In het voorjaar was ik een van de gelukkige thuistesters die een aantal weken mocht luisteren naar een KEF KF92 subwoofer. Ongeveer een jaar geleden heb ik zelf een KEF Kube8b gekocht, samen met een set LS50 Wireless speakers. Omdat ik in een appartementje woon, heb ik destijds genoegen genomen met die wat kleinere sub. Nadeel is dat mijn Kube8b niet zo diep gaat. Dit was een mooie kans om een verschil te horen (en voelen!). Bonus: de KF92 zou ook kwalitatief veel beter moeten klinken. We gaan het meemaken! Tekst en fotografie: Peter Buijs

Ter info: ik luister vrijwel alleen in stereo naar muziek, dus daar ligt de nadruk op. Mijn muzieksmaken gaan grofweg in de richting van symfonische metal en prog rock, zoals Nightwish en Ayreon.

Eerste indruk

Hij is zwaar. Heel zwaar. Het is een relatief compact apparaat, maar daar had de postbode geen boodschap aan. Ik mocht ‘m zelf naar vier hoog tillen. Hij ziet er strak uit met een pianozwarte voorkant en bovenkant. Geen drivers in zicht, alleen een KEF-logo voorop. Als je hem dan toch van de zijkanten bekijkt, zien de drivers er ook bijzonder uit. Het enige zichtbare is een concave plaat, egaal matzwart van kleur.

Na aansluiten en inschakelen geeft de sub een hele zachte hoge pieptoon. Het zijn niet de drivers maar de elektronica aan de achterkant. De piep blijft continu aanwezig, maar is zo zacht dat je het op meer dan 50 centimeter afstand niet meer hoort. Geen probleem dus.

Ik had voor de lol wat slechte stampmuziek klaargezet om uit te proberen. Met veel bas, dacht ik, maar niets bleek minder waar. Het meeste had helemaal geen inhoud die zo laag ging dat de KF92 er iets aan toevoegde. Tijd voor echte testmuziek dus.

KEF KF92 en de set eromheen

• KEF LS50 Wireless met Spotify Connect ingebouwd
• KEF Kube8b
• KEF KF92 (reviewexemplaar in bruikleen)
• Oehlbach NF Subwoofer-Cinchkabel
• Voltcraft SEM6000 energiemeter
• Meegeleverde stroomkabels bij alle apparatuur
• Massief beukenhouten standaarden, 90cm hoog, 14kg per stuk

De KF92 lijkt een constant laag energieverbruik te hebben bij elk normaal luistervolume. Ongeveer 16W en 32VA. Dit is niet afhankelijk van de manier van volumeregeling: met de knop of via het inputsignaal. 17W wordt pas aangetikt op standje "burenruzie". Voor de Kube8b geld hetzelfde verhaal, maar dan met 10.7W en 24VA.

Stroomgebruik

Het opgenomen vermogen en het volume kan een stuk hoger worden bij films met een groot dynamisch bereik en sterke diepe bass. Nog steeds blijft het bij 50-100 watt bij standje "bioscoop" (ver voorbij standje "burenruzie"). De conussen gaan bijna een centimeter heen en weer en het hele appartement trilt voelbaar.

Stroombesparing

Beide subs gaan automatisch in stand-by als er “geen signaal� is. Lijkt leuk, maar soms is dat strontvervelend. Zeker wanneer er wel degelijk signaal is. Gelukkig doet de KF92 het veel beter dan de Kube8b: Ik had vaak het probleem dat de Kube helemaal niet aanspringt ‘s avonds, wanneer ik op laag volume luister. Of zelfs uitvalt tijdens het luisteren! Er was geen andere oplossing dan het volume omhoog.

Gelukkig is de KF92 gevoellig genoeg dat ik geen last heb van de automatische stroombesparing. De KF92 start ook nog eens een paar seconden sneller op dan de Kube8b.

Luisteropstelling

Mijn setup is simpel: 2.1 stereo met actieve speakers en een actieve sub. Geen aparte streamer, versterker, DSP, of wat dan ook. Ik wissel regelmatig af tussen mijn Kube8b en het reviewmodel KF92 om te vergelijken.

De LS50W speakers staan 1,5 meter uit elkaar en op 2,5 meter afstand van mijn oren. De sub staat er tussenin en is met een Cinch Y-kabel aangesloten. De Y-kabel zit altijd met twee stekkers op beide stereo-ingangen van één sub. Mijn hele woonkamer is ongeveer 4,5 x 4,5 meter met een betonnen plafond op 2,6 meter hoog. Ik zit zelf op een leren bank te luisteren. Achter mij is dan nog 1 à 2 meter vrije ruimte.

Verderop in de review ben ik nog te gast in de thuisbioscoop van een vriend.

