Het Amerikaanse audiobedrijf McIntosh bouwt sinds 1949 versterkers. Dat waren aanvankelijk uitsluitend buizenversterkers. Geen wonder, de halfgeleider moest nog worden uitgevonden. Na de introductie van de halfgeleider is McIntosh ook versterkers met halfgeleiders gaan bouwen, zonder buizentechniek los te laten. In de herfst van 2020 heeft McIntosh de MA12000 aangekondigd, een forse bijna vijftig kilogram wegende geïntegreerde versterker die voorzien is van buizen in de voortrap en heel veel aansluitingen. De MA12000 heeft zowel analoge als digitale aansluitingen en zelfs een HDMI-ARC aansluiting. Volgens McIntosh is de nieuwe MA12000 een compromisloos krachtig maar verfijnd regelcentrum. De MA12000 staat in onze testruimte. We gaan hem bekijken en beluisteren.
McIntosh: Amerikaanse fabrikant van audioapparatuur
McIntosh is met een leeftijd van meer dan zeventig jaar één van de oudste fabrikanten van audioapparatuur. Ja, er zijn nog oudere merknamen, met de nadruk op “merknamen”. McIntosh is nooit failliet gegaan en doorgestart. De merknaam is nooit verkocht aan de meestbiedende partij. Hoewel McIntosh in het verleden verschillende eigenaren heeft gehad, is het productieproces nooit wezenlijk gewijzigd of verplaatst naar een land met een lagere (loon)kostenstructuur.
McIntosh is een constante factor in het steeds weer veranderende audiolandschap. Het serviceniveau is hoog. Ook een versterker van dertig jaar geleden zal in de meeste gevallen weer terug naar de nieuwstaat kunnen worden gebracht. McIntosh heeft trouwe klanten en fans. Er is weinig tweedehands aanbod van apparaten van McIntosh.
Wij hebben in de zomer van 2019 de geïntegreerde versterker MA7200 een paar weken te logeren gehad. De logeerpartij was een aangename nadere kennismaking met het merk, nadat we versterkers van McIntosh een paar keer op een audiobeurs hebben mogen zien en horen. Lees ook onze recensie over de MA7200 van McIntosh. Thans is het de beurt aan de MA12000 die met 350 Watt per kanaal de meest krachtige geïntegreerde versterker is die de Amerikaanse fabrikant ooit heeft gebouwd.
Er zijn een heleboel overeenkomsten tussen de modellen MA7200 en de MA12000, hetgeen goedbeschouwd voor alle versterkers van McIntosh geldt. De meest in het oog springend zijn de glazen frontplaten, de blauwe VU-meters en – minder zichtbaar – het gebruik van uitgangstransformatoren, die door McIntosh Autoformers worden genoemd. Interessanter vinden we in dit verband het feit dat de MA12000 buizen in de voortrappen geplaatst heeft gekregen, terwijl de MA7200 uitsluitend halfgeleiders aan boord heeft. We mogen verwachten dat de buizen iets doen met de klank. Maar wat en in welke mate? We bekijken de MA12000 van dichtbij en gaan natuurlijk ook uitgebreid muziek luisteren.
McIntosh MA12000: buizen voortrappen, solid state eindtrappen
De MA12000 is een hybride ontwerp waarbij het voorversterkergedeelte wordt aangedreven door vier buizen van het type 12AX7A (twee buizen per kanaal), terwijl de 350 Watt eindtrappen van halfgeleiders zijn voorzien. Op deze wijze worden de voordelen van beide technieken min of meer gecombineerd terwijl de nadelen buiten de deur worden gehouden. De vier buizen zijn zichtbaar en zitten achter een venstertje in het midden van de glazen frontplaat. Als de MA12000 wordt aangezet, gloeien de buizen op in een oranje kleur. In het dotmatrix scherm onder het buizenvenster staat dan “Tube Warm Up”. Even later wijzigt de kleur van oranje naar groen. De MA12000 is dan klaar voor gebruik. De oranje en groene kleur is overigens niet afkomstig van de buizen maar van LED-lampjes. De groene belichting kan desgewenst uitgezet worden, evenals de verlichting van de VU-meters.
Wat is eigenlijk het voordeel van buizen vergeleken met halfgeleiders en andersom? Buizen ronden aan de bovenkant van hun bereik het signaal een beetje af. Halfgeleiders kunnen vervelende hoeken produceren. Een afgerond signaal klinkt vriendelijker en is ook vele malen vriendelijker voor de aangesloten luidspreker. Het geluid van een buizenversterker heeft gemiddeld genomen een klein of iets groter randje warmte. Dit is objectief gezien niets anders dan harmonische vervorming, maar de harmonische vervorming van buizen wordt doorgaans als aangenaam ervaren. De klank van een versterker wordt natuurlijk door nog veel meer factoren beïnvloed dan de keuze voor buizen of transistors. Neutraal klinkende buizenversterkers bestaan ook, evenals warm klinkende transistorversterkers. Een buis kan verder tamelijk ongestraft overstuurd worden (en rondt het signaal dan af, dat is precies wat gitaarversterkers doen), maar het oversturen van een transistor is meestal ook meteen het einde van de transistor.
