de JitterBug FMJ, voorzien van een Full Metal Jacket. De JitterBug FMJ is een usb noise filter en vermindert de radiofrequente vervuiling door elektronische apparatuur. Dat is de kern van zijn bestaan, dus wat de JitterBug FMJ doét. Tevens is er ook een nieuwe rubberen cover, die is voorzien van absorberend carbon. Nu bestaat de aanname dat de Jitterbug FMJ alleen werkt tussen de usb uitgang en de usb kabel; als tussenstuk. Maar die aanname blijkt niet correct. De JitterBug FMJ zou ook werken op bijvoorbeeld een Bluesound PowerNode 2i, waarbij de usb-poort op de achterkant zit. De specifieke technische werking van de JitterBug FMJ houdt AudioQuest echter voor zichzelf. En terecht, want Coca-Cola geeft het recept immers ook niet vrij. Maar we weten wat de JitterBug FMJ doet. Dan is het tijd om het te ervaren.
Enkel, dubbel of trippel?
AudioQuest was van mening dat wij niet één JitterBug FMJ nodig hadden, maar drie. We testen het daarom in twee systemen. De eerste is voor de hand liggend: bij de pc, en dan met de iFi Neo IDSD en de Sendy Audio Aiva. Hierbij wordt de JitterBug FMJ direct aan de usb van de pc gehangen. Vanuit daar loopt er een Supra usb-kabel naar de iFi Neo. De tweede Jitterbug FMJ zou zorgen voor net weer iets meer kwaliteitswinst. Terwijl het toevoegen van een derde juist averechts zou werken. Hoe zit dat?
Denk dan bijvoorbeeld aan verkeersregelaars. En stel je dan voor dat ze zich alle drie op een klein stukje weg ,et het het verkeer gaan staan bemoeien, tegelijkertijd. Dat wordt een puinhoop.
Het tweede systeem waarop we gaan testen is de Bluesound PowerNode 2i. Voor het overzicht testen we maar met één nummer, zodat we steeds heel duidelijk kunnen vaststellen of we winst of verlies in kwaliteit horen. Dat nummer is Phil Collins' "In The Air Tonight" (2015 remaster MQA) en wordt gestreamd via Tidal.
We beginnen de eerste 50 seconden van het nummer zonder de AudioQuest JitterBug FMJ, stoppen het nummer en beginnen opnieuw. Maar dan mét. De eerste reactie: er is duidelijk verschil te horen. En niet alleen dat, het is een echte verbetering. Het geluid is schoner, de zachte drum aan het begin is duidelijker te horen en zeker ook het laag heeft meer gevoel. Dan rond de 30 seconden komt de melodie met de synthesizer. Dat heeft meer definitie gekregen. In de totaliteit is er volledig meer rust in de muziek.
De stap omhoog qua kwaliteit is dus waarneembaar. Het is alsof je de badkamertegels eens een flinke poetsbeurt geeft en ziet wat voor een glimmend geheel het eigenlijk is. Vervolgens prikken we er een tweede AudioQuest JitterBug bij. En dan krijgt het verhaal een wending. Desgevraagd blijkt dat verschillende collega's een verbetering horen met een tweede JitterBug FMJ. Je leest ook in de handleiding dat een tweede erbij daar voor kan zorgen, mits deze parallel aan de eerste wordt geplaatst. Persoonlijk moet ik zeggen dat ik het niet hoor. Ik heb wel het vermoeden dat er iets meer te horen is, maar misschien komt dit omdat ik het graag zou willen horen. Ik kan dus niet zeggen dat het parallel toevoegen van een tweede JitterBug voor nog meer verbetering zorgt.
Dan door naar een derde. Dat verschil horen we allemaal, want: het is een stap terug. De gewonnen kwaliteit wordt duidelijk teniet gedaan. Het geluidsbeeld is eigenlijk precies zoals het zonder een JitterBug was. Hier kunnen we een mooie conclusie uit trekken, maar: we moeten nog een test doen, in de Bluesound PowerNode 2i.
Mag het een usb-poortje meer zijn?
Het is stiekem best bijzonder dat zo'n usb-stick ons als audiofielen een mooie winst in geluidskwaliteit geeft. En dan te bedenken dat de AudioQuest JitterBug FMJ maar 59 euro kost. Werkt het dan ook op een versterker of een streamer? We hanteren dezelfde methode en luisteren op de Bluesound PowerNode 2i de eerst 50 seconden, stoppen het nummer en beginnen opnieuw met de AudioQuest Jitterbug FMJ in de usb aan de achterkant. Even voor de duidelijkheid, dat is het enige wat we doen. We pluggen de JitterBug FMJ in de usb-poort, dat is het.
We kunnen zeggen dat we wederom versteld staan van de winst in geluidskwaliteit. In totaal ongeloof trekken we tijdens het luisteren de AudioQuest Jitterbug FMJ eruit en stoppen deze weer terug. De winst is precies zoals we eerder omschreven. Alleen is de ervaring met een koptelefoon wat intiemer, en soms nog beter hoorbaar. Maar wederom wordt de muziek schoner en komt er meer rust. De muziek wordt echt opgetild en er zit hoorbaar meer definitie in. Het klinkt alsof er ruis wordt uitgefilterd, waardoor de muziek meer tot zijn recht kan komen.
Op het moment dat we de AudioQuest JitterBug FMJ inpluggen, duurt het een kleine 2 à 3 seconden voordat we de winst in kwaliteit kunnen waarnemen. Een soort opstarttijd van het apparaat? Je raakt ervan overtuigd dat elk audioapparaat met een usb-poort een AudioQuest Jitterbug FMJ nodig heeft.
Eindoordeel
Het maakt ons eigenlijk niet uit wat de AudioQuest JitterBug FMJ precies doet, want de winst in geluidskwaliteit is de 59 euro meer dan waard. Is het zo dat de AudioQuest JitterBug FMJ het geluid verbetert of dat het geluid opgeschoond en gefilterd wordt? Lastig te zeggen, wellicht beide? We hebben het verschil op twee verschillende systemen mogen ervaren en waren in beide gevallen verbaasd.
De JitterBug FMJ hoort echt thuis in elke usb audiopoort die je maar kan vinden. Of het op een Sonos speaker is, of op je Cambridge streamer. Plug er een JitterBug FMJ in en je zal de winst horen. Het is een product dat echt werkt en betaalbaar is, zelfs als cadeau. Prima tip voor Vaderdag? Of Moederdag, uiteraard. En een verjaardag kan trouwens ook. Geloof me, iedere muziekliefhebber zal je dankbaar zijn.
Conclusie
De AudioQuest JitterBug FMJ is wat mij betreft een echte aanrader. Het is de combinatie van de prijs (59 euro) en het feit dat het echt voor winst in geluidskwaliteit zorgt. Of het nu bij de pc of laptop is, of juist bij een versterker of streamer. Een ideaal cadeau om aan een audiofiel te geven. Of, om toch maar lekker zelf te houden.
AudioQuest JitterBug FMJ
69 euro | www.audioquest.com