Instellingen

Ik gebruik zo veel mogelijk defaults: In de app voor de LS50W heb ik alleen het vinkje aangezet bij “Is the Subwoofer plugged in?� Daardoor zorgt de ingebouwde DSP dat het verder goed komt. Neem ik aan. Alles is tenslotte van dezelfde fabrikant. Vervolgens heb ik op beide subs de crossover zo hoog mogelijk gezet.

De KF92 heeft naast een draaiknop ook een schakelaar om de crossover te overbruggen. Het volume van beide subs heb ik op het oor ingeregeld zodat er naar mijn idee geen verschil is tussen hoog en laag. Volumeregeling doe ik verder uitsluitend via de LS50W omdat die het LFE volume netjes meeregelt.

Luistersessies

Het duurde zomaar een week voordat ik aan het geluid was gewend en echt verschillen kon horen. In de weken daarna merkte ik elke paar dagen wel weer nieuwe dingen op. Ik neem je daar chronologisch in mee. Telkens geef ik een zo specifiek mogelijk voorbeeld van de muziek die ik luisterde en de volume-instelling van de LS50W.

Ayreon - Beneath The Waves
Volume: 33%

Ayreon, een muziekproject van Arjen Lucassen, is voor mij heel bekende muziek. En technisch zeker goed. Beneath The Waves is een interessant voorbeeld. Mijn Kube8b heeft daar namelijk moeite mee: Bij specifieke frequenties dreunt er een gigantische resonantie door mijn woonkamer. Bijvoorbeeld van 1:06 tot 1:10 en van 1:45 tot 1:50. Buiten die momenten om klinken de bassen veel minder sterk, terwijl ze vergelijkbaar zouden moeten zijn.

Ik was blij verrast door de KF92, die veel minder sterk resoneert. Ik heb het idee dat ik de buren hier een plezier mee doe! (Ik heb het ze maar niet gevraagd ;) Een vergelijkbaar effect is hoorbaar in Ayreon - Day 20: Confrontation, o.a. tussen 3:57 en 4:00. De Kube8b laat daar duidelijk resonanties horen, de KF92 veel minder.

The O'Reillys and the Paddyhats - Barrels of Whiskey
En andere nummers van een Spotify “radiostation�.
Volume: 27%

Ik luister vaak vanaf een niet-ideale positie, in een hoek van mijn woonkamer. Zo ook vanavond. In deze hoek van de kamer heb ik normaal last van een extreme staande golf of resonantiepiek in het spectum van mijn sub. Na ruim een half uur onoplettend luisteren begon het op te vallen dat die resonantie er bijna niet was. De realisatie kwam (waarschijnlijk geheel toevallig) bij het nummer Barrels of Whiskey. De bassdrum klinkt relatief normaal ondanks de slechte luisterhoek. Snel even terug omschakelen naar de Kube8b bevestigt het grote verschil: die klinkt veel meer overdreven bij één bepaalde lage frequentie.

Het lijkt alsof het volume van de KF92 zich anders gedraagt dan de Kube8b. Beide klonken even hard bij de vorige luistersessie met de LS50W op 33%. Nu op 27% lijkt de KF92 wat zachter dan de Kube8b waardoor natuurlijk ook de kamerresonantie minder is. Wanneer ik het volume van de KF92 iets verhoog dreunen ze weer even hard.

Toch is er duidelijk een verschil te horen tussen de twee, ik kan nog niet zo goed verwoorden wat het precies is.

Within Temptation - Entertain You
Volume: 37% (flink hard voor mijn gevoel)

Dit nummer is niet per se muzikaal het beste maar het luistert lekker weg. Entertain You is naar mijn mening met flink overdreven bass gemasterd. Wel leuk om te merken dat er echt een verschil in diepte zit tussen de KF92 en Kube8b. De KF92 geeft meer fysiek gevoel bij de laagste tonen. Hoorbaar is er nauwelijks verschil, er zit niet zo veel interessante inhoud in het gedreun.

Moonlight Haze - The Rabbit Of The Moon
Volume: 30%

Dit nummer is een stuk interessanter met een basgitaar erbij. Ik heb het een keer of zes aandachtig beluisterd met mijn twee subs om en om. De basgitaar is veel meer uitgesproken herkenbaar bij de KF92. Het is soms lastig te onderscheiden door de stevige drum, maar dat is bij de Kube8b nog vaker nog lastiger. Een concreet voorbeeld waar ik het verschil het sterkst hoor is tussen 1:29 en 1:33.

Na nog een handje vol keren naar die passage te luisteren met de KF92, en daarna weer met de Kube8b, lijkt het alsof bij de Kube8b de basgitaar half ontbreekt.