Buizen hebben ook nadelen. Waarom zouden er anders zo veel halfgeleiders zijn? Buizen zijn gevoelig voor slijtage en hebben een beperkte levensduur. Dit laatste geldt met name voor de buizen in eindtrappen. Transistors zijn niet gevoelig voor slijtage en hebben een vrijwel onbeperkte levensduur, mits gebruikt binnen de specificaties van de fabrikant. Bovendien, buizen zijn spanningversterkers en de buizen in eindtrappen werken op een zodanig hoge spanning dat altijd een uitgangstransformator nodig is tussen eindtrap en luidspreker. Daarentegen, halfgeleiders werken doorgaans op een lagere spanning en kunnen heel goed omgaan met hoge stroomsterktes zodat ze zonder tussenkomst van een uitgangstransformator hun stroom aan de aangesloten luidsprekers kunnen leveren.
De hogere betrouwbaarheid en levensduur van halfgeleiders is een belangrijke reden dat halfgeleiders buizen grotendeels hebben verdrongen, maar er is nog een reden en dat is het verschil in formaat, niet alleen van de buis maar van de hele schakeling en de voeding. Zet een buizenversterker en een halfgeleiderversterker met hetzelfde uitgangsvermogen naast elkaar en meteen valt op dat de buizenversterker veel groter en zwaarder is dan de transistorversterker. De buizenversterker zal ook veel meer stroom verbruiken. De MA12000 van McIntosh kan 350 Watt per kanaal leveren en weegt al bijna vijftig kilogram. Een buizeneindversterker die 350 Watt per kanaal zou moeten leveren is grofweg twee tot drie keer zo zwaar. Krachtige buizeneindtrappen zijn dan ook meestal uitgevoerd als monoversterker. Het totale formaat en gewicht wordt dan in tweeën gedeeld zodat de monoversterkers zonder hulp van een verhuisbedrijf verplaatst kunnen worden.
Kortom, McIntosh heeft dus buizen- en transistortechniek samengevoegd in de MA12000. De buizen in de voortrap zijn geplaatst om iets met de klank te doen. Waarom anders onderdelen met een beperkte levensduur plaatsen? Door de eindtrappen van halfgeleiders te voorzien wordt heel veel ruimte en gewicht bespaard en de transistors zullen nooit vervangen hoeven te worden. Warme nuances gecombineerd met brute kracht, zo karakteriseert McIntosh de MA12000.
McIntosh MA12000: Output Autoformers
Hoewel halfgeleidereindtrappen geen uitgangstransformator nodig hebben, kan een transformator wel worden geplaatst. McIntosh voorziet zijn eindtrappen zonder uitzondering van een uitgangstransformator, genoemd Autoformer.
Gebruik van een uitgangstransformator heeft voordelen. Een transformator laat geen gelijkspanning/stroom door en een luidspreker zal dus nooit gelijkspanning van een versterker met een uitgangstransformator krijgen. Bovendien kunnen de eindtrappen op een hogere spanning werken en dat heeft thermische voordelen: de transistors hoeven minder stroom te verwerken en blijven dus wat koeler. Tevens kan nog benoemd worden het feit dat de uitgangstransformatoren van McIntosh een drietal secundaire aftakkingen hebben voor luidsprekers met een impedantie van acht, vier of twee Ohm. De versterker kan dan ook het volle vermogen leveren ongeacht de impedantie. De gebruiker moet wel de juiste luidsprekeraansluiting op de achterzijde kiezen. Een onjuiste keuze zal niet tot schade leiden.
Een uitgangstransformator heeft ook een nadeel en dat is de lagere dempingfactor van de eindtrap. Ook de weergave van de onderkant van het frequentiespectrum kan nadelig worden beïnvloed door de aanwezigheid van een uitgangstransformator, met de nadruk op “kan”. De MA12000 heeft een dempingfactor die groter is dan 40. Dat is een goede waarde voor een buizenversterker, maar een wat lage waarde voor een versterker met een halfgeleidereindtrap. Een wat lage dempingfactor hoeft niet meteen een probleem te genereren. Als de aangesloten luidspreker geen grote impedantie variaties of ander hinderlijk gedrag vertoont, hoeft een lage dempingfactor helemaal niet op te vallen.
McIntosh MA12000: analoge en digitale aansluitingen
De nieuwe MA12000 is voorzien van tien analoge ingangen bestaande uit twee gebalanceerde en zes ongebalanceerde ingangen. Twee draaitafelingangen, één voor mc-elementen en één voor mm-elementen, maken een aparte phono-trqp overbodig. Beide phono-ingangen hebben een instelbare belasting voor het afstemmen van de MA12000 op een specifieke draaitafelconfiguratie. Alle ongebalanceerde analoge aansluitingen zijn gemaakt van eersteklas verguld massief messing voor een kraakvrije verbinding en aarding. De MA12000 heeft ook een gebalanceerde en een ongebalanceerde uitgang, De gebruiker kan een tweede eindversterker naast de MA12000 zetten, of elders in huis.