Film: Interstellar (2014)
Volume: Burenruzie

Een vriend van mij suggereerde een stukje film waarmee je een sub goed aan te tand kunt voelen: de scène uit Interstellar waar een ruimteschip door een wormhole gaat. Dit is bijna op de seconde exact op 1 uur in de film. Ik heb de blu-ray audio vanaf een laptop via USB afgespeeld op de LS50W. Hierdoor is er geen kwaliteitsverlies.

Tijdens de scene geeft de KF92 een bepaald gevoel. Het lijkt voelbare luchtdruk. Onderbewust interpreteer ik het als plaatmateriaal wat flink staat te rammelen dichtbij, dat geeft ook voelbare drukgolven naast hoorbaar geluid. Dat is precies wat de film probeert over te brengen dus complimenten voor de KF92! De Kube8b klinkt met dezelfde scène meer als onweer in de verte: wel een sterk geluid maar minder gedefinieerd. En weinig voelbaar.

White Lies - Farewell To The Fairground
En van dezelfde artiest: Death en Don't Want to Feel It All
Volume: 23%

Ook bij laag volume is duidelijk bass aanwezig. Ik ben gewend dat met de Kube8b de bassen bij laag volume minder hoorbaar worden. Alsof het volume relatief sneller afneemt dan de LS50W's. De KF92 blijft duidelijk aanwezig en dus klopt naar mijn idee de volumeregeling beter.

White Lies - Farewell To The Fairground
Volume: 27%

Huh? Nog een keer? Ja, het is inmiddels een week later.

Ik was niet eens actief aan het luisteren en ik kreeg ineens een glimlach op mijn gezicht. Toevallig bij dit nummer, maar er stond de hele avond al muziek op. De KF92 klinkt gewoon zo lekker dat het opvalt.

Rondé - Hard To Say Goodbye
Volume: 30%

De drum klinkt strak en gecontroleerd. Tegelijk is de basgitaar duidelijk aanwezig. Beide zijn goed onderscheidbaar van elkaar. Het volume is bij elke toonhoogte consistent. Niks te klagen, het klinkt lekker.

Ayreon - The day that the world breaks down
Volume: 30%

Ik heb eigenlijk helemaal geen aandacht besteed aan de instellingen achterop de KF92, vooral omdat ik er geen noodzaak voor heb. De enige instelling die mij wel interesseert is “Appartment�. Het helpt de laagste resonanties wat verminderen al hoor ik maar zeer weinig verschil. Ik heb iets minder last van room modes maar het is zeker niet weg. Ik heb helaas geen kans gehad om de buren te vragen wat ze ervan vonden.

Het grootste effect is voor mij hoorbaar vanaf o.a. 2:30 in het nummer.

Film: Transformers (2007)
Volume: Je kunt elkaar nauwelijks verstaan

Ik was te gast in de thuisbioscoop van een vriend. Hij heeft een Atmos surround systeem van passieve KEF speakers met versterker en een Kube10b actieve sub. We keken eerst een filmpje voor ons eigen plezier, zonder aantekeningen te maken, gewoon met zijn Kube10b. Daarna deden we wat vergelijkende tests. Ik had de KF92 meegenomenen en hij kende een mooie scène uit de film Transformers (2007). In het finale gevecht springt Ironhide over twee raketten heen in slow-motion. (Voorbeeldje op Youtube vanaf t=20s). We keken een handje vol keren naar dezelfde scène met afwisselend de twee subs.

De verwachting was dat de KF92 overweldigender zou klinken. Maar dat viel tegen. De Kube vulde de ruimte veel meer met geluid, alsof je in een bioscoop zit. De KF92 had veel minder “body�. Misschien is het wennen, misschien is het technisch beter en meer gecontroleerd geluid. Maar het bleef een beetje een “leeg� gevoel in de ruimte. Hij is nog altijd erg tevreden met zijn Kube10b.

Conclusie

De KF92 is ongelofelijk krachtig voor zijn formaat. Hij kan diepe voelbare tonen produceren. De ingebouwde versterker heeft meer dan genoeg vermogen om de conussen in bedwang te houden en resonanties te voorkomen. Korte, krachtige klappen worden daardoor strak weergegeven en blijven ook niet nadreunen.

Voor de prijs vind ik het een aanrader, mits dit de “bottleneck� is in jouw persoonlijke luisterervaring. Ik zou zelf eerst een betere streamer dan Spotify willen hebben. En iets aan de geluiddemping van mijn woonkamer doen. Maar daarna overweeg ik hem serieus. De details die worden weergegeven zijn voor mij van een nieuw niveau: ik had nooit verwacht dat ik verschillende bassinstrumenten zo goed kon onderscheiden.

Binnenkort volgen ook de reviews van de twee andere lezers!