Voor digitaal muzieksignaal wordt de MA12000 geleverd met de in de fabriek geïnstalleerde McIntosh DA2 Digital Audio Module. De DA2 is voorzien van zeven digitale ingangen: twee stuks coaxiaal, twee stuks optisch, een enkele USB, een enkele MCT (voor gebruik met de eigen MCT-serie SACD / CD Transport), en ten slotte een audio-only HDMI Audio Return Channel (ARC) -aansluiting. De DA2, die overigens eventueel later relatief eenvoudig zou kunnen worden vervangen, wordt aangedreven door een Quad Balanced, achtkanaals, 32-bits DA-converter. Deze DAC heeft een verbeterd dynamisch bereik en verbeterde totale harmonische vervorming in vergelijking met de vorige module van McIntosh. De DA2 ondersteunt muzieksignaal met een hoge resolutie, aangezien de USB-ingang native weergave ondersteunt tot DSD512 en DXD tot 384 kHz, terwijl de coax- en optische ingangen digitale muziek kunnen decoderen tot een resolutie van 24-bit/192 kHz. De DA2 Digital Audio Module heeft het label Roon Tested ontvangen.
Hoewel de MA12000 is opgetrokken in de kenmerkende stijl van McIntosh, zijn er ook nieuwe elementen. De Autoformers en de voedingstransformator bevinden zich nu in een nieuwe behuizing met glazen bovenkant, afgedekt door een glazen naamplaatje met daaromheen een decoratieve sierring. De belangrijkste prestatiespecificaties en een gedetailleerd blokschema zijn gedrukt op vijf glaspanelen aan de bovenkant. Natuurlijk zijn de glazen frontplaat en de blauwe VU-meters gebleven. De achtergrondverlichting van de VU-meters is uitschakelbaar.
McIntsoh MA12000: kenmerken, eigenschappen en beveiliging
Voordat we muziek gaan luisteren lopen we nog even kort langs de belangrijkste kenmerken en functies van de MA12000.
McIntosh voorziet zijn versterkers van twee soorten beveiliging. Power Guard is een techniek die het uitgangssignaal controleert op overbelasting en realtime microaanpassingen aan het ingangssignaal maakt om hard klinkende clipping te voorkomen die mogelijk de luidsprekers zou kunnen beschadigen. Sentry Monitor is een McIntosh eigen kortsluitbeveiligingscircuit dat werkt zonder zekeringen. Sentry Monitor schakelt de eindtrap uit voordat de stroom de veilige bedrijfsniveaus overschrijdt. De eindtrap wordt weer ingeschakeld wanneer de bedrijfsomstandigheden normaal zijn geworden.
De koellichamen van de eindtrappen heten McIntosh Monogrammed Heatsinks. Volgens de fabrikant is de warmteafvoer beter dan die van andere koellichamen. McIntosh heeft zijn eigen luidsprekeraansluitingen ontwikkeld en, ja, ze zijn prachtig en oerdegelijk.
De MA12000 is voorzien een achtbands toonregeling. Gebruik is natuurlijk niet verplicht en de toonregeling kan omzeild worden. Verder is er de functie van Home Theater PassThru voor naadloze integratie in een thuisbioscoopsysteem.
De hoofdtelefoonversterker in de MA12000 is geen toegift maar een hoogwaardige schakeling die voldoende vermogen levert om alle gangbare hoofdtelefoons aan te sturen. De Headphone Crossfeed Director (HXD) kan een extra dimensie toevoegen aan het luisteren naar hoofdtelefoons door het extreme stereo-effect wat te verminderen.
Bediening van de MA12000 gaat met de bedieningselementen op het frontpaneel of met de meegeleverde uitgebreide IR-afstandsbediening. De gebruiker kan namen toekennen aan ingangen. McIntosh heeft een duidelijke handleiding voor de MA12000 geschreven waarin alle mogelijkheden en instellingen worden beschreven. Met de trigger ingangen en uitgangen kan de MA12000 mee aan/uitschakelen met andere daarvoor geschikte apparaten.
McIntosh geeft een frequentiebereik op van 10 Hz tot 100 kHz op niveau -3 dB. De maximaal 350 Watt vermogen per kanaal wordt geleverd over een bandbreedte van 20 Hz tot 20 kHz. De totale harmonische vervorming (THD) heeft een waarde van 0,03 procent voor de voorversterker en 0,005 procent voor de eindversterker. Ja, de buizen in de voortrap geven nu eenmaal meer vervorming dan de transistors in de eindtrap. De S/R-verhouding voor de eindtrap is 114 dB. De voortrap heeft een S/R-verhouding van 95 dB.
De afmetingen van de MA12000 zijn 44,5 x 24 x 55,88 centimeter en hij weegt 48,9 kilogram.
We gaan de MA12000 aansluiten en muziek luisteren.
